UberEats: Wat als... je baas een app is?

UberEats, de maaltijdleverdienst van taxibedrijf Uber, landde op 20 oktober 2016 in Brussel. Honderden Brusselse jongeren werken intussen als koerier voor die dienst. Onze reporter Saïd Al-Haddad ging vanaf de eerste dag vier maanden lang ‘undercover’ de baan op.

Wie een heuse motivatiebrief had ingestudeerd om bij de lancering van UberEats in Brussel te solliciteren, deed vergeefse moeite. We worden ontvangen in een kale loods in de Vandenbrandenstraat 1, uitgerekend de lokalen waar die andere maaltijdleverdienst, Take Eat Easy, net de spreekwoordelijke boeken had neergelegd. Aan de elkaar genagelde houten paletten zijn twee computers aangesloten op stroomvoorzieningen die aan het plafond bengelen. Daarachter: twee verveeld ogende rekruteerders die één voor één de massaal opgedaagde Brusselse jongeren inschrijven.

Niet meer dan zeven minuten duurt het, voor we onszelf UberEats-koerier mogen noemen. Net tijd genoeg om het inschrijvingsbewijs en de verzekeringspapieren van onze scooter en onze identiteitskaart te laten kopiëren. Van een sollicitatiegesprek of andere formaliteiten is alvast geen sprake. Tegen valavond zijn we, samen met vierhonderd andere koeriers, klaar om de baan op te gaan.

Van Zavel naar Thieffry voor een donut
De volgende dagen staan we paraat om de Brusselse straten op te trekken als maaltijdleverancier. Sommigen doen dat met de fiets, wij kiezen voor de scooter. Hoe dan ook volstaat het om in te loggen op de app van UberEats. De heilige app, die ons voortaan zal oproepen, sturen, begeleiden én betalen. De patron, de manager, de CEO: alles zit vervat in dat vierkante pictogrammetje op onze smartphone.

Aanvankelijk loopt alles gesmeerd. UberEats hanteert gedurende de eerste weken na de lancering geen minimumtarief voor klanten en probeert zo meteen die andere maaltijdleverdienst, Deliveroo, het vuur aan de schenen te leggen. Zo gebeurt het dat we in de eerste weken zelfs voor één enkele donut van de Zavel naar een afleveradres aan metrostation Thieffry worden gestuurd. Nu, ons niet gelaten, je verdient er namelijk niet minder mee dan wanneer je vijf driegangenmenu’s meezeult.

Laagdrempelig karakter
De flexibiliteit en het haast overweldigende vrijheidsgevoel die bij dit werk horen, zijn ongezien. Maar ook het laagdrempelige karakter van het werk is een verklaring voor het grote succes onder Brusselse jongeren. Hier geen discriminatie op basis van naam, diploma of kleur. Een bewijs van goede zeden zal UberEats je evenmin vragen. Het ratingsysteem, waarbij klanten de snelheid en correctheid van de levering en de leverancier beoordelen via de app, zorgt voor de nodige checks and balances. Wie snel, stressvrij en op eigen houtje van punt A naar punt B geraakt, is uit het juiste hout gesneden om koerier te worden.

Maar, na de wittebroodsweken verandert het systeem. Waar UberEats naar het voorbeeld van concurrent Deliveroo zijn koeriers aanvankelijk een vaste verloning van ongeveer 13 euro per uur betaalt, bouwt het dat systeem al snel af. Eerst worden we via sms – het geliefkoosde communicatiemiddel van UberEats, zou al snel blijken - geïnformeerd dat er voortaan alleen een vast uurloon is voor diegenen die zich op tijd weten te registreren voor bepaalde shifts. Na enkele weken van vruchteloze pogingen om binnen te geraken, volgt een ander sms’je van UberEats. “We hebben vandaag een nieuw systeem getest, zonder gegarandeerd uurloon. En dat was een enorm succes! Vanaf nu worden jullie dus betaald per levering,” zegt dat.

Wat verdient dat nu?
Maar wat verdienen we dan nog met onze ritten? Een vaste ratio valt moeilijk te berekenen, aangezien het uiteindelijke bedrag (niet meer) afhangt van het aantal uren dat we stand-by staan, wel van het aantal leveringen. Zo staan we op een dinsdag tweeënhalf uur klaar om maaltijden rond te brengen, waarbinnen we twee maaltijden oppikken en afleveren bij de klant. Dat levert ons welgeteld 9,17 euro op. Even later maken vijf uur vrij op een zaterdag en voltooien we zeven ritten. Zo komen we aan 48,17 euro. Daar moeten we zelf nog de kosten van de brandstof, ons mobiel internet en eventuele onderhoudskosten van aftrekken.

De daaropvolgende maandag verdienen we 16,50 euro met twee leveringen, maar houdt UberEats meteen 6,85 euro van dat bedrag in. Eerst is het niet duidelijk wat de reden daarvoor is, tot we plots een sms’je ontvangen: alle koeriers die nog voor UberEats willen rijden, moeten kiezen uit twee statuten: ofwel rij je als zelfstandige, waarbij je zelf btw en sociale lasten moet betalen, ofwel als ‘P2P’. In dat laatste geval houdt UberEats via een gunstig fiscaal statuut alleen een persoonlijke taks in van 10 procent, dat het stort aan de staat. Klein detail: die vraag komt er pas twee maanden na onze eerste werkdag. Alle voorgaande betalingen kregen we integraal op onze rekening gestort.

Geen teken van leven
Als bezorgde werknemer proberen we na de sms contact op te nemen met onze baas, maar dat blijkt een behoorlijke klus. UberEats is dan wel bereikbaar op een telefoonnummer, maar daar mag enkel en alleen een beroep op worden gedaan bij problemen met een levering, verzekeren ze ons aan de lijn. Dan maar naar de app of de website, waar we inloggen op onze account. Daar zien we dan wel onze voorbije leveringen en de betaalde vergoedingen, maar de pagina’s zoals ‘fiscaal overzicht’ vertonen geen enkel teken van leven. Ook de mails over ons sociaal statuut, verzekering en vergoedingen leveren geen duidelijke antwoorden op.

Toegegeven: de vrijheid om te werken wanneer we willen, buiten te zijn en op een eenvoudige manier een centje bij te verdienen, vormen een bijzonder aantrekkelijke formule. Maar of het uiteindelijke loon, het gebrek aan communicatie en de algemene onzekerheid op wettelijk en fiscaal vlak daartegen opweegt, is een andere vraag. Zeker wanneer blijkt dat UberEATS het inderdaad niet zo nauw neemt met de Belgische wetgeving.

• BRUZZ-reporter Saïd Al-Haddad reed van 28 oktober 2016 tot en met 23 februari 2017.
• Hij heeft 24 ritten gereden, verspreid over 9 dagen.
• Hij was 31 uur ‘in dienst’.
• Voor de ritten in 2016 kreeg hij 153,75 euro. Na afhouden van de UberEats-taks blijft daar 111,65 euro van over. De ritten in 2017 werden nog niet betaald.