Junior Mthombeni: 'Racisme is geen ver-van-mijn-bedshow'

Op 25 mei overleed in de VS de zwarte Amerikaan George Floyd nadat een politieagent ruim acht minuten lang met zijn knie op diens nek leunde en zo de luchttoevoer afsneed. Floyds dood deed in de VS protesten ontvlammen, en ook in de rest van de wereld is de hashtag #BlackLivesMatter springlevend. Drie Brusselse artiesten getuigen over dagelijks racisme en hun hoop op fundamentele veranderingen. Vandaag: theatermaker Junior Mthombeni.

"De beelden van een stervende George Floyd onder de knie van een Amerikaanse politieagent staan voor eeuwig op onze netvliezen gebrand. Je kon er niet van wegkijken,” zegt de theatermaker die met Malcolm X en Dear Winnie verschillende voorstellingen maakte over racisme, waarmee hij door zijn Zuid-Afrikaanse roots ook zelf geconfronteerd wordt.

“Ineens voelden we allemaal even de mens, voorbij de kleur. Dat werkt verbindend. Het gevaar is dat het een hype blijft. Onze maatschappij verwacht dat we daar nu met z’n allen snel op reageren via onze sociale media, waarna de storm weer gaat liggen… Mijn vraag is dan ook welke kant we zullen kiezen na de hype. Gaan we straks weer op onze achterste poten staan bij de zwartepietendiscussie, of wanneer iemand zich weer afvraagt waarom de beelden van Leopold II er nog staan?”

Zelf is Mthombeni alvast van plan om de negen zwarte vrouwen uit Dear Winnie ­– zijn stuk over de briefwisseling tussen zijn vader, een antiapartheidsactivist, en de vrouw van Nelson Mandela – zo snel mogelijk samen te brengen om een statement te maken, zoals ze dat ook in de voorstelling doen. “Het is onze taak om de herinnering aan slachtoffers zoals mijnheer Floyd levend te houden, ervoor te zorgen dat hun dood niet gewoon even passeert. Want als jij morgen gaat slapen, dan zit ik nog altijd met de shit, en velen met mij.”

Toch geeft hij niet graag voorbeelden van het racisme dat hem bijna dagelijks te beurt valt. “We zijn het gewoon geworden. Mijn ouders hebben mij ook geleerd om mij altijd sterk te houden. Omdat het zo alledaags is, leer je je gevechten uitkiezen.”

Laatst was hij met Gorges Ocloo, een collega-theatermaker uit Brussel, op wandel in een park. “Hij is van Ghanese afkomst, iets wat anno 2020 geen fuck meer zou mogen uitmaken. We waren toevallig aan het babbelen over Floyd toen er een man kwam aangefietst die niet leek te willen uitwijken. Toen hij ons dan toch voorbijreed, draaide hij zich plots om en klonk het vermanend: ‘Mannekes, ge zijt hier in Vlaanderen, hier loopt ge langs rechts.’ We zijn in de lach geschoten. Dat is nog een ‘grappig’ voorbeeld.”

Met de aanvallen op sociale media die de cast van Dear Winnie te verduren kreeg vanwege haar etniciteit, heeft Mthombeni het moeilijker. “En toen mijn vrouw iets antiracistisch postte, kreeg ze als reactie een strop. Onlangs ook gehoord: ‘Allee, de negers mogen nog eens buiten na de Covid.’ Dat is doordeweekse kost.”

Het protest dat nu op verschillende niveaus ontstaat, vindt Mthombeni dan ook nodig. “Maar het moet een spiegel zijn. Racisme is geen ver-van-mijn-bedshow. Als het over politiegeweld gaat, hebben wij ook onze Semira’s, Bangoura’s en Mehdi’s gehad. Laten we dus vooral naar onszelf kijken. Het is een dagelijkse struggle die bij mij culmineert in voorstellingen die mensen wakker willen schudden. Soms hoor ik: ‘Maar Junior, moet je dit soort pamfletachtig theater nog wel maken?’ Ja, dus. Als tegenwicht tegen de racistische en de fascistische praat die weer de ronde doet, vaak onder het mom van ‘het zeggen zoals het is’. Als we niet uitkijken zitten we hier niet zo ver af van een Trump of een Bolsonaro. Laten we die spiegel dus gebruiken, en witte huizen veranderen in gekleurde huizen, tot ze een echte afspiegeling van de maatschappij vormen.”

Morgen: muzikant Reggie Washington