JOUW VRAAG. Waarom moeten tramconducteurs nog vaak uitstappen om wissels te veranderen?

Onze Wikipediater moet wel even het licht opsteken bij een zo liederlijke vraag die veel kinderen interesseert. De eerste paardentram reed van de Naamsepoort naar het Terkamerenbos in 1869. Nadien volgde de stoomtram (1877) en wat later de elektrische tram (1894). Van in den beginne waren er wissels om met een flauwe bocht een zijstraat te kunnen inrijden. “Vandaar dat het tramspoornet vandaag, in de negentien Brusselse gemeenten samen, wel 850 wissels telt, wissels in de stelplaatsen inbegrepen,” zo telde An Van hamme van de MIVB.

VRAAG VAN INGE UIT SCHAARBEEK

Maar hoe wordt een wissel bediend? Op het metro- en premetronet en ook bij treinen gebeurt dat elektronisch en vanop afstand, dus niet door de conducteur. Bij de tram berust het hele manoeuvre om een wisselspoor in te rijden op de logica dat de tram meestal rechts afslaat. Dus ligt de wisseltong (het bewegend spooronderdeel) standaard ingesteld om rechts in te draaien - pas op, waarde reiziger, (onder meer) in Zuid-Afrika is dat links.

Gelukkig kan de conducteur de wissel vanuit de tram bedienen. Dat gemak - warmpjes en droog vanop zijn stoeltje - heeft hij te danken aan de automatische wissel, die al een honderdtal jaar bestaat, en in de loop der tijden elektrisch werd uitgerust. De tongverbindingsstang wordt in werking gezet door een elektromotor onder het spoor, een aantal meter voor de wissel. Onder de tram hangt een transponder, een elektronische zender en ontvanger van signalen, waarmee bijvoorbeeld ook een verkeerslicht kan worden aangestuurd.

Die transponder bedient de tramwissel vanop veilige afstand al. Want als de wissel niet werkt, kan de tram ontsporen. Wees gerust, de MIVB laat de wissels door een nachtploeg onderhouden. Want de wisselbediening kan het in onze contreien nog laten afweten door grote temperatuurverschillen (in Scandinavië wordt de wissel bij grote vorst verwarmd). Of door afwateringsproblemen: vuil en obstructies als steentjes of een drankblik tussen de wisseltongen. Of door een probleem met de wisselmotor zelf. Als dat euvel zich onverwacht tijdens de tramrit voordoet, kan de conducteur nog altijd zelf ingrijpen. Tot zolang, geen trams zonder bestuurder.

De conducteur stapt dan uit en gebruikt een ‘wisselstang’ (een ijzeren staaf) om de wissel manueel te herleggen. Opgelet: op tramlijn 81 maakten we eens mee dat de conducteur in Sint-Gillis niet uitstapte om een wissel te verleggen, maar om zijn pizza af te halen. Die had hij handig vanuit zijn tram via gsm tien minuten eerder besteld. Moet kunnen, niet? “Sowieso bestaan er personeelsprocedures over het uitstappen uit de tram, het aantrekken van een veiligheidshesje en het sluiten van de stuurpost,” geeft Van hamme mee.

De grote kosten zijn dus het continu proper en rijvaardig houden van de wissels, zodat de conducteur zo min mogelijk moet stoppen om de wissel manueel te bedienen. Want tijdverlies kan de reiziger missen als kiespijn. Een kleine kansberekening leert ons dat dat het meest kan voorvallen op de tramlijnen 7, 25 en 81. “Die lijnen delen de eerste plaats in het hoogste aantal wissels,” bevestigt Van hamme. “Ze hebben er elk een twintigtal op hun traject liggen.” En mocht u zin hebben om zelf met de wisselstang te experimenteren, is dat een interactief ideetje voor de MIVB, want over twee jaar bestaan de tramsporen mét wissels 150 jaar in Brussel.

VOLGENDE WEEK: Mijn telefonisch netwerk valt altijd weg als ik in Laken voorbij het koninklijk paleis kom. Toevallig of niet?

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie op bruzz.be. De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord. Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag in Big City.