Nachtleven: ‘Ik hou mijn duim op mijn bierflesje, uit angst dat iemand er iets in doet’

Het nachtleven in Brussel kreeg een flinke deuk na de getuigenissen over seksueel geweld. De oprichting van het collectief Balance Ton Bar mondde uit in extra inspanningen van de nachtclubs en maatregelen van de overheid. Maar genoeg is dat nog niet. “Het echte werk begint nu pas,” zegt Maïté Meeus van Balance Ton Bar.

“Welkom iedereen, we willen dat iedereen zich veilig voelt.” Zo begroet Robin de feestvierders aan de ingang van nachtclub C12. De jongeman is net voor de coronacrisis aan de slag gegaan bij de club, als 'gastheer', want zo noemt hij zichzelf het liefst. Al bestaat zijn job er vooral uit om mensen te screenen alvorens ze de club binnen mogen. “Ik ga na of het gedrag van mensen overeenstemt met de waarden van de club,” legt hij uit.

Robin begint aan zijn monoloog. “Iedereen mag zichzelf zijn, discrimineer niemand en zorg goed voor jezelf en voor je vrienden.” En als uitsmijter, het belangrijkste: “Kennen jullie het consent-principe? We raken niemand aan zonder toestemming, dus hou je handen thuis.” Intussen houdt hij nauwgezet in het oog hoe iedereen reageert. Op basis van hun reacties beslist hij of de feestvierders naar binnen mogen.

“Als we merken dat iemand mijn uitleg niet serieus neemt, dan komt die persoon er niet in,” zegt Robin. “In onze club moet iedereen zich veilig voelen, daar hechten we veel belang aan.” De volgende rij feestvierders komt aan, Robin stapt op hen af en begint weer van vooraf aan.

Vrijwel iedereen raakt binnen tijdens de eerste, en dus drukste, uren. Is zo'n monoloog aan de ingang wel voldoende om seksueel grensoverschrijdend gedrag te vermijden in een nachtclub? Robin stelt immers geen vragen en hij is ook geen expert in gelaatskunde, in het jargon een fysionomist.

“Seksueel geweld in het nachtleven komt nog veel te vaak voor. En ze blijven ermee wegkomen,” vertelt Nelly die op stap is met haar vrienden. “Ik werd in de billen geknepen in een bar, en ging dat aan de politie melden, die toen toevallig in de buurt van de bar was. Ik kreeg als antwoord dat ik dan maar een andere bar moest zoeken. Een vriend bleef aandringen dat de politie mij moest helpen, maar tevergeefs. Het ging zelfs nog verder: de politie zei dat als we niet kalmeerden, we op adem mochten komen in de cel.”

“Het beleid dat C12 voert, zal seksueel grensoverschrijdend gedrag niet volledig tegengaan, maar het is wel al een stap in de goede richting,” reageert Maïté Meeus, oprichter van Balance Ton Bar.

Weinig preventie

Op naar de Fuse in de Blaesstraat. Louisa (29) staat er bij de ingang, een weinig aantrekkelijke plek, donker en broeierig. “Of ik mij hier veilig voel? Ik heb net geplast tussen twee auto's wat verderop in de Blaesstraat, een man riep heel luid 'hoer' naar me. Ik haastte mij naar de nachtclub, waar mijn vrienden mij opwachtten. De security-agenten konden niets doen omdat het niet in de club is gebeurd,” zegt ze.

Aan de ingang lijkt op geen enkele manier aandacht besteed aan preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Er staat geen 'host' zoals bij C12, noch een fysionomist. Nochtans kondigde Fuse dat destijds wel aan, na een aantal getuigenissen over seksueel misbruik in de club op de Instagrampagina Balance Ton Bar.

In de feestzaal geen campagneposters van Brussel-Stad, die horen bij de 77 stadsaanbevelingen om seksueel grensoverschrijdend gedrag tegen te gaan in nachtclubs. Wel hangen er hier en daar affiches die Fuse zelf heeft uitgebracht. 'This is a zero-tolerance venue: no sexism, no racism, no sexual harassment, no violence,' lezen we op een deur als we de club willen verlaten. Een vreemde plek, zulke affiches zouden beter passen aan de ingang, zodat iedereen die de club binnenkomt ermee geconfronteerd wordt. Een verschil met C12, waar het krioelt van de posters met boodschappen als: 'Als het niet ja is, is het nee', tot 'Er is voldoende sfeer in huis, hou je handen thuis.'

Op zoek naar het veiligheidsteam

In de rokersruimte in de Fuse hangt wel een poster, met in grote letters: 'Awareness Team: a dedicated team for harm reduction and prevention is circulating every night in the club.' Er zou dus een veiligheidsteam rondlopen dat seksuele intimidatie tegengaat, al krijgen niet-rokers die woorden nooit te zien. En meer nog, het team is nergens te bespeuren in de club. “Zij hebben speciale T-shirts aan,” zegt een security-agent. “Ze lopen hier vast en zeker rond.” “Een wàt? Een awarenessteam? Niet gezien, sorry,” horen we van verschillende feestvierders.

Hoe bereik je dat team dan? “Is hier een safe space?” vraag ik een van de stafleden. “Waarom?” is het botte antwoord. Ik vertel dat een man mij zonder toestemming heeft aangeraakt. Zijn toon verzacht. “Je moet naar de bewakingsagenten aan de ingang, meer kan ik niet voor je doen.” En weg is hij. Geen verwijzing naar het awarenessteam, wel opnieuw naar die onaangename entree. Dat verhoogt de drempel om ongewenst gedrag te melden.

Aan de ingang staan twee bewakingsagenten. Ik vertel een van hen dat iemand mij zonder toestemming heeft aangeraakt. Hij kijkt meteen weg en roept zijn collega die wat verderop staat. “Wat is er gebeurd, mevrouw?” vraagt hij. Opnieuw vertel ik dat iemand mij ongewenst heeft aangeraakt, aan mijn billen om precies te zijn. “Heeft hij je gewoon aangeraakt of heeft-ie echt geknepen?” Is het ene dan minder ernstig dan het ander, denk ik bij mezelf. “Echt geknepen,” antwoord ik. “Laat hem ons dan zien,” zegt hij. Ik zeg dat ik niet goed meer weet hoe hij eruitziet. De bewakingsagent mompelt iets in zijn microfoontje. “Een collega is een kijkje gaan nemen in de zaal.” Ik bedank hem. Hij zegt dat het erg belangrijk is dat ik zulke zaken kom melden, omdat ze willen vermijden dat verhalen over seksuele intimidatie op het internet belanden.

Aanranding in het toilet

Op elk toilethokje heeft de Fuse een symbool voor vrouw of man aangebracht. Dat is een strikte scheiding: waar een symbool voor een man staat, mag een vrouw niet in, en omgekeerd. “De bazen hebben dat beslist sinds de getuigenissen op het internet,” vertelt de toiletman. “Ze willen geen risico meer nemen.” Als even later een man het verkeerde toilethokje binnenwandelt, haast hij zich erheen.

Onderweg naar C12, komen we Rachel en Juliette tegen. Juliette was ooit slachtoffer van spiking: het fenomeen waarbij iemand drugs in je drankje doet zonder dat je dat merkt. “Ik herinner mij niets van die avond. Ik maakte mij de dag nadien dan maar wijs dat ik te veel gedronken had, maar blijkbaar was ik niet de enige voor wie de avond zo is verlopen,” vertelt ze. “Sindsdien ben ik erg op mijn hoede. Als ik een bierflesje bestel, hou ik mijn duim er op, omdat ik een enorme angst heb overgehouden aan spiking.”

Intussen doen ook verhalen de ronde over een nieuw fenomeen: needle spiking. In Franse nachtclubs zouden daders spuitjes injecteren met drugs erin. Laurence en Tiffany hoorden er al over, ook in het Brusselse uitgaansleven. “Het is absurd, maar een vriendin is ooit wakker geworden met een prikletsel aan haar arm na een nachtje uitgaan. Later bleek na een onderzoek dat het verdovende middel GHB in haar bloed zat,” vertelt Laurence. “Dat boezemt ons angst in, want ze heeft die spuit helemaal niet gevoeld.”

Maité Meeus van Balance Ton Bar heeft weet van drie getuigenissen in de afgelopen weken. “Er zijn vooral veel gevallen bekend in Frankrijk. Daar is het een ware epidemie aan het worden,” vertelt ze. “In Brussel heeft het die proporties nog niet aangenomen, maar het is wel tijd dat we handelen.”

Ook Ines Keygnaert, professor seksueel geweld (UGent) ontving al een handvol meldingen het afgelopen jaar. “Toch moeten we mensen niet te veel angst inboezemen. Een spuit toedienen is nog altijd moeilijker dan drugs in iemands drankje doen. Al wil dat niet zeggen dat we niet aan preventie moeten doen.”

Safe Space

Voor slachtoffers van spiking is een safe space een mogelijke oplossing, een veilige plek in een club. Volgens de aanbevelingen van de Stad Brussel moet elke club zo'n 'veilige zone' inrichten. In C12 blijkt die er min of meer te zijn, onder de vorm van een soort helpdesk, bedoeld om feestvierders in nood te helpen. “Mensen die even op adem willen komen, kunnen hier terecht,” legt de vrouw achter de desk uit. “Maar het is vooral een plek voor mensen die gedrogeerd worden en/of seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaken. Hier ligt ook een lijst met nummers van de politie, de hulpdiensten, maar we kunnen ook gemakkelijk bewakingsagenten inlichten.”

Ook een wagen van het Rode Kruis aan de ingang van de club stelt wat gerust: het bewijst dat de club wel degelijk haar slogan waar probeert te maken: 'a safe place for art and music'. “Deze club steekt er echt wel bovenuit”, zegt Britt, die samen met Laura komt feesten in C12. “Ik organiseer zelf feestjes in Leuven en daar neem ik een voorbeeld aan de inspanningen van C12. Zo zetten we iemand in aan de ingang die in gesprek gaat met de feestvierders, maar we stellen ook een safe space ter beschikking, al merken we wel dat de drempel daarvoor nog altijd te hoog is voor velen. Vaak moeten we feestvierders, van wie we merken dat ze in nood zijn, zelf aanspreken.”

Ook Agnes, een Nederlandse die nu in Brussel woont, spreekt lovend over C12. “Dit is de enige club in Brussel waar ik mij echt veilig voel,” zegt ze. “De inspanningen die de club doet, hebben impact, want ik merk dat mannen zich hier opvallend beter door gedragen.”

Brussel zet dingen in beweging

Na een nachtje uitgaan blijkt in elk geval dat mensen veel gemakkelijker praten over seksueel grensoverschrijdend gedrag dan vroeger. Het taboe wordt stilaan kleiner, het bewustzijn op straat en in de clubs groter. Dat is het gevolg van de storm van protest die opstak toen een barman in de uitgaansbuurt in Elsene beschuldigd werd van seksueel geweld, en in de nasleep daarvan de oprichting van Balance Ton Baar door Maïté Meeus. Intussen hebben ook onze buurlanden hun eigen Balance Ton Bar. “De protesten in Brussel hebben zeker iets betekend,” zegt ook professor Keygnaert. “Brussel heeft een symboolbetekenis gekregen, het is een stad waar je dingen mee in beweging zet, in die zin dat andere hoofdsteden geïnspireerd raken. 'Als Brussel het kan, dan moet dat in onze steden ook kunnen,' denken ze.”

Omgekeerd hebben grote steden als Londen ons ook geïnspireerd, volgens Keygnaert. “In Londen waren die protesten tegen seksueel geweld en alle getuigenissen daarrond vrij uniek. #Metoo heeft daar ongetwijfeld iets mee te maken, steeds meer mensen durven zich uit te spreken. Dat opent het maatschappelijke debat.”

De Fuse en C12 zijn bij de eerste clubs die aankondigden dat ze maatregelen zouden treffen tegen seksueel misbruik in de clubs. Maar niet alle clubs in Brussel volgden dat voorbeeld.
Dat merken ook Laura en Britt, aan C12. “Wij gaan regelmatig uit in La Cabane (nachtclub in Watermaal-Bosvoorde, red.) en Buda BXL (evenementenzaal in Haren, red.), maar daar zien we geen inspanningen,” zegt Britt. “Daar hebben ze geen aandacht voor de preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag.”

“Wij hebben het gebrek aan maatregelen ook opgemerkt in kleinere zalen en clubs, maar wij lossen dat op door enkel uit te gaan op plekken waar veel mensen verzamelen, zoals hier rond het Centraal Station. Dan zijn we er zeker van dat er voldoende sociale controle is,” zegt Lucye, terwijl haar vriendinnen bevestigend knikken. Al blijkt dat sommigen net die clubs mijden. “Ik ken mensen die niet graag naar C12 komen, omdat ze vinden dat ze een te streng beleid voeren,” zegt Laura.

Dat heeft Keygnaert ook al horen waaien. “Ik kan mij voorstellen dat sommige feestvierders clubs met een streng beleid mijden. Daarom is het goed dat alle clubs in Brussel de maatregelen toepassen,” zegt ze. “Als je je personeel wil opleiden om seksueel geweld tegen te gaan, dan heb je middelen nodig, maar clubs hebben het nog altijd financieel moeilijk na de coronacrisis. Al raak je met sensibilisering al heel ver.”

Er is al budget vrijgemaakt voor het actieplan: 610.000 euro in 2021 door het Brussels Gewest, de Vlaamse Gemeenschapscommissie en Franstalige tegenhanger Cocof. Ook Equal.Brussel volgt met een projectoproep voor een bedrag van 200.000 euro.

Draagvlak is er ook op het federale niveau. De Senaat werkt aan een resolutie met 25 aanbevelingen om seksueel geweld na spiking te voorkomen. Die moeten de verschillende beleidsniveaus, zoals het Brussels Gewest, helpen om seksueel geweld te voorkomen.
“Het zijn stappen in de goede richting,” reageert Maïté Meeus van Balance Ton Bar, “maar spijtig genoeg zijn ze nog niet overal zichtbaar in het nachtleven, het echte werk begint nu pas.”