Financiële matras van Brusselse gemeenten loopt leeg: 'Situatie is gespannen'

De Brusselse gemeenten zien hun financiële buffers verdampen na de opeenvolging van de coronacrisis, de prijzenschok en de Oekraïense vluchtelingencrisis. De komende pensioengolf is hun grootste zorg: de gemeenten dragen die lasten zelf. "In tegenstelling tot Vlaanderen en Wallonië, is er in Brussel voorlopig geen tussenkomst van het Gewest voorzien."

"Nog niet dramatisch, maar wel gespannen", zo vat Arnaud Dessoy, expert openbare financiën bij Belfius, de financiële situatie van de Brusselse gemeenten samen. De bank presenteerde dinsdag zijn statistisch overzicht voor de bestuursperiode 2019-2024, minder dan een maand voor de gemeenteraadsverkiezingen.

Veelzeggend: in 2024 vertonen tien van de negentien gemeenten een tekort op hun begroting, tegenover slechts vier vorig jaar. Daardoor komen alle gemeenten samen in het rood uit: een – weliswaar beperkt – tekort van 15,4 miljoen euro.

Buffers uit het verleden

Als je ook de overboekingen – oftewel overgedragen tekorten of overschotten uit vorige jaren – in rekening brengt, oogt het plaatje minder rampzalig. Dan komen de Brusselse gemeenten samen zelfs uit op een overschot van 58,5 miljoen euro.

"Er zijn dus nog buffers uit het verleden, maar de matras wordt steeds dunner. In 2019 bedroeg dat overschot bijvoorbeeld nog 203 miljoen euro", duidt Dessoy. "We zien dus een voortdurende uitholling van de overschotten. Het huidige overschot komt nog neer op 2 procent van de jaarlijkse ontvangsten, wat relatief weinig is. In Vlaanderen en Wallonië bedraagt dat 5 à 8 procent."

Elf van de negentien gemeenten vallen momenteel onder een beheersplan van het Gewest en staan dus onder curatele. De vijf armlastigste gemeenten komen – zelfs inclusief de saldi uit het verleden – in het rood uit, wat strijdig is met het wettelijk voorgeschreven begrotingsevenwicht.

De grootste begrotingstekorten zijn vooral bij de gemeenten uit de Kanaalzone te vinden, zegt Belfius, dat geen gegevens per gemeente publiceert.

Belfius-expert Dimi Jottier verwacht evenwel niet dat alle gemeenten hun begrotingsdiscipline overboord zullen gooien en de wet aan hun laars gaan lappen. "Dat risico is voorlopig beperkt."

Begrotingstekorten of -overschotten per cluster van gemeenten:

Pensioenbom

De verzwakte financiële situatie van de gemeenten heeft veel te maken met de inflatieschok, die leidde tot stijgende bouw- en materialenkosten en - vooral - oplopende personeelskosten (40 procent van de courante uitgaven). Dat wordt de komende jaren alleen maar erger.

Er is immers een pensioengolf op komst bij de ambtenaren onder het personeel. De gemeenten moeten de pensioenlasten voor dat statutair personeel volledig zelf dragen. "In tegenstelling tot Vlaanderen en Wallonië, is er in Brussel voorlopig geen tussenkomst van het Gewest voorzien", legt Jottier uit.

Volgens een enquête die Belfius hield bij de lokale bestuurders blijkt dat 82 procent onder hen de pensioenfactuur als de grootste financiële uitdaging ziet voor de volgende bestuursperiode.