'Naar Belgisch recht is een dubbele nationaliteit niet wenselijk'

De dubbele nationaliteit wordt steeds vaker aangehaald als een rem op integratie. In tijden van Syriëstrijders, maatschappelijke onrust en kosmopolitisme pleiten twee verschillende prominenten voor een strikter beleid. “Naar Belgisch recht is dubbelnationaliteit niet wenselijk.”

Een echt ‘debat’ is het nog niet geworden – dit is België – maar onder de bevolking weerklinkt wel steeds meer gemor over de dubbele nationaliteit.

Politici weten dit al langer; in 2011 nog vroeg toenmalig ‘schaduwminister’ van asiel en migratie Theo Francken (N-VA) cijfers op over het aantal personen met een dubbele nationaliteit in ons land. Het aantal Belgen dat een andere nationaliteit aanneemt is laag, zo bleek uit het antwoord van de overheid, maar natuurlijk gaat de discussie niet daarover. Wat Francken vooral wilde weten was hoeveel Turken en Marokkanen naast een Belgisch ook een Turks of Marokkaans paspoort hebben. Cijfers daarover bestaan niet, maar Francken concludeerde toen dat dat aantal in de tienduizenden moest lopen.
Sinds dit land in 2014 geconfronteerd wordt met Syriëstrijders, wordt er meer en meer nagedacht over het afnemen van de Belgische nationaliteit voor personen die veroordeeld zijn voor terrorisme.

Dit legt een bredere problematiek bloot: in een samenleving die diverser wordt, wordt van nieuwkomers of kinderen van nieuwkomers meer en meer gevraagd om zich aan te passen. Als personen dan nog een dubbele nationaliteit hebben - wat vaak zo is - dan loert het loyauteitsprobleem om de hoek: stel dat iemand in Sint-Joost-ten-Node een Turks paspoort heeft - zoals nagenoeg alle Turken in België - en er breekt een conflict uit tussen ons land en Turkije. Waar ligt diens loyauteit dan?
Daar komt nog eens bij dat het voor sommige staten, zoals bijvoorbeeld ook Turkije en Marokko, een bewuste strategie is om paspoorten te blijven uitdelen aan mensen die een andere nationaliteit hebben. De Turkse en Marokkaanse nationaliteit geraak je namelijk niet zomaar kwijt. Omgekeerd verwachten bovengenoemde staten echter wel absolute loyauteit. Het maakt van België, en bij uitbreiding meerdere West-Europese landen, eerder naiëve toekijkers in een geglobaliseerde wereld.

2008
Advocaat Fernand Keuleneer en socioloog Dirk Jacobs kijken op vraag van dit magazine naar de problematiek en lichten hun standpunt toe.

Fernand Keuleneer: “Er is een verschil tussen er een dubbele nationaliteit op nahouden naar Belgisch recht, en er een op nahouden uit vreemd recht. De dubbele nationaliteit volgde niet altijd uit het Belgische recht. Tot 2008 bijvoorbeeld was het mensen verboden om er naast de Belgische nationaliteit ook een andere op na te houden.”

“Na dat jaar is de wetgeving veranderd en kan een persoon er verschillende nationaliteiten naast de Belgische op nahouden, met alle problemen van dien.”

“Ik ben voorstander van een keuzebeleid: je moet net zoals vroeger kiezen welke nationaliteit je wil hebben, zo ontstaat er geen loyauteitsprobleem. Diplomatiek kan je dan afspraken maken - bijvoorbeeld met Turkije - zodat Turkije geen mensen meer kan opvorderen om legerdienst te doen, wat een claim legt op Belgen die hier wonen maar ook een Turks paspoort hebben.”

Vreemde legers
“Voor mensen die spontaan en bewust opteren voor de Belgische nationaliteit, stel ik een verklaring voor waarbij ze officieel afstand doen van rechten en plichten die verbonden zijn aan de nationaliteit van een ander land. Zo vermijd je bijvoorbeeld aanhorigheid aan Turkse wetten die van toepassing zijn op Turken, waar die zich ook ter wereld bevinden, zoals bepaalde aspecten van het Turkse familierecht.”

Keuleneer pleit ook voor de strikte toepassing van de wet die een verbod instelt op deelname aan vreemde legers.

“Correcter: ik wil een schrapping voor de uitzondering die er in 2008 gemaakt is voor mensen die de dubbele nationaliteit hebben. Pas zo kan je Syriëstrijders echt verbieden om elders te gaan vechten.”

“Wat je als overheid dan wel nog kan, is politiek afgesproken uitzonderingen maken voor mensen die gaan strijden voor een buitenlandse zaak die onze overheid steunt. Maar dat zou dus een politieke afspraak moeten zijn, geen juridische.”

De advocaat heeft bovengenoemde stellingen al meermaals verdedigd, ook tegenover huidig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken. Zonder veel antwoord te krijgen.

Taalstrijd
Dirk Jacobs is hoogleraar sociologie aan de Université Libre de Bruxelles. Hij is een specialist op het gebied van migratie en minderheden. Dat houdt hem niet tegen om kritisch te zijn voor de huidige wetgeving.

Dirk Jacobs: “Lange tijd evolueerden West-Europese landen richting toelaten van de dubbele nationaliteit. De wetgeving in ons land van 2008 is daar een voorbeeld van. Maar internationale wetgeving is complex, en een terugkeer naar een verbod is sowieso een grote kluif. Turkije en Marokko laten niet toe dat mensen afstand doen van hun nationaliteit. Doe je dat als Turk wel, dan heeft dat bijvoorbeeld zware gevolgen voor je rechten als erfgenaam. Zomaar eenzijdig afstappen van tolerantie naar dubbele nationaliteit kan dus niet.”

“Bovendien kan je de Belgische nationaliteit niet verliezen als dat betekent dat je staatsloos zou worden,” zo voegt Jacobs er nog aan toe.

“Belangrijk voor ons Belgen is natuurlijk welke waarde we zelf hechten aan Belg zijn, aan patriottisme. We hebben het onszelf ook niet echt makkelijk gemaakt vroeger door er weinig over na te denken. We hebben eerst te veel verwacht van nieuwkomers, en daarna te weinig. Eerst, in de jaren 1980 bijvoorbeeld, kwam de wijkagent langs om te controleren of de persoon in kwestie wel ‘Belgisch’ genoeg was. Dat ging ver: de vraag of je Belgisch at werd gesteld.”

“Daarna is de slinger in de tegenovergestelde richting doorgeslagen, en werd er niets verwacht van nieuwkomers, tot hun eigen grote frustratie. De taalproblematiek in dit land maakte ook dat er jarenlang geen consequent integratiebeleid was. Jarenlang heeft de politieke strijd tussen het Vlaamse territorialiteitsbeginsel en het Franstalige personaliteitsbeginsel het integratiebeleid onmogelijk gemaakt. Vlaanderen is echter al tien jaar uit eigen beweging bezig met inburgering, Franstalig België begint nu pas.”

Ceremonie
Waar Jacobs concreet voor pleit, is voor een duidelijke keuze die aan mensen wordt voorgehouden.

“Als Belgen die ook een Turks paspoort hebben politiek actief willen zijn, dan mogen we van hen een loyauteitsverklaring eisen waarin hen wordt opgedragen om duidelijk voor de politiek in dit land te kiezen. Zoniet krijg je problemen zoals je dat met Belgisch-Turkse verkozenen als Emir Kir (PS) en Brussels parlementlid Mahinur Özdemir had, die in Turkije campagne voeren voor Belgische verkiezingen, en omgekeerd, en er dus verschillende boodschappen op nahouden naargelang het land. Erdogans kiescampagne moet niet gevoerd worden door ‘Belgische’ politici.”

Jacobs gaat echter verder, en wil van nationaliteitsverwerving zelfs een positieve keuze maken. “Nieuwkomers begrijpen niet waarom de Belgische nationaliteit verwerven een louter administratief gegeven is.

“Waarom stellen we geen ceremonie in waarbij kandidaten symbolisch verklaren dat ze Belg zijn, in het bijzijn van burgers en politici, die hen daarop welkom heten als Belgisch burger. Dat gebeurt al in Amerika en is een belangrijk moment voor maatschappij én nieuwkomer. En geloof me: nieuwkomers vragen niets liever dan zo’n ceremonie, die duidelijk is en hen laat voelen dat ze geslaagd zijn voor een belangrijke test. Dat is wat onderzoek heeft uitgewezen.

Burgerplicht
Of dit Syriëstrijders zal tegenhouden, daar gelooft Jacobs dan weer niet in. “Zo’n personen laten zich door niets tegenhouden. Maar het mag duidelijk zijn dat de consequentie van aan je burgerplichten verzaken je nationaliteit verliezen is. Dat is voor iedereen zo, ook voor Syriëstrijders. We moeten vooral afstappen van onze naïeve of negatieve houding over nationaliteit.”