JOUW VRAAG. Wat is het oudste gebouw of bouwwerk van Brussel?

Wat is het oudste gebouw of bouwwerk van Brussel, vroeg Alan uit Elsene zich af. Big City vond het antwoord.

Als we restanten van bouwwerken meetellen, moeten we in Watermaal-Bosvoorde zijn. In een uitloper van het Zoniënwoud zijn overblijfselen gevonden van een nederzetting uit de Nieuwe Steentijd (rond het jaar 4.000 voor onze tijdrekening). “De versterkingen bestaan uit aarden wallen en brede grachten die vandaag nog altijd zichtbaar zijn tussen de bomen door,” vertelt Ann Degraeve, departementshoofd archeologie bij de Directie Monumenten en Landschappen. “De uitzonderlijke bewaringstoestand heeft er ook toe geleid dat deze nederzetting in 2002 als archeologische site werd beschermd door het Brussels Gewest. In de onmiddellijke omgeving bevinden zich ook twee heuvels, vermoedelijk grafheuvels uit dezelfde periode.”

De volgende periode waaruit restanten gevonden zijn, is de Romeinse. Zo zijn er bijvoorbeeld sporen van een villa in het Laarbeekbos van Jette. “De site werd beschermd in 1995 en het oude grondplan is opnieuw zichtbaar gemaakt met moderne materialen,” aldus nog Degraeve.

Als we kijken naar gebouwen die vandaag nog rechtstaan, dan komen we terecht bij de middeleeuwse kerken in de binnenstad. Die zijn door de eeuwen heen vaak ver- en herbouwd, maar hebben in enkele gevallen nog elementen die dateren uit hun beginjaren. De oudste delen zijn waarschijnlijk te vinden in de kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele. “De crypte onder het koor van de kathedraal dateert vermoedelijk uit de jaren 1080-1100, dus het einde van de elfde eeuw,” zegt historicus Paul De Ridder. “Het is een bouwwerk in romaanse stijl waarvan de buitenmuren en de zuilen nog rechtstaan, maar het plafond is weggenomen voor de bouw van de gotische kerk die we nu kennen. De bouw daarvan begon in 1225 en duurde tot 1500. De crypte werd pas herontdekt bij de restauratie in de jaren 1980-90.”

De restanten van de eerste stadsomwalling, zoals de Zwarte Toren aan Sint-Katelijne en de Anneessenstoren op de Keizerslaan gaan terug tot de dertiende eeuw. Het stadhuis werd gebouwd in de eerste helft van de vijftiende eeuw, maar werd net als veel andere gebouwen op en rond de Grote Markt zwaar beschadigd door een Frans bombardement in 1695. Daarna werd het heropgebouwd.

De oudste woonhuizen in Brussel dateren al uit de zestiende eeuw, zoals het Erasmushuis in Anderlecht. “Anders dan bijvoorbeeld in Gent, waar op de Graslei nog een romaans huis staat in Doornikse steen,” zegt De Ridder. “In Brussel hebben ongetwijfeld ook dergelijke huizen gestaan, maar ze zijn verdwenen.”

In een dichtbebouwde stad is het natuurlijk niet uit te sluiten dat er vroeg of laat nog resten van oudere huizen opduiken in kelders en dergelijke. In het verleden zijn er echter al tal van archeologische kansen gemist. “Bij de bouw van de Noord-Zuidverbinding is men dwars door het hart van middeleeuws Brussel getrokken, maar men heeft zogezegd geen enkele restant gevonden,” aldus De Ridder. “Dat is onmogelijk. De realiteit is dat men dat verzwegen heeft en met de bulldozer vernield heeft. Een schande!”

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie op bruzz.be. De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord. Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag in Big City.