Honderden asielzoekers in wachtrij aan Klein Kasteeltje

Aan aanmeldcentrum Klein Kasteeltje in Brussel staan maandagochtend al bijna driehonderd mensen te wachten om zich aan te melden als asielzoeker. Door het lange weekend konden ze dat vier dagen lang niet doen. Tientallen mensen brachten er zelfs vijf nachten op straat door.

Bijna driehonderd mensen stonden vanmorgen vroeg al aan te schuiven aan het aanmeldingscentrum Klein Kasteeltje en er blijven mensen bijkomen. Tientallen onder hen brachten er zelfs de nacht door - in tentjes of gewoon op straat - in de hoop om vandaag een plaatsje te kunnen bemachtigen in het centrum.

“De ervaring leert ons dat een verlengd weekend sowieso voor extra drukte zorgt, maar de huidige situatie is absoluut onhoudbaar,” aldus Thomas Willekens, beleidsmedewerker bij Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Met “de huidige situatie” doelt hij op het opvangnetwerk voor asielzoekers dat intussen compleet verzadigd is, met alle gevolgen van dien. “Zo veel mensen op zo een korte tijd, dat kan het Klein Kasteeltje gewoonweg niet aan,” zegt Willekens.

Nergens nog plek vrij

De mensen die voor de poorten van het Klein Kasteeltje verblijven, doen dat omdat ze hun asielprocedure willen opstarten: een internationaal recht. Eens ze daarin geslaagd zijn, is België verplicht om asielzoekers op te vangen terwijl hun asielaanvraag loopt. Maar zelfs als mensen erin slagen om hun asielprocedure op te starten of reeds een positieve beslissing kregen, kan het soms weken duren vooraleer zij effectief op opvang kunnen rekenen.

“Het plaatstekort van afgelopen winter is nooit helemaal opgelost geraakt omdat het probleem nooit in de kern is aangepakt,” aldus Willekens. “Daardoor staat het sociaal humanitair systeem in ons land onder heel veel druk. De noodopvang van alle daklozencentra en OCMW’s zitten bomvol. Deze mensen kunnen nergens nog terecht. Het hele systeem is zo vertraagd dat het intussen op instorten staat. Het is ook maar de vraag hoelang het personeel van Fedasil dit nog volhoudt. Vergeet niet dat zij een mandaat moeten uitvoeren waar zij het niet noodzakelijk mee eens zijn.”

Tijdelijke opvangplaatsen

De 750 tijdelijke noodopvangplaatsen die staatssecretaris voor Asiel & Migratie Nicole De Moor (CD&V) vorige week aankondigde, zijn volgens Willekens niet meer dan een druppel op een hete plaat. “Er zijn inderdaad 750 extra opvangplaatsen aangekondigd, maar die zijn tijdelijk en zullen vanaf 1 augustus stapsgewijs worden opgebouwd,” legt hij uit. “Het is dus niet zo dat er vanaf augustus plots 750 mensen extra op opvang kunnen rekenen”.

Bovendien is het gebrek aan opvangplaatsen niet het enige pijnpunt. “Er zijn momenteel 31.000 opvangplaatsen beschikbaar - dat zijn er meer dan ooit tevoren,” zegt Willekens. “Maar zolang de uitstroom niet volgt op de grote instroom, krijgen we dit probleem niet opgelost.”

Gebrek aan hulp en informatie

Zondagmiddag zaten alvast een twintigtal mannen aan het Klein Kasteeltje. Het was 32°C en de meesten onder hen zochten verkoeling in een van de weinige streepjes schaduw die daar te vinden zijn.

“Sinds dit weekend is er een waterkraan geïnstalleerd op vraag van burgemeester Close,” aldus Willekens. “Begin 2022 werden er - na lang aandringen - ook een aantal urinoirs geïnstalleerd, maar verder is er weinig ondersteuning.”

Daarom deelt Vluchtelingenwerk Vlaanderen iedere ochtend flyers uit met informatie. “Soms geeft Fedasil ook informatie en komen ze naar buiten met een van hun tolken, maar dit gebeurt door de huidige spanningen steeds minder. Om veiligheidsredenen komt het personeel eigenlijk alleen nog maar buiten de poort om mensen binnen te laten. Daardoor komt er heel veel werk op de schouders van vrijwilligers en ngo’s terecht.

Recht op asiel

Tijdens het flyeren probeert Vluchtelingenwerk Vlaanderen mensen er ook op te wijzen dat het recht op asiel een grondrecht is. “Elke dag leggen wij uit aan mensen dat hun recht op opvang wordt geschonden en dat zij dit kunnen aanvechten in de arbeidsrechtbank,” legt Willekens uit. Maar doordat heel wat mensen het recht op opvang wordt ontzegd, worden ook de juridische wegen druk bewandeld en loopt ook dit systeem vertraging op.

"Vanaf het moment waarop de rechter een beslissing uitspreekt, is Fedasil verplicht om de persoon in kwestie zo snel mogelijk op te vangen op straffe van een dwangsom,” legt Willekens uit. “In het begin zagen we dat mensen na een veroordeling binnen de week werden opgevangen, intussen is dat minstens een maand. Het hele systeem is gewoon aan het imploderen, je krijgt het niet meer uitgelegd. Uiteraard zorgt dit voor enorm veel frustraties en ongeloof bij de mensen”.

Grimmige sfeer

Intussen gaat de sfeer aan het Klein Kasteeltje er niet bepaald op vooruit. Volgens Willekens wordt de situatie dag na dag grimmiger en chaotischer. “Enerzijds heb je de mensen die al een hele tijd aan het Klein Kasteeltje verblijven. Zij zijn moe, gefrustreerd, moedeloos,.. En die frustraties uiten zij uiteraard ook aan medewerkers en vrijwilligers,” legt hij uit.

Daarbovenop arriveert er iedere dag een nieuwe groep mensen aan het aanmeldcentrum. “Die mensen zitten vol hoop en verwachtingen. Wij moeten die verwachtingen de kop indrukken en hen vertellen dat ze geen opvang krijgen. Uiteraard maakt hen dat boos, het zal niet verbazen dat er op zulke momenten heel veel spanningen bijeenkomen.”