'Laat politici zich wekelijks verantwoorden tegenover de massa'

Maak van het Noordplein een moderne agora waar de Brusselse onderhandelaars wekelijks live in debat gaan met de kiezer. Dat zal pas druk zetten om snel een regering te vormen, schrijft Lucas Roefmans, student politieke wetenschappen.

Meer dan negen maanden geleden ging Brussel naar de stembus. Voorlopig zonder veel resultaat. Het blijft wachten op een gewestregering. De onderhandelaars falen. Daarom pleit ik voor een radicaal idee: grijp deze crisis aan om de Brusselaar een centrale rol te geven in de besluitvorming en om de politici uit hun ivoren toren te trekken.

Hoe? Heel praktisch. Laten we het Noordplein omvormen tot een ontmoetingsplaats voor politiek debat, geïnspireerd op de agora uit het oude Griekenland – de bakermat van de democratie. De agora was het kloppende hart van de Atheense samenleving, waar mensen samenkwamen om wetten vorm te geven, politieke besluiten te nemen en zelfs recht te spreken. Het Noordplein, dat tegenwoordig een verweesde indruk maakt, maar door zijn openheid een ideale plek lijkt voor het experiment, kan die traditie in een moderne context herintroduceren.

Concreet moeten de onderhandelaars wekelijks op het plein komen om te rapporteren over de geboekte voortgang en de genomen beslissingen. Iedereen is trouwens welkom: burgers, middenveldorganisaties, vakbonden, werkgeversorganisaties. Geen achterkamerpolitiek meer, maar openbare politiek, transparantie en democratische verantwoording.

De concrete agenda van die debatsessies zou vier fases doorlopen, beginnend met een inleidend gedeelte waarin politici op een podium hun standpunten kort toelichten. Vervolgens schuiven zij aan bij kleine discussiegroepen, waar de aanwezigen samen de regeringsonderhandelingen onder de loep nemen en concrete voorstellen formuleren om de impasse te doorbreken.

De volgende fase is een ‘plenaire presentatie’ waarbij elke groep haar aanbevelingen presenteert, waarna de politici reageren op de voorstellen en zowel in dialoog gaan met de deelnemers als andere politici. Tot slot volgt een stemronde: burgers brengen hun stem uit over de aanbevelingen, die als een officiële burgerresolutie aan de beleidsmakers worden overhandigd. Een opvolgmechanisme moet garanderen dat politici de volgende week publiekelijk rapporteren over hoe de aanbevelingen in de onderhandelingen worden meegenomen.

Kwade massa

Geconfronteerd met die ‘pleinpolitiek’ ontstaat mogelijk iets van reële druk om tot oplossingen te komen. Mijn voorspelling is dat de onderhandelaars tegenover een menigte plots op wonderbaarlijke wijze met allerhande oplossingen zullen afkomen om de huidige uitdagingen het hoofd te bieden. Wie durft het namelijk vol te houden om voor de zoveelste week op rij voor een kritische menigte te verkondigen dat er “bilaterale gesprekken” en “dialoogtafels” zijn geweest zonder concrete vooruitgang? Ik denk niemand.

Het klinkt karikaturaal, maar het raakt niettemin de kern van het probleem: er is vandaag een totaal gebrek aan verantwoording en verantwoordelijkheid bij een deel van de Brusselse politieke klasse. En niets lijkt indruk te maken om haastig voort te doen.

Mijn suggestie is trouwens niet van de pot gerukt. Kijk naar de indignados in Spanje, toen burgers in 2011 publieke ruimtes bezetten om meer democratie te eisen. Of denk aan de koffiehuizen in Engeland en ‘salons’ in Frankrijk in de achttiende eeuw, waar de aristocraten en de middenklasse elkaar ontmoetten om te discussiëren over politiek. Het gezag van de argumenten en de kunst van het debat verdrongen het gezag van de sociale klasse.

En wanneer het dan lukt – eindelijk is daar die regering – dan eindigt het experiment niet. De pleinpolitiek moet geïnstitutionaliseerd worden. Elke week kan een andere thema gekozen worden dat aansluit bij de brede actualiteit. Brussel kan een voortrekkersrol spelen in het heruitvinden van democratie en het dichten van de kloof tussen burger en politiek.