Theo Francken: ‘Iemand moet zijn handen vuilmaken’

Met de Soedanese delegatie zou hij niet opnieuw op de foto gaan, en #opkuisen zal hij ook niet meer de wereld insturen. Maar voor de grote knieval moet je niet bij staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) zijn. “Ik maak soms fouten, ja. Maar iemand moet zijn handen vuilmaken.”

Het feit dat Europa maar geen gepast antwoord lijkt te vinden op de migratiestroom vanuit Noord-Afrika, dat houdt Francken weleens uit zijn slaap. Net als de rechtspraak van het Europees Hof in Straatsburg die hij ‘hypocriet’ vindt. En dat hij in een stellingenoorlog verzeild is geraakt met wat hij steevast in één adem “de oppositie en de ngo’s” noemt. Dan hoeft het niet te verbazen dat Theo Francken geregeld in verdedigingsmodus schiet.

U vindt het huidige asielmodel een ‘onmenselijk model’.
Theo Francken: Inderdaad. Ten eerste zien we dat het momenteel vrijwel alleen jonge mannen in de fleur van hun leven zijn die de oversteek van Afrika naar Europa wagen. Vrouwen met kinderen en ouderen blijven achter in de vluchtelingenkampen op Afrikaans grondgebied, of sterven in de woestijn nog voor ze aan de zee geraken.

Daarnaast zijn er de boottochten, waarbij mensen tot 10.000 dollar betalen aan mensensmokkelaars voor een illegale en gevaarlijke oversteek. Achter die smokkelaars zitten grote criminele organisaties als de ‘Ndrangheta (de Siciliaanse maffia, red.) en terreurgroep IS. Bovendien is het onmogelijk om iedereen uit het water te redden. Niet met twintig, niet met honderd boten, er zullen mensen blijven verdrinken. Vorig jaar zijn er 5.500 mensen verdronken die Europa probeerden te bereiken. De Middellandse Zee is een massagraf geworden.

Pushbacks naar Libië, de plek waar de meeste migranten vertrekken: is dat wel menselijk? De situatie in de vluchtelingenkampen is mensonterend, zegt ook de VN.
Theo Francken: Ik ben zelf geen voorstander van pushbacks naar Libië. Dat is inderdaad allesbehalve vanzelfsprekend op het vlak van mensenrechten, maar de oplossing is niet om iedereen dan maar gewoon te laten overkomen. Dan creëren we een enorm aanzuigeffect. De buitendruk op onze grenzen is zo groot dat we moeten kijken naar het grotere plaatje.

Daarom pleit ik voor een deal tussen de EU en Tunesië, naar analogie met de Turkijedeal (waarbij Turkije met Europese middelen zelf meer vluchtelingen opvangt, maar ook voor elke opgenomen Syriër een andere Syriër naar Europa mag sturen, red.). De Libische of Europese kustwacht brengt dan alle migranten die in internationale wateren worden opgevist naar Tunesië in plaats van naar Libië, amper 150 kilometer verderop. Tunesië is zowat het enige positieve verhaal van die hele Arabische lente. Dat land heeft de Conventie van Genève ondertekend, heeft een democratisch verkozen regering en kijkt met een positief oog naar het Westen. En belangrijk: het heeft onze steun nodig.

Wat zou zo’n deal inhouden?
Theo Francken: Als de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR daar de mogelijkheid zou krijgen om, met respect voor de mensenrechten en in leefbare omstandigheden, een aantal opvangcentra te openen, dan stopt de uitstroom binnen de twee weken. Want wie betaalt er in godsnaam een Afrikaans jaarloon voor een ticket op een gammel bootje als je op voorhand weet dat je toch maar enkele kilometers verderop belandt? Niemand. Nu betalen mensen dat wel omdat ze weten dat ze opgevist worden en naar Europa gebracht worden.

Zullen mensen niet altijd proberen te vluchten als ze wanhopig zijn?
Theo Francken: We hebben het met de Turkijedeal met onze eigen ogen gezien. Sinds die deal is het aantal vertrekkers geïmplodeerd. Ook het aantal doden op zee is sterk verminderd, tot bijna nul.

Het systeem van pushbacks is illegaal. Mensen hebben het recht om asiel aan te vragen en mogen niet teruggestuurd worden naar een land waar ze niet veilig zijn.
Theo Francken: Dat heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg inderdaad geoordeeld in het Hirsi-arrest (waarbij Italië in 2012 veroordeeld werd omdat het vluchtelingen op zee had onderschept en ze teruggestuurd had naar Libië, red.). Met dat arrest heeft Straatsburg het hele asielsysteem gecorrumpeerd en op de helling gezet. Met als gevolg: tienduizenden doden. Dan moet er toch eens goed nagedacht worden.

Straatsburg baseert zich op artikel 3 van het Verdrag van de Rechten van de Mens. Dat artikel is absoluut, ik heb daar respect voor. Maar wat heeft dat teweeggebracht? Dat Italië gewoon zijn boten aan de Libische kustwacht heeft gegeven. Die kustwachters werden opgeleid met Europese middelen en zo konden zij migranten terug naar Libië sturen. Pushback werd takeback, en dat is conform het Europees recht. Hoe hypocriet kan je zijn? Is daar het geweten van Straatsburg mee gesust? Van de ngo’s? Van de Europeanen in het algemeen? (lees verder onder de foto)

Die mensen op zee moeten gered worden. Ik ben niet gek. Ik volg de ngo’s ook op twee andere punten: de condities in opvangcentra in landen zoals Libië en Libanon moeten fors verbeterd worden. Europa moet daar zijn verantwoordelijkheid nemen. En er moeten veiligere vluchtroutes komen voor mensen die toch naar hier komen, maar dan moet het wel om échte vluchtelingen gaan, die geen perspectief hebben om naar hun land terug te keren.

We doen zelf al veel, al zal het voor de ngo’s nooit genoeg zijn. We drijven de hervestigingen sterk op. We zullen volgend jaar acht keer meer humanitaire visa afleveren dan de vorige regeringen.

Dichter bij huis verzet u zich wel categoriek tegen een opvangcentrum voor migranten die rond het Maximiliaanpark verblijven. De stad Brussel legt dat naast zich neer.
Theo Francken: (denkt lang na) Dat is een heel complex verhaal. Principieel ben ik er geen voorstander van omdat transitmigratie zo gestimuleerd wordt. Het is voor mij een fout signaal om in extra faciliteiten te voorzien voor mensen die, als ze maar gewoon asiel aanvragen, hier dezelfde dag nog bed, bad en brood krijgen van Fedasil, en dus van de federale regering.

Maar, ik kan de stad Brussel ergens begrijpen. Het blijft een slecht idee, maar het feit dat het alleen over nachtopvang gaat, vind ik een belangrijke randvoorwaarde: als migranten overdag zouden kunnen slapen, zijn ze beter uitgerust om ’s nachts in de vrachtwagens te klimmen. En dat is een groot probleem langs de E40.

Zonder opvang zouden die mensen in de winter wel onder de blote hemel moeten slapen, met alle risico’s vandien. Voelt u daar geen wroeging bij?
Theo Francken: Doden zullen er niet vallen, want er slaapt niemand in het Maximiliaanpark. Tentjes worden er niet getolereerd: de politie breekt die meteen op.

Migranten verspreiden zich net door de politieacties, maar slapen wel degelijk vaak op straat.
Theo Francken: Onlangs kwam er nog een melding binnen van een zwangere vrouw met kinderen in het park. Toen heb ik onmiddellijk ingegrepen. De meest kwetsbaren worden opgevangen en verzorgd. Jonge mannen zijn naar mijn persoonlijke mening een ander verhaal. Als u zegt dat die mensen zullen doodvriezen: ik geloof dat niet.

Eerst zien, dan geloven?
Theo Francken: (geïrriteerd) Neen, natuurlijk niet, maar Samusocial en het Rode Kruis organiseren wel winteropvang voor daklozen. Iemand die in acute nood verkeert, kan daar terecht. Maar nogmaals: dat ze asiel aanvragen.

Onder de migranten bevinden zich heel wat Soedanezen. U begon met een identificatiemissie met de hulp van Soedanese inlichtingendiensten. Zou u dat opnieuw doen?
Theo Francken: (aarzelt) Ik zou er geen foto meer mee nemen, laat ik het zo zeggen. Maar inhoudelijk en juridisch is dat perfect verdedigbaar. Dat het staatshoofd een dictator is, is niet relevant, want ik heb ook een akkoord getekend met Irak, Somalië en heel wat andere landen.

Vormt Soedan hier geen uitzondering op? Staatshoofd Omar Al-Bashir wordt sinds 2009 door het Internationaal Strafhof in Den Haag gezocht voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid. Waar trekt u de grens?
Theo Francken: Als mensen die hier aankomen geen asiel willen aanvragen en illegaal op ons grondgebied verblijven, dan moet je samenwerken met de bevoegde ambassadeurs. Die zijn geaccrediteerd door Buitenlandse Zaken en bij de koning gepasseerd. Hun taak bestaat erin hun land te vertegenwoordigen, dan mag je daar toch mee praten? De EU heeft miljoenen aan Soedan gegeven in het kader van een migratiecompact, ook Frankrijk had al eens zo’n identificatiemissie uitgevoerd. Italië doet niet anders. Dat was een sterk argument om ervoor te tekenen.

Toegegeven, ik zou er niet als eerste mee begonnen zijn. Maar als iedereen van links tot rechts roept dat er geen tweede Calais mag komen in Brussel, dan neem ik mijn verantwoordelijkheid. Er moet iemand zijn handen vuilmaken.

De Soedanmissie was niet doorgesproken binnen de regering. Gaat u soms in uw communiceren niet wat driest te werk, zoals bij de #opkuisen-post?
Theo Francken: Mijn communicatie is direct en transparant. Ik denk dat de lengte van sommige tenen vooral is toegenomen. Ik zou die hashtag gezien de commotie niet opnieuw gebruiken, maar ik heb me er niet voor verontschuldigd. Die Facebook-post is door sommigen fout geïnterpreteerd, ik heb dat nooit slecht bedoeld. Ik kuis problemen op, geen mensen.

Ligt u soms wakker van uw dossiers?
Theo Francken: Natuurlijk, het gaat hier om mensenlevens. Begroting is bijvoorbeeld een zeer complexe materie, maar uiteindelijk is geld maar geld. Als je iemand moet terugsturen die hier al twintig jaar is, dan ga je daar niet licht over. En ja, ik ben ook niet feilloos, ik maak zoals elke mens fouten.

Staatssecretaris Theo Francken heeft ook een uitgesproken visie op Brussel. Lees hier zijn analyse. "Het DNA van Brussel is rechts".

THEO FRANCKEN

- 1978 geboren in Lubbeek
- 2001 afgestudeerd als licentiaat Pedagogische Wetenschappen (KU Leuven)
- Vanaf 2001 actief als wetenschappelijk medewerker in de N-VA-fractie van het Vlaams Parlement.
- 2004 werkt op het kabinet van Vlaams minister Geert Bourgeois
- Van 2009 tot 2010 adjunct-kabinetschef van Vlaams viceminister-president Geert Bourgeois
- 2010 volksvertegenwoordiger voor de N-NA
- 2012 burgemeester van Lubbeek
- Oktober 2014 staatssecretaris voor Asiel, Migratie en Administratieve Vereenvoudiging in de federale regering-Michel