‘Misschien kan stikstofimpasse Brussels politicus lanceren’: de scenario’s uitgelicht

De toekomst van de Vlaamse regering hangt aan een zijden draadje nu de onderhandelingen rond een stikstofakkoord volledig in het slop zitten. In principe zijn de gevolgen voor Brussel gering, maar: in de Vlaamse regering moet te allen tijde één minister zetelen die uit de hoofdstad komt, en net die regel kan straks eventueel voor een Brussels-getinte herschikking zorgen.

“Moest de Vlaamse regering kunnen vallen, dan was het al lang gebeurd.” Dat is het gangbare geluid bij politieke analisten vandaag, nu het stikstofdossier maar blijft aanslepen.

De crisis verlamt de ploeg van minister-president Jan Jambon (N-VA), maar vallen kan de Vlaamse regering niet: net zoals de Brusselse gewestregering gaat het om een legislatuurregering, eentje die de volledige rit dus moet uitdoen, tot mei 2024 in dit geval.

Maar er bestaan wel alternatieve scenario’s waarbinnen de Vlaamse regering het komende jaar nog zou kunnen functioneren als de stikstofcrisis deze week effectief zover uitdijt dat de coalitie tussen N-VA, Open Vld en CD&V niet langer houdbaar blijft.

‘Redding niet onmogelijk’

Zover is het echter nog niet, al zijn alle ogen momenteel wel gericht op CD&V. Het zijn immers de christendemocraten die zondagavond de onderhandelingstafel hebben verlaten en het ultieme voorstel van Jambon naast zich neer hebben gelegd.

Het plausibelste vervolgscenario voor de Vlaamse regering lijkt er momenteel dan ook een te zijn waarin de partij van voorzitter Sammy Mahdi straks geen deel meer uitmaakt van de regering, zeker nu N-VA heeft laten verstaan dat het op eigen houtje de conceptnota rond stikstof heeft goedgekeurd.

“Maar, het moet gezegd: deze regering is nog niet ontploft”, zegt politicoloog Carl Devos in een reactie aan BRUZZ. “We zitten nu in de fase van conflictopbouw, met allerlei verklaringen her en der, maar een redding blijft niet onmogelijk. Ik hoor ook uit verschillende hoeken dat de voorkeur blijft uitgaan naar een akkoord binnen de regering.”

Chaos compleet

Tegelijkertijd zegt ook professor Devos formeel dat de chaos nu compleet is binnen de Vlaamse regeringsploeg. Door de schijnbare patstelling van de christendemocraten lijken drie scenario’s het meest voor de hand liggend als antwoord op die chaos, telkens scripts waarin CD&V buitenspel staat: een depannage vanwege Vooruit, een wisselmeerderheid om het stikstofdossier er toch nog door te krijgen, of een minderheidskabinet.

“De kans dat Vooruit deze regering komt depanneren, lijkt mij zo goed als onbestaande”, reageert Devos op de eerste piste.

“Je impliceert dan de heronderhandeling van het regeerakkoord, en Vooruit zou een grote prijs moeten betalen, want de partij redt een regering die ze al vier jaar bestrijdt, wat een jaar voor de verkiezingen zou overkomen als machtslustig.”

Bovendien zou zo’n ‘bourgondische coalitie’ bij gewestmateries krap zitten qua zetelverdeling, aldus Devos.

Een wisselmeerderheid, dan? “Het is in ieder geval de elegantste uitweg uit deze crisis”, zegt de politiek analist. “Alleen: het maakt de coalitie vogelvrij voor de rest van de legislatuur. Het zal de CD&V ook de munitie geven om te zeggen dat de partij uit de regering wordt geduwd”. Dat semantisch spel – uit de regering stappen of eruit geduwd worden – lijkt trouwens nu al ingezet, wat sterk doet denken aan de federale regeringscrisis die het Marrakech-pact eind 2018 veroorzaakte.

Een wisselmeerderheid is niet ondenkbaar, maar botst tegelijkertijd op heel wat limieten. Open Vld-voorzitter Egbert Laechart gaf bij VRT NWS bijvoorbeeld aan dat hij niet gelooft in een wisselmeerderheid in het stikstofdossier.

En, ook niet onbelangrijk: voor een wisselmeerderheid in het stikstofdossier mogen Vlaamse volksvertegenwoordigers uit Brussel niet meestemmen en zou dus naast Vooruit ook mogelijk Groen nodig zijn, wat weer impliceert dat beide partijen aan de tekst gaan willen sleutelen, waardoor N-VA en Open Vld terug naar af moeten.

Een akkoord met vier partijen over de meerderheidsgrenzen heen lijkt daarbij allesbehalve eenvoudiger dan een akkoord met drie, hetgeen vandaag al niet lukt.

Lancering Vlaamse Brusselaar

Blijft nog over als de huidige coalitiepartners geen deal vinden: de mogelijkheid van een minderheidskabinet met N-VA en Open Vld, dat in tandem verder strompelt tot aan de verkiezingen van volgend jaar – momenteel misschien wel het meest plausibele scenario, al heeft zo’n minderheidsregering evenzeer het vertrouwen van het parlement nodig.

Zo’n evolutie zou evenwel niet alleen betekenen dat Vlaams minister van Brussel Benjamin Dalle (CD&V) niet langer in de regering zetelt, maar ook dat er geen Brusselse minister meer in de Vlaamse regering zit.

“Dan zal een reshuffle dus nodig zijn, want een Vlaamse regering kan niet rechtsgeldig zijn zonder minister van Brussel die woonachtig is in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest”, verduidelijkt Devos.

“Iemand van N-VA of Open Vld met woonadres in Brussel komt dan in beeld. Ik denk bijvoorbeeld aan Cieltje Van Achter (N-VA). Je krijgt als partij in ieder geval de uitgelezen kans om een Vlaamse Brusselaar te lanceren, één jaar voor de verkiezingen.”

Voor het zover zou kunnen komen, is het eerst nog afwachten wat de vervroegde plenaire zitting in het Vlaams parlement morgen oplevert. “Wat daar ook moge gebeuren: een oplossing zal er niet zomaar zijn, tenzij er plots wel een akkoord is”, besluit Devos, die eraan herinnert dat de Vlaamse regering alleen maar in consensus kan beslissen, met CD&V dus.