Lachgas zadelt ook gemeentelijke afvaldiensten met hoofdpijn op

Terwijl Net Brussel aan langetermijnoplossingen werkt om de toegenomen hoeveelheden lachgaspatronen in het afval af te remmen, verlammen de flacons en bonbons met restanten lachgas ook de gemeentelijke netheidsdiensten. “Wij kunnen onze vuilnisbakken niet systematisch gaan filteren.”

Dat lachgas aan een opmars bezig is, wordt dezer dagen pijnlijk duidelijk in Brusselse verbrandingsovens waar afval verwerkt wordt. Afvalintercommunale Net Brussel geeft aan dat ze in de eerste drie weken van 2023 bijna twee ton lachgaspatronen aantrof tussen het vuilnis.

Omdat die lachgaspatronen vaak niet tot op de bodem geledigd zijn en er dus nog een actief residu overblijft, kunnen er explosies ontstaan in verbrandingsovens.

“Het zijn niet de kleine ampullen die ontploffingen veroorzaken, maar vooral de grotere bonbons, met een inhoud van meer dan 500 gram”, zegt woordvoerster Camilla Pilotto. “Het zijn die grote lachgaspatronen die bij explosies schade veroorzaken. Zo’n verbrandingsoven herstellen duurt vervolgens ongeveer 48 uur en legt natuurlijk extra druk op de andere ovens.”

Sanctie

Ook in Schaarbeek steken de lachgaspatronen stokken in de wielen. Adjunct-directeur van de netheidsdienst Geert Pierre, al twintig jaar aan de slag bij de Brusselse gemeente, noemt de toename van lachgascapsules in het vuilnis “ongezien”.

“In de voorbije jaren kwamen wij af en toe een kleine ampul tegen, maar nu gaat het om zeker duizend exemplaren in de voorbije drie maanden, waaronder voornamelijk grotere lachgashulzen”, aldus Pierre.

De gevolgen van die toename zetten naast de werking van Net Brussel ook het functioneren van de gemeentelijke netheidsdiensten almaar sterker onder druk.

“Als wij afval ophalen, bijvoorbeeld uit de 800 groene vuilnisbakken op het gemeentelijk grondgebied, controleren we de inhoud van die zakken niet vooraleer we het afval afleveren bij de verbrandingsovens”, legt Pierre uit.

“Maar het gebeurt wel dat onze vuilniswagens gecontroleerd worden bij Net Brussel. Als er dan lachgas wordt aangetroffen, ontvangen wij een verwittiging. Verschillende verwittigingen leiden tot een sanctie, die we intussen ook hebben ontvangen.”

Dat betekent in het geval van de ploegen van Pierre dat de toegang tot de verbrandingsovens hen vijf dagen ontzegd wordt.

“Het klopt dat gemeenten, net zoals iedereen die afval komt brengen, een tijdelijke beperking opgelegd kunnen krijgen zodra er sprake is van verschillende problematische afvalleveringen”, klinkt het bij Net Brussel.

Sorteeralternatief

Voor gemeentediensten die zo’n sanctie oplopen zit er weinig anders op dan hun afval tijdelijk zelf te stockeren. Net Brussel stelt weliswaar een sorteeralternatief voor aan de gemeenten, maar de extra kosten zijn dan ook voor hun rekening.

"Ook een alternatief verwerkingscentrum is geen optie, want dat komt voor ons op meer dan het dubbele van het huidige bedrag. Dat is niet haalbaar, ons budget hangt af van de gemeentebegroting", reageert Pierre.

Tegelijkertijd lijkt het onwaarschijnlijk dat het aantal lachgaspatronen in het vuilnis plots sterk zal afnemen. “En zodra wij opnieuw gebruik kunnen maken van de verbrandingsovens van Net Brussel, kan ik onmogelijk garanderen dat er geen lachgasbonbons tussen ons afval zit. Wij kunnen onze vuilnisbakken niet systematisch gaan filteren. Daar is noch budget, noch personeel voor.”

‘Euforische roes’

De verkoop van lachgas aan minderjarigen is verboden, maar het product zomaar aan banden leggen, is praktisch onmogelijk, klinkt ook op het kabinet van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld).

“Het is en blijft een drijfgas, dat bijvoorbeeld door bakkers gebruikt wordt om druk te zetten op slagroombussen, of in ziekenhuizen ingezet wordt als narcosemiddel”, zegt toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven).

Misbruik van lachgas is een vrij recent fenomeen, aldus Tytgat. Gebruikers bestellen het middel vaak gewoon via internet.

“Het is een tamelijk laagdrempelig, misschien zelfs onschuldig ogend middel waarvan het effect gaandeweg populairder is geworden bij tieners en jongeren. Gebruikers ademen het gas in en belanden al snel in een euforische roes.”

Meestal wordt een ballon gevuld met lachgas en uit diezelfde ballon wordt de chemische combinatie distikstofoxide opnieuw ingeademd.

“Na de roes volgen vaak effecten zoals hoofdpijn, duizeligheid, flauwvallen en soms ook bewustzijnsverlies. Bij frequent en intensief gebruik groeit de lichamelijke afhankelijkheid en neemt ook het risico op een tekort aan B12 toe. Langdurig gebruik kan daarom tot bloedarmoede leiden.”

Naast die neurologische gevaren zijn ook, net zoals bij roken, omstaanders vatbaar voor de effecten van het uitgeademde gas.

“Bovendien is het levensgevaarlijk om te roken en lachgas te gebruiken, want het blijft een gas dat explosies kan veroorzaken wanneer er vuur in de buurt is.”

‘Situatie onder controle’

Cijfers over het recreatief gebruik zijn er nauwelijks, maar dat vooral jongeren voor de toename van het aantal lachgashulzen zorgen in het Brussels afvalcircuit, lijkt een open deur intrappen.

“Het is vooral in de buurt van cafés en clubs dat er lachgascapsules worden aangetroffen”, aldus Pilotto van Net Brussel.

De afvalintercommunale bekijkt in tussentijd mogelijke structurele langetermijnoplossingen om de problematiek het hoofd te bieden. “Het gaat om bepaalde technische aanpassingen en procedures. Sommige vuilwagens worden dus gefilterd, maar dat kunnen we onmogelijk bij elke vuilniswagen gaan doen. Toch wil ik ook benadrukken dat de operationele situatie moeilijk is, maar momenteel wel onder controle. Al is het bang afwachten op een volgende explosie.”

Lachgas hoort overigens thuis in het recyclagepark, geeft Pilotto nog mee. "En dus niet in het restafval of bij het PMD, maar wel bij het klein gevaarlijk afval of de metaalafdelingen."