Minder cafés, meer schoonheidssalons

Laurent Vermeersch

26/09/2017

De Brusselse handel kende ingrijpende veranderingen sinds 1950. Dat blijkt uit een studie van Atrium, het gewestelijk handelsagentschap, Perspective, het Brussels planningsbureau, en de ULB. BRUZZ zet de belangrijkste evoluties op een rijtje.

Lees ook: Handelaars vertrekken uit City 2

1. Minder handelszaken, kleinere kernen

De voorbije zeventig jaar is het aantal handelszaken in Brussel met meer dan de helft gedaald, van 42.712 in 1950 tot 20.696 in 2017. De neerwaartse spiraal nam in kracht af sinds de jaren 1990. Gelijklopend met de daling van het aantal verkooppunten zijn ook de meeste handelskernen serieus gekrompen. “In veel gevallen zien we dat alleen het hart van de winkelwijk goed blijft functioneren,” zegt Julien Bacq van Atrium. “In de zijstraten boert het aanbod achteruit.” De interactieve kaart met schuifregelaar hieronder toont het verschil in handelsconcentratie in 1950 (links) en 2017 (rechts.)

2. Grotere winkels en meer werkgelegenheid

Er zijn misschien veel minder handelszaken, maar ze zijn doorgaans een stuk groter geworden door de opkomst van supermarkten en ketens. Het aantal werknemers groeit, terwijl het aantal zelfstandigen afneemt. De tewerkstelling groeide tot aan het begin van de jaren 2010. Sindsdien is het aantal jobs in de handel gestabiliseerd. De omzet van zowel de kleinhandel als de grootdistributie is gestaag gegroeid van 1950 tot in 2000. Sindsdien stagneert het gemiddelde zakencijfer.

3. Verschuiving naar de buitenwijken

In de jaren 1950 en 1960 was het handelsaanbod nog sterk geconcentreerd in de binnenstad en de kernen van de eerste kroon. In de meeste van die centrale wijken is het aanbod sindsdien uitgedund, ten voordele van meer perifere wijken. Daar groeide het aanbod vooral door de inplanting van winkelcentra. Ook langs sommige invalswegen ontstonden nieuwe handelscorridors, bijvoorbeeld langs de Waterloosesteenweg in Ukkel. De evolutie is te verklaren door het uitdijen van de bevolking, de opmars van de auto en de nood aan ruimte voor grotere winkels. Toch zijn enkele meer traditionele kernen er ook in geslaagd om te groeien, bijvoorbeeld het Spiegelplein in Jette. “Daar zijn de voorbije tien jaar veel nieuwe zaken opengegaan”, zegt Bacq. “Vaak begint het met iemand die het risico durft te nemen en tegen de verwachtingen in succes kent. Anderen volgen dan het voorbeeld, waardoor je een positieve dynamiek krijgt.”

4. Beauty boven

Bij de sterkste stijgers zien we onder meer de schoonheidssalons en de cosmeticawinkels. Dat wordt toegeschreven aan het toenemend belang van wellness, en de democratisering en de diversifiëring van schoonheidsproducten. “Het aanbod is de laatste jaren enorm uitgebreid, met steeds meer specifieke producten,” aldus Bacq. “Daarnaast is ook de man een potentiële klant geworden van dergelijke winkels. De komst van ketens zoals Body Shop hebben hier een rol gespeeld, maar ook zelfstandigen spelen in op die trends.” De auteurs van de studie wijzen ook op de opkomst van de sociale netwerken en de groeiende aandacht voor het uiterlijk.

5. Kleine hobbyzaken verdwijnen, design vervangt antiek

Bij de zaken die de meeste klappen kregen in de laatste twee decennia zitten onder meer de zaken gespecialiseerd in fotografie, boeken of jachtartikelen. De meeste van hen bleken niet opgewassen tegen de komst van grote spelers met een breed aanbod zoals Fnac of Decathlon. Ook de komst van digitale technologieën zoals de smartphone en het internet spelen hierbij een rol. De digitalisering betekende ook het doodvonnis voor honderden krantenverkopers en videotheken. Andere uitgesproken verliezer is de sector van antiekwinkels, omdat mensen vaker online meubels verhandelen, zonder tussenpersonen. Daartegenover staat de opmars van kunst- en designwinkels en, in mindere mate, doe-het-zelfzaken.

6. Minder cafés, meer eethuizen

Door de opmars van het buitenhuis eten blijft het aantal restaurants groeien. Er is wel een langzame verschuiving van het aanbod naar snacks, afhaalzaken en theehuizen. De cafés kenden de voorbije twintig jaar nog een serieuze achteruitgang, maar het dieptepunt lijkt ondertussen wel bereikt. “We zien het nog niet in de cijfers, maar vandaag is het opnieuw denkbaar om een buurtcafé te openen,” zegt Bacq. “Kijk naar café 1030 in Schaarbeek. Dat vervult de oude rol van stamcafé, maar dan in een nieuw jasje. Tien jaar geleden was zoiets nog ondenkbaar. Iemand als Frédéric Nicolay heeft aangetoond dat zoiets kan werken en nu proberen anderen het ook.”

7. Kentering voor bakkers en slagers?

West vlamingen dierendonck BRUZZ ACTUA 1585 — © Saskia Vanderstichele

Gespecialiseerde zaken zoals bakkerijen, slagerijen, vis- en kaashandels zijn de voorbije decennia stelselmatig verdwenen ten voordele van supermarkten en, recentelijker, superettes. Die spelen in op de behoefte van veel klanten om hun dagelijkse aankopen zoveel mogelijk te groeperen. De laatste jaren lijkt echter een kentering ingezet. “Er is een reële vraag naar een kwaliteitsaanbod in de buurt en we zien nieuwe kaaswinkels en slagers die meteen succesvol zijn,” zegt Bacq. “Het probleem is dat een leven als bakker of slager niet voor iedereen is weggelegd. Je sociaal leven schiet er een stuk bij in. Daarvoor moet je gepassioneerd zijn. Bovendien moet je ook de kans krijgen om het vak te leren. Dat is niet evident als er nog weinig winkels zijn. Het is dus goed nieuws dat er zaken bijkomen.” Andere groeiers in de voedingssector zijn de bio- en de nachtwinkels, die inspelen op de vraag naar respectievelijk gezonde voeding en bredere openingsuren. Ook chocolaterieën kennen een opmars, met dank aan het groeiende toerisme.