Matonge, de kleurrijke en rumoerige wijk aan de Naamsepoort, is het Afrikaanse hart van Brussel. In deze buurt ontmoeten Congolezen, Rwandezen, Burundezen, maar ook Malinezen elkaar om inkopen te doen, uit te gaan en naar de kerk te gaan. Maar waar komt de naam Matonge vandaag, vraagt Simon uit Sint-Gillis zich af.
Karel Arnaut, docent antropologie aan de KU Leuven, woonde lang in Matonge en kent de wijk door en door. Volgens hem is de Afrikaanse aanwezigheid in deze buurt te danken aan Leopold II. “De koning mocht zijn Kongo Vrijstaat niet besturen vanuit het paleis, omdat het privébezit was. Dus liet hij begin twintigste eeuw achter het paleis een chalet bouwen. Het houten paviljoen aan de Brederodestraat staat er nog steeds.”
In de omgeving vestigden zich allerlei koloniale verenigingen en banken. Het buurtje breidde zich uit richting Naamsepoort en verder. Vanaf de jaren 1950 ontstond daar volgens Arnaut ook een Afrikaans getint uitgaansleven, met nightclubs en jazzcafés. Na de Congolese onafhankelijkheid in 1960 kwamen er Afrikaanse studenten en diplomaten wonen. “Er gingen winkeltjes open, kortom er ontstond een hele Afrikaanse infrastructuur.”
Tot die tijd had de wijk geen bijzondere naam. Dat verandert begin jaren zeventig. Arnaut: “Toen werd in Kinshasa de grote uitgaanswijk Renquin, genoemd naar een Belgische minister van Koloniën, omgedoopt tot Matonge. Dat gebeurde in het kader van het authenticité-beleid van president Mobutu. Matonge was de naam van een lokale plant.”
Al heel snel sijpelde die naam door tot in Brussel. Bezoekers van de wijk begonnen het ook over Matonge te hebben. Het duurde nog tot na de verkiezingen van 2000 voor de naam ook door publieke instanties werd overgenomen, zegt Arnaut. “In de jaren negentig voerde de liberale Elsense burgemeester Yves de Jonghe d’Ardoye een nogal repressief beleid ten aanzien van de buurt en waren er geregeld spanningen. Dat had te maken met de veranderende populatie. Jarenlang trof je er vooral de Congolese elite. Maar in de jaren negentig, na de val van Mobutu, kwamen er vooral Afrikaanse asielzoekers, mensen die op zoek waren naar een beter leven.”
De nieuwe coalitie van socialisten, groenen en christendemocraten die Elsene na 2000 bestuurde, besliste het anders aan te pakken: geen repressie, maar erkenning. “Ook de naam werd min of meer geofficialiseerd. ‘Matonge’ dook op in documenten van de politie en de gemeente en het werd ook een MIVB-halte.”
Vorig jaar kwam de naam plots onder druk te staan. Een handelaarsvereniging, met vooral middenstanders van de Sint-Bonifaasstraat, wilde de wijk laten herdopen tot Quartier des Continents. Arnaut: “Op die manier hoopten ze verlost te raken van de negatieve bijklank verbonden aan Matonge, denk aan drugs en criminaliteit.” Even leek het erop dat de huidige liberale burgemeester Dominique Dufourny akkoord ging, maar na heftig protest van de Afrikaanse gemeenschap maakte ze vlug duidelijk dat van een nieuwe naam geen sprake kon zijn. Meer nog, onlangs zette ze de procedure in gang om de Galerie d’Ixelles, het exotische galerijtje tussen de Waverse- en de Elsensesteenweg, om te dopen tot Matongegalerij. “Dan hebben we in de gemeente ook een officiële plek die naar de wijk verwijst,” aldus de burgemeester.
VOLGENDE WEEK: Wat is het verhaal achter de Samosa’s die in nachtwinkels te verkrijgen zijn?
In de omgeving vestigden zich allerlei koloniale verenigingen en banken. Het buurtje breidde zich uit richting Naamsepoort en verder. Vanaf de jaren 1950 ontstond daar volgens Arnaut ook een Afrikaans getint uitgaansleven, met nightclubs en jazzcafés. Na de Congolese onafhankelijkheid in 1960 kwamen er Afrikaanse studenten en diplomaten wonen. “Er gingen winkeltjes open, kortom er ontstond een hele Afrikaanse infrastructuur.”
Tot die tijd had de wijk geen bijzondere naam. Dat verandert begin jaren zeventig. Arnaut: “Toen werd in Kinshasa de grote uitgaanswijk Renquin, genoemd naar een Belgische minister van Koloniën, omgedoopt tot Matonge. Dat gebeurde in het kader van het authenticité-beleid van president Mobutu. Matonge was de naam van een lokale plant.”
Al heel snel sijpelde die naam door tot in Brussel. Bezoekers van de wijk begonnen het ook over Matonge te hebben. Het duurde nog tot na de verkiezingen van 2000 voor de naam ook door publieke instanties werd overgenomen, zegt Arnaut. “In de jaren negentig voerde de liberale Elsense burgemeester Yves de Jonghe d’Ardoye een nogal repressief beleid ten aanzien van de buurt en waren er geregeld spanningen. Dat had te maken met de veranderende populatie. Jarenlang trof je er vooral de Congolese elite. Maar in de jaren negentig, na de val van Mobutu, kwamen er vooral Afrikaanse asielzoekers, mensen die op zoek waren naar een beter leven.”
De nieuwe coalitie van socialisten, groenen en christendemocraten die Elsene na 2000 bestuurde, besliste het anders aan te pakken: geen repressie, maar erkenning. “Ook de naam werd min of meer geofficialiseerd. ‘Matonge’ dook op in documenten van de politie en de gemeente en het werd ook een MIVB-halte.”
Vorig jaar kwam de naam plots onder druk te staan. Een handelaarsvereniging, met vooral middenstanders van de Sint-Bonifaasstraat, wilde de wijk laten herdopen tot Quartier des Continents. Arnaut: “Op die manier hoopten ze verlost te raken van de negatieve bijklank verbonden aan Matonge, denk aan drugs en criminaliteit.” Even leek het erop dat de huidige liberale burgemeester Dominique Dufourny akkoord ging, maar na heftig protest van de Afrikaanse gemeenschap maakte ze vlug duidelijk dat van een nieuwe naam geen sprake kon zijn. Meer nog, onlangs zette ze de procedure in gang om de Galerie d’Ixelles, het exotische galerijtje tussen de Waverse- en de Elsensesteenweg, om te dopen tot Matongegalerij. “Dan hebben we in de gemeente ook een officiële plek die naar de wijk verwijst,” aldus de burgemeester.
VOLGENDE WEEK: Wat is het verhaal achter de Samosa’s die in nachtwinkels te verkrijgen zijn?
BIG CITY
Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie via het formulier hiernaast. De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.
Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag in Big City.
Big City
Zet onze journalisten aan het werk en stel ons jouw vraag over Brussel. De populairste vragen van de BRUZZ-gebruikers worden beantwoord in een reportage op een of meerdere BRUZZ-kanalen.
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.