Alison Woodward: 'Europees burgerschap is de toekomst'

"Voel ik me nu meer Belgische of Amerikaanse? Geen van beide, ik voel me Europeaan. Om het met de woorden van een collega-socioloog te zeggen: vergeet de lidstaten, creëer één nationaliteit in het verenigd Europa. Die van Europese burger." Alison Woodward is als hoogleraar verbonden aan de VUB.

Alison Woodward dénkt niet alleen internationaal, ze leeft er ook naar. Ze is getrouwd met Johan van der Auwera, professor Engelse en Algemene Taalkunde. Hun twee adoptiefzonen, Douglas (19) en Pedro (18), komen uit El Salvador. Woodward: "Onze zonen hebben drie nationaliteiten: de Amerikaanse, de Salvadoraanse en de Belgische. Maar ze voelen zich in de eerste plaats Belg, Vlaming zelfs. Als we vroeger naar Koningshooikt bij Lier gingen, waar Johans moeder nog altijd woont, vonden ze het fantastisch dat iedereen daar Nederlands sprak. Maar de reality check is soms hard: sommige Vlamingen zien hen niet als volwaardige Vlamingen."

Van der Auwera: "Ze hebben een periode gehad dat ze allebei hoog opliepen met de States. Tot we er twee jaar geleden zeven maanden lang verbleven. Bij Alisons familie in Princeton, New Jersey. Ik had een sabbatjaar, Alison een opdracht aan Rutgers, New Jersey. Het leek ons de idea­le gelegenheid om de jongens kennis te laten maken met de American way of life. Aanvankelijk waren ze in de wolken, maar echt geaard hebben ze er niet. Princeton is een universiteitsstadje, redelijk klein. Te klein voor hen, blijkbaar. New York, de Big Apple, was hen dan weer veel te groot."

Woodward: "Het romantische beeld van mijn eigen highschooltijd, dat ik op hen had overgebracht, klopte ook al niet meer. Party's, sportevenementen, vriendschappelijke onderonsjes en leuke activiteiten na schooltijd, het leek me er allemaal bij te horen. En toen kwam de realiteit: weinig plezier, hard werken. Toch wel ironisch: we hebben hemel en aarde bewogen om hun een Amerikaans paspoort te bezorgen, en het interesseert hen niet meer."

Vlaams Blok
Woodward: "Zelf heb ik zelden of nooit heimwee gehad naar de States. Zonder mijn Amerikaanse roots te willen verloochenen, zijn er toch dingen die een negatieve stempel hebben gedrukt. Ik ben er weggaan in een vrij moeilijke periode voor mensen met een beetje progressieve geest - dat kwam door de oorlog in Vietnam. Mijn sabbatjaar in Ann Arbor, Michigan, viel dan weer samen met het begin van de oorlog in Irak. Een hallucinante ervaring, alweer ten koste van mensen met een progressieve instelling. Het is ook zo dat sinds mijn jeugd de kloof tussen rijk en minder rijk aanzienlijk is gegroeid. Princeton is een van de rijkste gemeenten van de VS; de plek waar ik lesgaf - amper twintig minuten met de trein -, was een heel andere wereld. Rauwe, onverholen armoede."

Toch heeft Woodward ook goede herinneringen aan de Verenigde Staten: Johan Van der Auwera kwam er in haar leven. Woodward: "In 1972 ben ik naar Zweden gegaan. Een paar jaar later besloot ik terug te keren naar de VS voor een doctoraalopleiding in de statistiek. Aan de universiteit van Berkeley. Het geluk wilde dat Johan daar toen met een beurs zat."

"We hebben elkaar niet meer losgelaten. Na onze terugkeer naar Europa hebben we zeven jaar gependeld tussen Antwerpen en Stockholm, waar ik woonde. Er waren toen nog geen goedkope vluchten, dat betekende dus telkens meer dan een etmaal met de trein."

Van der Auwera: "Uiteindelijk hebben we besloten samen te gaan wonen. Het werd Antwerpen, omdat ik de eerste was die een betrekking met echte toekomst te pakken had. Maar ik had evengoed in Zweden kunnen wonen. Ik voelde me er best op mijn gemak, ik had ondertussen ook Zweeds geleerd."

"Omdat Alison steeds meer werk begon te krijgen in Brussel, hebben we in 1990 besloten hier iets te zoeken. Aan de noordkant: als ik haar kwam oppikken, maakten we geregeld een toertje rond het Josaphatpark om te zien of er niets te koop stond. Met succes."

Woodward: "Een bijkomende reden om uit Antwerpen weg te gaan, was de sterke opkomst van het Vlaams Blok. We waren in die periode bezig met de adoptie van Douglas en Pedro. Kinderen met een kleurtje grootbrengen in Antwerpen leek ons niet de beste optie. Brussel was een echte verademing. Multicultureler, toleranter."

Beter onderwijs
Woodward en Van der Auwera doen me hun verhaal op het terras van hun hoekhuis. Vier hoog, in de schaduw van de Brusilia-woontoren. Groot en comfortabel, badend in de avondzon. Met uitzicht, honderd tachtig graden in de rondte, op het Josaphatpark, en bakens als het Justitiepaleis en de Rogiertoren in de verte. Ter tafel: lekkere en gezonde hapjes, begeleid door een goed doortimmerde pomerol. Woodward: "Helaas wordt dit onze laatste terraszomer met avondzon. We gaan deze verdieping verbouwen. Noodgedwongen, omdat Deutsche Bank, de eigenaar van Brusilia, ernaast een tweede toren gaat optrekken, die ons in de schaduw zal zetten. De bedoeling is er een grote slaapkamer met badkamer en sauna van te maken. Een relaxruimte voor onze oude dag."

Denken aan de oude dag dus, maar als het aan Woodward ligt, is haar pensioen nog verre toekomst. "Het stoort me hoe mensen boven de vijftig in de Belgische maatschappij opzij worden geschoven. Ook in de academische wereld. In Zweden werken de mensen tot 67, punt. Daar wordt niet over geleuterd."

"Ik heb me echt moeten aanpassen aan de Belgische realiteit toen ik hier kwam wonen. Mijn binnenkomer was de moord op André Cools, de Bende van Nijvel. Martens I, II, III, IV... In Zweden was de politieke wereld een voorbeeld van orde en efficiëntie. Nu ook weer: een rijk westers land dat honderd dagen zonder regering heeft gezeten..."

"Ik miste Zweden heel erg in het begin: de natuur, de open ruimte. Ook de culturele aanpassing was problematisch. Ten eerste de taal. Ik sprak Nederlands, maar de mensen begonnen steeds in het Engels tegen mij. Nu nog overigens, als ze mijn naam zien. Straffer nog: op het werk is er een Vlaamse collega die altijd Engels met mij spreekt, hoewel ik hem altijd in het Nederlands aanspreek. Ik had het indertijd ook moeilijk met het dialect. Niet in contacten met academici, wel met de gewone mensen."

"België is een welvarend land, sociaal-wetenschappelijk interessant, met heel wat kwaliteiten. Zeker voor werkende ouders is het een van de beste landen ter wereld om te leven: er zijn enorm veel voorzieningen voor mensen die een baan combineren met een gezin. Wel jammer is dat er, met name in het onderwijs, veel dingen mislopen. Er zijn te veel jongeren die uit de boot vallen, onder andere omdat de middelbare scholen te veel aan de ouders overlaten. Dat is gevaarlijk; je moet echt uitkijken of je vervalt in Amerikaanse toestanden. Zeker in minder welgestelde milieus, waar de ouders het zich niet kunnen veroorloven hun kinderen bijles te laten volgen. De ongelijkheid in het onderwijs hier is eigenlijk een grotere schaamte dan de politieke situatie. Dirk Jacobs van de ULB heeft er onlangs een studie over afgewerkt: op dat vlak scoort België het slechtste in Europa."