Doctoraat over voetgangerszone: 'Centrale vraag luidt: Van wie is de stad?'

Over vier weken levert stadsgeograaf en cultureel socioloog Linus Vanhellemont zijn doctoraat in aan de VUB. Zaterdag sprak hij op de Studie- en discussiedag over de voetgangerzone in de Beursschouwburg, nu licht hij toe aan BRUZZ.

‘Een politieke analyse van een stedelijk conflict’ heet de lezing die Vanhellemont geeft. De voetgangerszone is wel degelijk een conflict te noemen, want zowel op inhoudelijk- als op bestuursniveau botste het vaker dan eens.

De overheersende vraag is volgens Vanhellemont: van wie is de stad? Van de pendelaars, de toeristen, de toeristen of de bewoners en handelaars in het gebied zelf? “In die discussie zie je grofweg twee kampen: aan de ene kant de mensen die geloven in de automobielstad, de stad van Expo '58 (een tijdperk dat gekenmerkt wordt door het geloof in vrijheid en vooruitgang, red.) en aan de andere kant het kamp dat de stad leefbaar wil houden. Die twee zijn nauwelijks met elkaar te verzoenen.”

Vanhellemont ziet die kwestie ook op partijniveau terug in Brussel. MR en Open Vld hebben een heel ander beeld van de stad dan SP.A en PS. Die eerste twee willen vooral een functionele stad, waar automobilisten zo snel mogelijk het centrum in komen. “Dat is een manier van denken die voortkomt uit de groeiende economie van de jaren 1950, 1960. Je ziet dat de huidige MR en Open VLD in lijn met het denken uit de tijd van Expo '58, pleiten voor een 'Winkelcentrum-stad' waarbij voetgangerzones welkom zijn, zolang ze zeer vlot bereikbaar zijn met de auto. Vandaar de voorkeur voor ondergronds tunnels en parkings rond de Vijfhoek. Aan de andere kant staan partijen als SP.A en een groot deel van PS die eerder pleiten voor een leefbare stad: een groene stad, waar kinderen op straat kunnen spelen en de lucht schoon is.”

Concreet zie je dat ook bij de keuzes die gemaakt zijn over de centrale lanen. Enerzijds is het centrum autovrij gemaakt, maar anderzijds wordt de circulatie via de Kleine Ring zo min mogelijk gehinderd. vtiDaarbij zijn bepaalde gebieden, zoals de Zespenningenstraat, de klos. Omdat de straat de Van Arteveldestraat met de Anspachlaan verbindt, is het gebied rond het park en de middelbare school daar ineens heel druk geworden. “Politici hebben zoveel compromissen moeten sluiten, dat ze niet voldoende oog hadden voor het bouwen aan steun bij de bevolking voor het project, bij inwoners, handelaars en buurtcomités."

Vanhellemont onderzocht de periode van 2012 tot 2016. Hij nam interviews af met 41 sleutelfiguren, waaronder woordvoerders van bewegingen als Picnic the streets, Plateforme Marolles en Platform Pentagone, maar ook politici uit de gemeenten en het Brussels Gewest. Daarnaast maakte hij een discoursanalyse door persberichten, plannen van administraties en Facebookberichten van burgerbewegingen te analyseren.