Brusselmans vrijgesproken in zaak over controversiële column

De Gentse correctionele rechtbank heeft auteur Herman Brusselmans dinsdag vrijgesproken voor inbreuken op de antiracisme- en negationismewetgeving. De zaak was aangespannen door het Joods Informatie- en Documentatiecentrum (JID) vanwege een controversiële column in Humo.

Het openbaar ministerie had bij de behandeling van de zaak ook de vrijspraak gevorderd. "Ik zie geen schromelijke minimalisering van de Holocaust. We kunnen allemaal een mening hebben of de columns smaakvol of kwaliteitsvol zijn, maar ik zie ook geen manifeste wil om aan te zetten tot haat", stelde de openbare aanklager.

Brusselmans zelf zei toen aan de rechtbankvoorzitter dat hij "een linkse denker" is en "onder meer satire" schrijft. "Ik had het over dat ik elke Jood een mes door de keel wou rammen omdat ik een sterk beeld nodig had. Het is totaal van de pot gerukt dat ik een racist of antisemiet zou zijn."

Column in Humo

Brusselmans schreef op 6 augustus in Humo: "Ik zie een beeld van een huilend en schreeuwend Palestijns jongetje dat helemaal buiten zinnen om z'n onder het puin liggende moeder roept, en ik beeld me in dat dat jongetje m'n eigen zoontje Roman is, en de moeder m'n eigen vriendin Lena, en ik word zo woedend dat ik iedere Jood die ik tegenkom een puntig mes los door de keel wil rammen. Je moet er natuurlijk altijd bij denken: niet iedere Jood is een moorddadige rotzak, en om die gedachte vorm te geven, maak ik me een voorstelling van een bejaarde Joodse man die door m'n eigen straat schuifelt, gekleed in een afgewassen hemd, een nepkatoenen broek en oude sandalen, en ik heb medelijden met hem en krijg bijna tranen in de ogen, maar even later wens ik hem naar de hel, en ja, dat is een stemmingswisseling, en daarvan zal m'n op stapel staande bundel helaas bol staan."

De rechtbank verwees ook naar andere columns van Brusselmans, maar stelt dat de citaten over Joden niet los kunnen gezien worden van de rest van de columns. "De rechtbank oordeelt dat de scherpe, kritische en polemische schrijfwijze van de beklaagde in de geïsoleerde gehekelde citaten van de diverse columns geen strafbare gedragingen inhouden. Deze teksten moeten in het geheel van de column gelezen worden, waardoor deze een andere inhoud en betekenis krijgen. Uit de teksten blijkt ook niet dat de beklaagde heeft willen aanzetten tot haat en geweld tegen leden van de Joodse Gemeenschap, of dat hij de Holocaust schromelijk heeft willen minimaliseren. Hij heeft alleen een opiniestuk of een waardeoordeel op zijn gekende schrijfstijl willen weergeven", stelt het vonnis.

Vrijheid van meningsuiting

De vzw JID, die de rechtstreekse dagvaarding opstartte, had een schadevergoeding van 7.910 euro geëist, of 1 eurocent per lezer van de Humo-column. De rechtbank stelde dat ze "kan aannemen dat bepaalde leden van de Joodse gemeenschap zich geviseerd voelen en aanstoot nemen" aan de columns.

"Uit de voorgelegde stukken blijkt dat de beklaagde meermaals zijn eigen mening uit over de Joodse gemeenschap en het huidige conflict tussen Hamas en Israël, waarbij deze meningsuitingen vaak sterk polemisch en stuitend zijn. (...) De rechtbank benadrukt evenwel dat de meningsuitingen van de beklaagde - een gekende auteur van romans die ook algemeen bekendstaat om zijn satire en provocerende schrijfstijl - beschermd worden door het recht op vrije meningsuiting zoals opgenomen in artikel 10 EVRM en artikel 19 van de Belgische Grondwet", aldus de rechtbank.

De vrijheid van meningsuiting geldt ook voor standpunten "die schofferen, provoceren of zelfs kwetsend kunnen zijn", motiveerde de rechter. "Een beperking op de expressievrijheid moet in elk geval ingegeven zijn door een zogenaamde dwingende maatschappelijke behoefte, die evenredig en pertinent moet zijn in verhouding tot het wettelijk nagestreefde doel. De rechtbank oordeelt dat er in deze zaak geen sprake is van een dwingende maatschappelijke behoefte om de vrijheid van meningsuiting van de beklaagde te beperken of om de door de beklaagde geschreven columns strafrechtelijk te beteugelen."

Dat de schrijfstijl van Brusselmans "niet door iedereen gesmaakt wordt of niet als waardevol beschouwd wordt", is een "subjectief waardeoordeel waardoor de rechtbank zich niet kan laten leiden".

"Ik ga met een gevoel van opluchting naar huis", reageert Brusselmans. "Ik heb over de hele lijn gelijk gekregen. Het is wat ik gehoopt had." Gevraagd of hij zijn schrijfsels zou aanpassen na deze zaak, reageerde de auteur: "Wat ik in de toekomst ga schrijven, daar kan ik nu niets over zeggen. Ik heb iedere week een column en ik bekijk iedere week wat ik ga schrijven. Maar je wil dit niet continu. Mogelijk pas ik me aan, mogelijk ook niet. Maar laten we zeggen: ik kijk wel uit."

Omar Souidi, de advocaat van Brusselmans, hoopt op een snel einde aan de procedures tegen zijn cliënt. "Ik denk dat het belang van de uitspraak van vandaag monstrueus is. Herman Brusselmans is een kunstenaar die zijn nek heeft uitgestoken ten gunste van het maatschappelijk debat. Ik stel vast dat we in elke klacht gelijk hebben gekregen en hoop dat dat in de toekomst ook zo zal blijven. Wij hopen dat de partijen de motivering van de uitspraak zullen lezen en dat het nu zal stoppen. Herman leeft al 220 dagen lang gebukt onder de intimidatie van bepaalde partijen."

Mogelijk in beroep

De vzw JID gaat mogelijk in beroep tegen de uitspraak. "We gaan dat zeker overwegen", zegt voorzitter Michel Kotek. "De rechtbank heeft haar werk niet gedaan. Ook wij zijn voor het recht op vrije meningsuiting, maar niet als die bepaalde gemeenschappen in gevaar brengt. België moet zijn bevolking beschermen en dat doet het hier niet. Iemand die zulke uitspraken al sinds 1993 doet, dan spreken we niet meer over een incidentje, maar over voortdurende herhaling van antisemitische uitspraken."

In de andere zaak op rechtstreekse dagvaarding die op 6 mei gepleit wordt, heeft de tegenpartij van Brusselmans al aangekondigd dat ze het hele oeuvre van de schrijver onderzocht op terugkerende inbreuken op de antiracisme- of negationismewetgeving. Daardoor hoopt de tegenpartij op een andere uitspraak, omdat de rechtbank vandaag alleen columns van 2023 en 2024 tegen het licht hield.