Beeldend kunstenaar Bernard Van Eeghem overleden

Beeldend kunstenaar en schrijver Bernard Van Eeghem (71) is op zondag 18 augustus overleden in Brussel. Van Eeghem was al een tijd ziek, maar bleef tot op het laatst actief.

Bernard Van Eeghem werd geboren in het Franse Comines, groeide op in Brugge, studeerde architectuur in Gent en kunstgeschiedenis in Brussel, waar hij zich vestigde als kunstenaar en docent. Hij gaf ook onder meer les in hedendaagse schilderkunst, doceerde aan het Lemmensinstituut, was gastdocent aan het RITS en jurylid van het Theaterfestival.

Als theatermaker maakte Van Eeghem producties met Braakland/ZheBilding, Dito’Dito, Tristero, Josse De Pauw, Charlie Degotte en Bronks. In de jaren negentig vormde hij met Carine Peeters en Hilde Wils het theatergezelschap Het Bordes. Maar als artistiek einzelgänger had Van Eeghem een voorliefde voor kleine intieme soloperformances, of samenwerkingen met andere kunstenaars, zoals Hilde Wils, Catherine Graindorge, Manah Depauw, Katja Dreyer, Dolores Bouckaert, Stefanie Claes of Nele Vereecken.

Meertalig en multidisciplinair

Zijn werk, dat de laatste jaren onderdak had bij productiehuis Hiros, was meertalig, soms geïnspireerd door andere kunstenaars en bijna altijd multidisciplinair. Hij schilderde terwijl hij theater maakte, hij danste terwijl hij tentoonstelde, hij maakte zelf affiches, en zijn liefde voor architectuur vond zijn weg via kleine installaties of decors, zoals recent nog voor Kale bomen ruisen niet, een voorstelling van het tweetalige Brusselse gezelschap BXL WILD.

Het werk van Van Eeghem bevatte veel verwijzingen naar de cultuurgeschiedenis, maar dan zonder enige pretentie. Zelfs zijn humor kwam soms in zulke verdunde dosissen dat je niet merkte dat hij de boel in de maling nam.

In 2004 werd zijn theaterstuk One Hand Waving Free, met Kristien De Proost en Katrin Verlende, geselecteerd voor het Theaterfestival. Zijn performance Bloedsomloopworst/Sanglier werd door de Franstalige theatercritici genomineerd als beste voorstelling voor de ‘prix de la critique 2012’.

Biografie als inspiratiebron

Bloedsomloopworst is niet alleen een voorbeeld van hoe Van Eeghem zijn verhaal vertelde aan de hand van de figuren die hij live schilderde op de scène, maar ook van de rol die zijn biografie speelde in zijn werk. De solo gaat over de mythologie van de Bloedprocessie in Brugge, waar zijn pleegvader hem als kind mee naartoe nam, en dat hij beschouwde als zijn eerste confrontatie met ‘theater’. Maar ook van zijn eigen geboorte. Want Van Eeghem werd als wees door zijn pleegouders geadopteerd uit het 'Tehuis der kleinen' in Antwerpen, dat hem opving na zijn geboorte in Frankrijk.

Zijn adoptieouders boden een warm nest, maar de vragen omtrent zijn geboorte als een naamloos kind van een vermoedelijk Antwerpse tienermoeder in Frankrijk zouden het werk van Van Eeghem sterk beïnvloeden. Zij het in positieve zin, want de zelfverklaarde dromer werd als vanzelf kunstenaar. “Moeder las mij gedichten voor van Gezelle, en via mijn vader (destijds hoofdarchitect van de provincie West-Vlaanderen, red.) kwam de interesse voor architectuur en beeldende kunst. Ik ben ook altijd naar de muziekacademie geweest.”

Dictie volgde Van Eeghem, die altijd een zacht West-Vlaams accent bleef behouden, nooit, maar ook de performances zaten hem in het bloed. “Ik heb als kind ooit een voordrachtwedstrijd gewonnen voor het Davidsfonds, en ik deed al poëzieperformances toen ik nog architectuur studeerde aan Sint-Lucas in Gent. Iedereen vond dat vreemd, maar ik was in alles geïnteresseerd.”

'Een kwartier uitgejouwd'

De Stadsschouwburg in Brugge, theater Arca in Gent, de Kaaitheaterfestivals in Brussel en het werk van Jan Decorte in de Beursschouwburg waar Van Eeghem in de jaren tachtig als gewetensbezwaarde aan verbonden was deed de rest. Tijdens de multidisciplinaire avonden ‘Les Lundis’ in La Balsamine maakte Van Eeghem zijn eerste performance. “Ik ben toen een kwartier zeer luidruchtig uitgejouwd, maar ben toch doorgegaan en kreeg op het einde een daverend applaus.”

Tot Van Eeghems laatste wapenfeiten hoorden drie tentoonstellingen in Gemeenschapscentrum Nekkersdal. Bij uitgeverij Fluxenberg verscheen in 2021 de bundel Hip en hop en hap en nip, met veel vrolijk huppelende, ongrijpbaar meanderende, licht absurdistische, zoekende, roepende, smachtende en schaterende (toneel)teksten en gedichten. “Ik weet dat ik van de hak op de tak spring en heel associatief ben,” verklaarde Van Eeghem de titel van de bundel. “Denken is altijd associatief, maar ik leef ook een beetje zo. ik ben nu eenmaal heel verstrooid. Dat had ik vroeger in de klas al. 'Van Eeghem, lees verder!' werd er regelmatig geroepen terwijl ik naar buiten aan het kijken was of een tekeningetje maakte. Ik vind bijna alles interessant en ben heel ontvankelijk.”

Uitgever Johan Wambacq noemde Van Eeghem om de afwezigheid van grote woorden of gebaren, zogezegde virtuositeit of spectaculaire scenografieën een vertegenwoordiger van de arte povera, 'arm theater'. “En toch kijk je de hele tijd geboeid naar die wat onhandige man op die kleine scène. Daar is een woord voor: charisma.”