Breien en haken, een heerlijke verslaving

Simenon is een grote blauw-glazuren poes met een kanten jasje aan in wit en geel. Brel is een kikker die tegen de muur opkruipt en die zijn naam deelt met Vlaanderen. Dat de Portugese Joana Vasconcelos zin heeft voor humor loopt als een rode draad door de kleinere werken, maar het zijn wel de immense breiwerken waarvoor ze bekend is.

Met een vette knipoog naar Madonna’s ‘Material Girl’ zweeft het enorme breiwerk - 23 meter lang, 9,35 meter hoog en 5,25 meter breed - over de centrale ruimte van La Patinoire Royale, een schitterend gerestaureerd industrieel gebouw aan de Veydtstraat in Sint-Gillis. Het kunstwerk is een orgie van roze, heel erg popart, hedonistisch en sensueel. Het hoort bij dat andere monumentale breiwerk ‘Valkyrie Marina Rinaldi’ - genoemd naar de modeontwerpster -, maar beide zijn voor het eerst samen te zien. Maar terwijl de zaal met ‘Material’ Girl baadt in een weldadige warmte en licht, hangt ‘Valkyrie Marina Rinaldo’ in een onverwarmde, schemerachtige ruimte. Het hoge noorden is vlakbij, het hoge noorden waar de mensen tijdens de lange winteravonden elkaar fantastische verhalen vertellen. Valkyries zijn vrouwelijke figuren uit de Noorse mythologie. Zij gaan over de lotsbestemming van de mens, ze selecteerden de moedigste en meest geduchte krijgers ten dienste van de oppergod Odin. Ze overvlogen de slagvelden met gevleugelde paarden.

De kunstwerken van Vasconcelos zijn een feest voor het oog, soms zijn ze eenduidig, dan weer heel ambigu. De ‘Petit Gâteau’, een fruittaart van 2,55 bij 2,39 meter, bestaat uit tientallen felgroene appels, knalgele peren, helrode aardbeien en donkerbeige tot lichtbruine pretzels. Peuters kraaien van plezier bij het zien van het kunstwerk.

Buurvrouw ‘Cottonpolis’, stukken omvangrijker, doet op het eerste gezicht aan een Chinese draak denken, maar dat is gezichtsbedrog. Bij nader toezien verwijst het kunstwerk naar het Tetris-spel en naar een golvende muur, versierd met roze en wit-gele Portugese mozaïeken met florale motieven.

Octopus
Sommige kunstwerken werden eerder tentoongesteld, andere werden speciaal gecreëerd voor de expo in La Patinoire. In de kelderverdieping dalen we 20.000 mijlen onder zee met Jules Verne en een overrompeling van octopussen. Bij het afdalen van de trap wordt de bezoeker geconfronteerd met ‘Sesam Open U’, dat na een rondgang ook zou kunnen herdoopt worden tot ‘De Doos van Pandora’. Het is een kunstwerk tussen hoop en vrees, hoop met de koninklijke mutsen, maar de dikke stoffen slingers die de mutsen verbinden, jagen daarentegen schrik aan.

In de kelder zelf is een aantal kunstwerken genoemd naar plekken in Brussel zoals ‘Petit Sablon’ en ‘Koudenberg’. Er zijn heel veel vrouwelijke rondingen, sommige doen aan een trots matriarchaat denken, andere aan moederliefde die verstikt. En dan is er het meest opvallende: ‘Gipsy’. Waarom het kunstwerk zo heet, is een raadsel. Het is het meest sombere van de expo, het is een zwarte octopus met flikkerende lichtjes. Als de lichtjes aan zijn, kan je alle kanten uit, zijn ze gedoofd, dan doet het denken aan een familiefeest dat na al te veel drank uit de hand gelopen is, maar niet fataal, want de gasten zullen elkaar terugzien op een volgend feest. Grote kans dat het scenario niet herschreven wordt. Tegelijk kan het bijna niet waar zijn, daar is het veel te kunstig voor.

De kunstwerken op de bovenverdieping zijn uit een ander soort hout gesneden, ze zetten niet aan tot wilde, ongeoorloofde of sprookjesachtige fantasieën, hier heerst de kinderlijke eenvoud - maar wat een humor. De mozaïeken slak met gehaakt jasje heet ‘Flâneur’, (Jacques) ‘Brel’ en ‘Flandre’ zijn twee kikkers, eveneens met gehaakt jasje aan. ‘Maestro’ en ‘Tapioca’ zijn twee hagedissen met dito uitrusting en dan is er de stierenkop met rood kanten jasje die geamuseerd-ernstig op de bezoeker neerkijkt. Hij luistert naar de naam ‘Ambiorix’. En natuurlijk is er Simenon, een weldoorvoede blauwglazuren poes met kanten jasje in wit en geel. Wat de vader van Maigret, de geniale schrijver die zijn laatste jaren sleet in smetvrees van de reïncarnatie als poes zou denken, zullen we helaas nooit weten.

Versailles
Het is de eerste keer dat de Portugese kunstenares Joana Vasconcelos (45) in België tentoonstelt. Ze werd geboren in Parijs, maar woont ondertussen al vele jaren in Lissabon. Vasconcelos’ internationale doorbraak dateert van de Biënnale van Venetië in 2005. Ze heeft in tal van gereputeerde cultuurhuizen over heel Europa geëxposeerd met als hoogtepunt een solotentoonstelling in het kasteel van Versailles in 2012. Vasconcelos was de eerste vrouwelijke kunstenaar die in Versailles mocht tentoonstellen en ze is nog altijd de enige.