Annalisa Gadaleta: ‘Huwelijk houdt mensen in hun klasse’

SINT-JANS-MOLENBEEK - Een jaar geleden barstte de hel los in Europa toen islamitische terroristen honderddertig doden maakten in Parijs. Een paar maanden later sloegen leden van dezelfde kliek rond Salah Abdeslam en Oussama Atar toe in Brussel met 32 doden tot gevolg. Het jihadistisch terrorisme zette Molenbeek op de kaart als ‘jihadhoofdstad’ van Europa. Schepen van Cultuur en Nederlandstalige Aangelegenheden Annalisa Gadaleta (Groen) kwam tot de conclusie dat links te lang heeft gezwegen. “Nu is het tijd voor echte emancipatie.” Vandaag staat haar wedervaren te boek.

Eigenlijk kan je de bende van Abdeslam een beetje vergelijken met de maffia,” zegt Annalisa Gadaleta, sinds 2012 schepen in Molenbeek. “Het terrorisme van Salah Abdeslam begon met criminaliteit in Molenbeek, is territoriaal en ze houden de lippen stijf op elkaar wanneer ze gepakt worden. Evengoed is de vergelijking absurd. De maffia is een economische factor, terwijl de Abdeslams van deze wereld overlevingscriminelen zijn die zich ontpoppen tot religieuze terroristen.”

Het was zoeken voor Gadaleta. Sinds het terrorisme meer dan een jaar geleden begon - ook voor de aanslagen in Parijs leidde menig verdacht spoor naar Molenbeek - wilde zij antwoorden zoeken op de vraag wat er in haar gemeente aan de hand is. Meermaals heeft zij Molenbeek in de buitenlandse pers verdedigd. In haar geboorteland Italië is zij er bekend door geworden. Nu, een jaar na Parijs, geeft zij als hoofdpersoon zelf antwoorden in het boek Entretien à Molenbeek - La dérive fondamentaliste du quartier le plus redouté d’Europe van de Italiaanse socioloog Leonardo Palmisano.

‘België geeft kansen om te slagen’, ‘Moslims trouwen niet vaak buiten hun geloofsgemeenschap’, ‘Links heeft te lang gezwegen over cultuur’ en ‘Er zijn vrouwen die werken en studeren, maar ook veel vrouwen die kiezen om te trouwen en stoppen met werken om culturele redenen’. Het is maar een greep citaten uit uw boek. U meent het.

Annalisa Gadaleta: In de media dreigen dergelijke uitspraken al gauw binnen een kamp geplaatst te worden, en uit hun context gerukt. Dat is niet mijn bedoeling. Ik benoem, zonder te veralgemenen. Dat is het verschil met rechts. Zij bieden geen oplossingen en perspectief. Ik schrijf ook dat racisme en discriminatie wel degelijk bestaan. Maar ik wil wel spreken uit een bezorgdheid die ik heb, en die bezorgdheid is gebaseerd op mijn ervaring als politica in Molenbeek. Ik vind het belangrijk om als progressieve politica duidelijk de problemen te benoemen en oplossingen aan te reiken.

U zoekt tegenwoordig het gezelschap op van de Gentse imam Khalid Benhaddou, een adviseur op het Vlaamse ministerie van onderwijs, die pleit voor een rationele islam. Benhaddou roept op tot dialoog tussen moslims en niet-moslims, vooral op school. Wat moet er volgens u gebeuren?
Annalisa Gadaleta: Eerst en vooral zou ik willen zeggen dat we al zeer veel in Molenbeek doen. We omkaderen leerkrachten om met diversiteit om te gaan, we proberen ouders te betrekken bij het schoolleven van hun kind,… Dat beleid helpt soms, maar het probleem is dat sommige scholen in mijn gemeente sociaal en etnisch te homogeen zijn, en dat kinderen een elementaire basis missen om mee te zijn met de Vlaamse leerplannen. Ik wil de normen niet verlagen. Leerkrachten zeggen mij: ‘Wij laten kinderen ook niet graag een jaar overdoen, maar vaak hebben we geen keus.’ Het zij zo. In mijn boek zeg ik: ‘Als je het wil maken in België, dan moet je studeren. Hard studeren.’

Dat is één verhaal. Het andere is dat we de omkadering veel intensiever moeten maken ten behoeve van migrantenkinderen. Ik wil dat kinderen langer op school blijven, zodat we hen kunnen laten kennismaken met cultuur en met nuttige tijdsbesteding. Tegelijkertijd vangen we hen op. Er is een tekort aan kinderopvang, en dat is een reden voor moslimvrouwen om geen carrière te maken. Welaan, laten we dan grondig inzetten op opvang waarbij kinderen naast hun normale lessen ook blijven leren. Zo helpen we ook de vrouwen bij hun emancipatie. Meerdere vliegen in één klap.

De sociale druk op vooral moslimvrouwen is moordend, ook op de hoogopgeleide. Religie en de familie kunnen vrouwen in een leven duwen dat ze niet altijd willen. Wat kunt u daaraan doen?
Annalisa Gadaleta: Moslims trouwen nog te weinig met iemand van een andere overtuiging. Ik ben nogal overtuigd van de sociologische hypothese dat het huwelijk mensenlevens bepaalt. Het huwelijk reproduceert vaak de socio-economische situatie. In Molenbeek hebben de klassieke politici te lang de fout begaan om alle problemen af te schuiven op de sociaal-economische achterstelling van migranten. Dat is maar een deel van de waarheid en een deel van de oplossing.

Het andere deel is dat culturele gebruiken, zoals religie en de zoektocht naar identiteit, ook zwaar doorwegen, en dat het huwelijk dat denkkader bepaalt. Dat zeggen ook veel moslims uit Molenbeek mij zelf. Wel, we moeten dan meer naar de moslimvrouwen luisteren die zich inzetten voor de samenleving en eigen keuzes maken. We moeten vooral opnieuw emancipatie vooropstellen. Met de emancipatie van de vrouw ligt de weg naar echte keuzevrijheid open.

Bovenop de sociaal-culturele familiale achtergrond van moslims ent zich dan nog de salafistisch-religieuze druk. Ik moet toegeven dat de Nederlandse oorlogsfotograaf Teun Voeten (zie interview in ‘Brussel Deze Week’ van 19 maart 2015 ‘Oorlogsfotograaf in Molenbeek’, red.) gelijk had in zijn analyse van het salafisme in Molenbeek: radicale moslims hebben een veel te grote invloed, en dat jongeren hiervoor vallen heeft vaak niet alleen te maken met armoede.

Hoe omgaan met familiale én salafistische religieuze druk? Concreet zouden we bijvoorbeeld een cursus ‘Hoe omgaan met sociale druk’ kunnen geven op school. Ook pleit ik voor dialoog, net zoals Khalid Benhaddou dat doet. Het recht op godsdienstvrijheid is mij heilig, ik wil niet de hele islam criminaliseren omdat een groep salafisten het verziekt. We moeten hervormers zoals de Franse politoloog Rachid Benzine en Khalid Benhaddou omarmen.

Voor alle duidelijkheid: u blijft pleiten voor het recht op migratie, en wil niet dat de grenzen dicht gaan?
Annalisa Gadaleta: Neen, ik wil inderdaad niet dat de grenzen dicht gaan. De huidige migratiecrisis is een crisis op mondiaal niveau die mondiaal ontwricht. Maar dat wil niet zeggen dat mensen uit Afrika niet het recht hebben om hun geluk hier te beproeven. De Europese Unie bouwt echter muren. Als je weigert die evolutie op te vangen - dus ook als je verplichte integratie weigert - dan ontstaan er wantoestanden. Kijk naar Zuid-Italië, waar ik vandaan kom: daar is er geen beleid, en daar wonen migranten in nieuwe getto’s en leven ze van zware arbeid. De maffia buit hen uit. Daar is een woord voor, en dat is slavernij. Dat krijg je als de overheid migratie weigert op te vangen.

U hebt terrorisme meegemaakt in Italië, met extreemlinks en extreemrechts geweld. Wat kunnen we leren van de aanpak uit het zuiden?
Annalisa Gadaleta: De ‘Jaren van lood’ waren geen lachertje, en hoewel België zich nu mentaal in dezelfde polarisatie bevindt, was de situatie in Italië in de jaren 1970 en 1980 erger dan nu. Mensen in zowel België als Italië moeten en moesten leren leven met dodelijke terreur, en met de angst dat de democratie er bij zou inschieten. Dat is gelukkig niet gebeurd. En wel omdat de strijd op twee fronten werd gevoerd: er werd hard opgetreden tegen terroristen, zowel wat veiligheid als justitie betreft, en de bevolking is dicht bij elkaar gaan staan en heeft gezegd: ‘Wij laten niet toe dat de democratie onder druk komt.’ Staatsmanschap deed de rest. Al kwam nadien wel Berlusconi (lacht).

En wat kan er institutioneel veranderen in Brussel?
Annalisa Gadaleta: Ik hoef u niet uit te leggen dat de negentien gemeenten in Brussel een grondige aanpak van de problemen moeilijk maken. Molenbeek telt tien procent sociale woningen. Dat is veel. Maar waarom moeten er zoveel sociale woningen geconcentreerd worden in één erg homogene gemeente? Een slim beleid op gewestniveau zou al kunnen verhinderen dat je getto’s creëert. Dat is sociaal-economisch. Op cultureel niveau stel ik voor dat we beter luisteren naar wat moslims zelf vertellen over maatschappelijke evoluties: het waren Molenbeekse moeders die aan de alarmbel trokken toen hun zoons naar Syrië vertrokken. Zij werden niet serieus genomen.