In de gevangenis: 'Gelatenheid, begrip en zelfmoordgedachten'

Gelatenheid, begrip en zelfmoordgedachten. Die vreemde combinatie stelde Katrien De Koster vast in de gevangenis van Sint-Gillis. De Koster is professor psychologie aan de Vrije Universiteit Brussel en gaat regelmatig op bezoek in de gevangenis.

"Normaal gezien is een gevangenis een kakafonie van geluid. De deuren gaan open en toe, sleutels rinkelen, gevangenen roepen. Nu was het er muisstil. Dat zegt iets over de machteloosheid van de gevangenen. Ze hebben het opgegeven om zich te verzetten tegen de situatie."

De gevangenis van Sint-Gillis ligt nu al meer dan een maand stil door de staking. Maar ook daarvoor waren er al problemen. Jelle Miechielsen werkt voor De Rode Antraciet. Een vzw die sport en cultuur naar de gevangenis brengt:

"In Sint-Gillis is het sinds 30 juni vorig jaar geleden dat we nog activiteiten konden organiseren. Dan krijg je natuurlijk radeloze gevangenen. Kleine dingen helpen wel. Zo probeert de directie kinderbezoeken opnieuw mogelijk te maken en ook gewone bezoeken zouden mondjesmaat weer kunnen. Maar voor sport en cultuur is voorlopig geen plaats."

Begrip en gelatenheid
Sport en cultuur zijn belangrijk maar zijn op dit moment voor veel gevangenen geen prioriteit. Zij zouden liever op regelmatige basis kunnen douchen en drie maaltijden per dag krijgen. Katrien De Koster had maandag een gesprek met een man van 42 die een straf uitzit voor drugsdelicten:

"Tot mijn verbazing had hij voor een deel begrip voor de situatie. Hij vond het natuurlijk niet oké om als pasmunt gebruikt te worden in de staking. Maar hij was niet boos op de cipiers. Hij zit al een paar maanden in de cel en weet dat de situatie er ook voor de staking slecht was."

Ook bij jongere gevangenen is er begrip, maar vooral gelatenheid. De Koster had een gesprek met enkele jonge gevangenen die samen op één cel zitten:

"Ik vond ze meer gelaten dan ik had verwacht. De frustratie is omgeslagen naar radeloosheid. Je kan niet zoveel doen als je opgesloten zit in zo'n cel. Je kan slaan op de deur, roepen of je matras in brand steken. Of je kan jezelf iets aandoen. Daarom was mij ook gevraagd om naar de gevangenis te komen. Er zijn heel veel gevangenen met zelfmoordgedachten."

"Toch nog iemand die aan ons denkt"
De Koster praat met die gevangenen en probeert hen te helpen. Gevangenen met zelfmoordgedachten mag ze ontvangen op haar kantoor in de gevangenis. Anderen kan ze alleen spreken door het luik in hun celdeur.

"Het eerste wat je daar hoort is een soort dankbaarheid. 'Toch nog iemand die zich iets van ons aantrekt', zeggen ze dan. Daarna komt de frustratie. Dat het eten niet oké is, dat ze niet kunnen bellen. Ze missen hun familie."

De cipiers staken voor betere werkomstandigheden voor zichzelf, maar ook deels voor betere leefomstandigheden voor de gevangenen. Die boodschap blijft voorlopig buiten de gevangenismuren.

"Wie een televisie heeft in zijn cel volgt de staking natuurlijk. Televisie is ook immens belangrijk om de tijd door te komen. Daarna hangt het van hun eigen capaciteiten en voorgeschiedenis of ze die nuance erin zien. Niemand met wie ik maandag sprak heeft die link toen gelegd.

Door de staking van de cipiers komt ook het reïntegratieproces van de gevangenen in gevaar. Hoe zullen zij terugkijken op deze periode wanneer ze uiteindelijk vrijkomen? Volgens De Koster kan dat op lange termijn verreikende en onvoorziene gevolgen hebben.

Donderdag is minister van Justitie Koen Geens (CD&V) te gast in 'De Kenners', vanaf 12.30 uur live te volgen op BRUZZ op tv en op bruzz.be.