'De religie is terug, we zullen daarmee moeten leren leven'

Het moet de ironie zijn van de geschiedenis dat Brussel, als bakermat van de Belgische vrijzinnigheid, vandaag, meer dan welke stad ook, worstelt met religie. Het is in Brussel dat het antiklerikalisme het makkelijkst voet aan de grond kreeg, en het is in Brussel dat de secularisatie het snelst op gang kwam. Maar het is diezelfde stad die, honderd jaar later, de grootste religieuze gemeenschappen kent.

Vandaag volgt meer dan de helft van de ketjes in het officiële onderwijs islam, de grootste religie in Brussel. Pinksterkerken zijn in opmars en Poolse gelovigen doen de katholieke kerken weer vollopen. Het makkelijke antwoord daarop is dat religie tot de privésfeer behoort en dat er een strikte scheiding is van kerk en staat. Dat de politiek zich hier niet meer over hoeft in te laten. Over naar de orde van de dag.

Het debat en de stemming over het onverdoofd slachten hebben pijnlijk aangetoond dat het niet zo eenvoudig is. Voor het eerst is duidelijk geworden dat religie wel degelijk aan invloed heeft gewonnen in de Brusselse politiek. De vrijheid van godsdienst werd voor het welzijn van de dieren geplaatst. Daarmee zet Brussel zich op een andere lijn dan Vlaanderen en Wallonië.

De politici die tegen het verbod op onverdoofd slachten stemden, kwamen er openlijk voor uit: de sociologische realiteit in Brussel is anders dan in Vlaanderen en Wallonië. Het verbod kan niet worden ingevoerd tegen de wil in van (joden en) moslims. PS’er Julien Uyttendaele vroeg zich zelfs openlijk en vertwijfeld af of de vrijzinnigheid nog een rol speelt in Brussel. De stemming laat diepe wonden na bij de politieke partijen. Sommige vechten dat in het openbaar uit, andere proberen het intern te houden, maar dat het debat en de stemming een schokgolf hebben veroorzaakt door de politiek is zeker.

En daar ligt alweer een ander gevoelig dossier waar religie om de hoek komt kijken: het hoofddoekverbod in de publieke sector. In een interview dat we vandaag publiceren, kan u lezen hoe Juan Benjumea (Groen) en Joëlle Maison (Défi) hier vriendelijk en beschaafd van mening over verschillen. Ook in dit debat dreigen de emoties hoog op te laaien.

Een ding is zeker: religie is helemaal terug. En we zullen daarmee moeten leren leven. Wat Brussel lijkt nodig te hebben is een nieuw sociaal contract. Met de puntjes op de i. De zoektocht is hobbelig, en zal nog een tijdje hobbelig blijven, maar er is ook hoop.

Daarvoor moeten we even terug naar de jaren 2000. Toen was de participatie van migranten aan de politiek het dingetje. Politicologen vreesden, terecht, dat de mensen uit Marokkaanse en Turkse migratie, politiek aan de zijlijn zouden blijven staan. Dat de Belgo-Belgen de plak zouden zwaaien over een bevolking die bovenal erg divers is, met het gevaar voor extremistische religieuze partijen.

Zeker Philippe Moureaux (PS) had al vroeg begrepen dat de mensen uit de migratie best mee in bad werden getrokken. Er werd hem vaak verweten dat dat louter electoralistische belangen diende, dat zal zeker hebben meegespeeld, maar hij was echt overtuigd van de democratische noodzaak ervan.

Vandaag is de PS de partij met de meeste vertegenwoordigers in het parlement van mensen uit de migratie, en wellicht met de meest praktiserende gelovigen. Ook dat is ironisch. Want het waren precies de socialisten die begin twintigste eeuw met de meeste verve tegen de katholieke kerk streden.

Een gedachte-experiment had kunnen zijn: hoe zou een Brussels parlement nu over de abortuskwestie stemmen, als het een geregionaliseerde bevoegdheid zou zijn? Zouden (conservatieve) moslims hun invloed laten gelden? Dat experiment was niet eens nodig. Brussels PS-voorzitter Ahmed Laaouej veroordeelde als een van de eersten de uitspraak van het Amerikaanse Grondwettelijk Hof, in de meest straffe bewoordingen. Hetzelfde voor viceminister Zakia Khattabi (Ecolo). “Quelle folie …” tweette ze de uitspraak. #mybodymychoice. Opmerkelijk: het is diezelfde Khattabi die in 2019 in het regeerakkoord kon bekomen dat het hoofddoekverbod in het hoger onderwijs van de Cocof werd geschrapt. Niet om religieuze reden, maar om zowat dezelfde reden: vrije keuze voor vrouwen om zich te kleden zoals ze willen. Baas in eigen buik, én baas over eigen hoofd.

De legalisering van abortus in België kwam er niet zomaar. Gynaecoloog Willy Peers voerde er een lange strijd voor. De Brusselse PS-politicus Roger Lallemand en parlementslid Lucienne Herman-Michielsens (Open VLD) zorgden dat de wet er kwam. Het was onmiskenbaar een strijd van de Belgische vrijzinnigheid, maar die vandaag door Brusselse toppolitici uit de migratie wordt voortgezet, en waarmee extreemrechts en de Brusselbashers te kijk worden gezet. Laten we dat hoopgevend noemen en een teken van vooruitgang.