Pastoor en imam: 'Andere godsdienst, zelfde waarden'

Op een zucht van de imposante kerk van Jette ligt al enkele jaren een kleine moskee. Die wil nu uitgroeien tot een hypermodern gebouw, met sportzaal. De Jetse pastoor vindt dat best, want de imam en hij, dat zijn maten. Hoog tijd voor een dubbelinterview. “We moeten jongeren leren om kritisch te denken.”

De sfeer is hartelijk, jolig zelfs als de pastoor en de imam elkaar begroeten. Een omarming hier, een grapje daar, even de nochtans kaarsrechte das van de imam rechttrekken. Deze twee heren kunnen het opperbest met elkaar vinden, zoveel is duidelijk.

Hoe hebben jullie elkaar leren kennen?
Dirk Vannetelbosch: Een jaar of vijf geleden bleek dat de moskee vlak bij de kerk wou uitbreiden. Een krant belde me om te vragen wat ik ervan vond. Ik zag het probleem niet.
Boubker Macbahi: Hij heeft heel goed geantwoord. “Hun dag van de heer is op vrijdag, die van ons op zondag, we lopen elkaar niet voor de voeten, zoiets.” Ik heb zijn telefoonnummer gezocht en hem ontmoet om hem te bedanken. Sindsdien zien we elkaar wel vaker om te discussiëren.

Doen jullie regelmatig dingen samen?
Boubker Macbahi: We nodigen elkaar af en toe uit. Maar in de toekomst zullen we hopelijk nog veel meer doen. We hebben eigenlijk dezelfde ideeën en waarden, zelfs al hebben we een andere godsdienst.
Dirk Vannetelbosch: Of hij nu flik is of imam of iets anders, dat doet er niet toe. We zijn maten, en dat hij daarnaast ook moslim is, maakt niet uit.

Boubker Macbahi, u plant een wat ongewone moskee, met een sport- en fitnesszaal. Waarom?
Boubker Macbahi: Er is een echte behoefte bij jongeren. En voor mij is een cultusplaats niet alleen een plek van woorden, maar ook van daden. Als jongeren zich willen uitleven in een sportzaal, waarom niet in een moskee? Ook een bibliotheek om te studeren of een sociaal hulpverleningspunt kan er trouwens. Nogal wat moslimjongeren - niet allemaal - zijn vandaag op zoek naar iets. Ik hoop dat ze het bij ons zullen vinden. Een minderheid gaat op zoek op het internet en dat is een tweesnijdend zwaard. Dat is ook waarom ik heel vaak de nadruk leg op het belang van de kritische zin. Ik geef islamles aan middelbare scholen, al 32 jaar, ik weet waarover ik spreek. We moeten af van het volproppen van hoofden en ze leren om kritisch te denken. Zo kunnen jongeren zelf het verschil tussen goed en kwaad maken.

Dirk Vannetelbosch, op Facebook zei u onlangs: “De komst van de nieuwe moskee is een aanleiding om na te denken over de vraag waarom de Kerk aan het verdampen is.” Beantwoordt u die vraag zelf eens.
Dirk Vannetelbosch: Oh, er zijn heel wat kleine gemeenschappen, vaak protestantse, die springlevend zijn. Ook hier in Jette zit de kerk trouwens nog regelmatig vol. Maar ook het volgende is wellicht waar: op het moment dat de mensen te rijk geworden zijn, hadden ze de Kerk ook niet meer nodig. Een geloofsgemeenschap moet een beetje als een familie zijn. Bij ons heb je de kerk, maar dan is er ook de pastorie, waar de sfeer familiaal is. We drinken hier bijvoorbeeld een porto na de mis.

De Kerk verliest terrein tegenover de islam. Wat kan de katholieke Kerk leren van de islam?
Dirk Vannetelbosch: Een zekere fierheid. In het Westen hebben we onze wortels verloren. Mensen hebben soms al generaties lang een flinke reserve tegenover de Kerk ingebouwd. Bij ons in Jette is dat nog anders, met knuffels en zo tussen de gelovigen. Wij hebben de kerk ook wat warmer aangekleed, met bloemen. Het moet een plek zijn waar je je welkom voelt.
Boubker Macbahi: In de godsdienst mag er geen verplichting zijn. Dat komt ook voor in de islam. Neem de hoofddoek enkele jaren geleden. Vader komt naar huis, heeft in de moskee iets over hoofddoeken gehoord en verplicht zijn dochter om die aan te doen. Maar zo werkt het niet en dat is ook de zin niet van die hoofddoek.

U benadrukte dat u voor uw moskee geen geld van Saudi-Arabië wil ontvangen. Waarom?
Boubker Macbahi: We willen dat het in de eerste plaats een project is voor de mensen van hier en we willen ook dat die echt meedoen. Ze doen dat door soms heel kleine bedragen te storten, 5 euro per maand bijvoorbeeld. Het zal trouwens niet makkelijk worden, zonder overheidssteun.

Maar waarom is nu juist het geld van Saudi-Arabië een probleem?
Boubker Macbahi: We respecteren alle andere ideologieën binnen de moslimwereld. Maar onze filosofie is een andere, dus willen we ook geen geld van mensen met een andere visie. Het klopt dat de invloed van het wahabisme een probleem is. Maar ik zou dat in de eerste plaats met onderwijs en opvoeding beantwoorden, niet met wetten. Veel moskeeën in Brussel wijzen die Saudische doctrine af. Een kleine minderheid sluit zich af van de wereld.

Het geld moet er via crowdfunding komen. Is die al begonnen?
Boubker Macbahi: Deze maand beginnen we. Hoeveel geef jij, Dirk?
Dirk Vannetelbosch: Daar moet ik nog even over nadenken. Maar neem gerust al een koekje (lacht).

De moskee heet eigenlijk Centre Culturel d’Averroes. Die laatste naam hoor je de voorbije maanden weer vaker. Ook Mohamed El Bachiri, de weduwnaar van een slachtoffer van de aanslagen in Maalbeek, verwees in zijn speech in Nederland naar die Arabische filosoof die voor openheid pleitte in de moslimwereld.
Boubker Macbahi: Omdat we in een sombere periode leven in de geschiedenis van de islam, een beetje zoals onze joodse vrienden in de jaren dertig. Alle blikken zijn op ons gericht, alle massamedia ook. Wat een kleine minderheid zegt, werd dan al snel als algemene waarheid geponeerd. Dat is onrechtvaardig. Zeggen dat er op de dag van de aanslagen moslims gedanst en gezongen hebben bijvoorbeeld. Ik kan u verzekeren dat de meeste moslims op die dag geweend hebben.

Waar was u zelf op de dag van de aanslagen?
Boubker Macbahi: Ik was met leerlingen in Barcelona. We bezochten net het Park Güell, toen we het nieuws hoorden. We hebben meteen de bezoeken opgeschort en ik heb letterlijk gehuild, samen met een aantal van mijn leerlingen. Een leerkrachte Engels - geen moslim - is me toen komen troosten. Ik heb haar uitgelegd dat ik wist dat dit allemaal op de moslimgemeenschap zou vallen. Een jongen van 18 die de Sagrada Familia moest voorstellen, weende als een klein kind en zegde zijn gidsbeurt af. We dachten dat iemand van zijn familie bij de aanslagen geraakt was, maar daar bleek niets van aan. Hij had hetzelfde gevoel als ik: ‘Ze gaan het weer over ons hebben.’ Je hebt veel kracht nodig om daarover te stappen.

In de nieuwe moskee zijn er twee gebedszalen, een voor vrouwen en een voor mannen. Waarom moeten die eigenlijk gescheiden zijn?
Boubker Macbahi: Dat is de traditie in de moslimcultuur. Alleen in Mekka gaan ze samen in een zaal. Het is niet dat het verboden is.

Uw moskee legt de nadruk op het belang van integratie in de Belgische samenleving. Zijn gescheiden gebedsruimten dan niet voorbijgestreefd?
Boubker Macbahi: Twee verschillende gebedsruimtes betekent niet dat één groep minder waard is dan de andere. Ik heb het in mijn lessen vaak over de complementariteit tussen vrouwen en mannen, nooit over superioriteit. Als ik al moest kiezen, zou ik bijna zeggen dat de vrouw superieur is, omwille van de buik die mij gedragen heeft.

Zelfs als scheiden geen waardeoordeel inhoudt: waarom moeten ze gescheiden worden?
Boubker Macbahi: We doen het zoals vroeger. Vrouwen en mannen mogen in dezelfde ruimtes. Maar om te bidden nemen mensen verschillende houdingen aan. De vrouwen vragen daarom zelf om beschermd te worden van blikken. Bij andere activiteiten dan het gebed zullen mannen en vrouwen trouwens wel gemengd zijn.

Boubker Macbahi, u hecht belang aan interculturele contacten. Hoe doet u dat?
Boubker Macbahi: Voorlopig hebben we daar niet veel middelen voor. Maar in de toekomst willen we ook joden en christenen uitnodigen om te spreken. Padre hier bijvoorbeeld kan komen vertellen over zaken die wij moslims niet zo goed begrijpen. Over de drievuldigheid bijvoorbeeld, die vat ik nog niet helemaal.

Op uw website wijst u op het belang van openheid tegenover de Belgische samenleving. Is die er te weinig in de moslimgemeenschap?
Boubker Macbahi: Enkele jaren geleden kon je zeggen dat de moslimgemeenschappen – want het is er niet een maar verschillende - zich afsloten. De laatste tijd is daar echter verandering in gekomen. Onder meer door de aanslagen hebben de mensen ingezien dat ‘de ander’ bang is van hen. Waarom? Omdat ze niet weten of zien wat we doen. Ze gaan een moskee binnen en vragen zich af welk soort bommen we fabriceren. Ik zeg altijd dat je de angst van de ander moet proberen begrijpen.

Ik hoorde Ben Hamidou, een bekende acteur uit Molenbeek, onlangs het tegendeel zeggen. Hij vindt dat de moslims zich sinds de aanslagen net terugtrekken in hun eigen gemeenschap.
Boubker Macbahi: Een deel van de moslimgemeenschappen heeft die reflex, dat klopt. Die iets hebben van ‘Wij krijgen altijd de schuld’. Maar het is niet de meerderheid. Het is onze opgave om te handelen en zelf oplossingen te zoeken. De oplossing zal nooit uit de lucht vallen. Dat is altijd mijn boodschap: “Speel niet het slachtoffer, maar handel zelf.”

Zijn er jongeren uit de gemeenschap die naar Syrië getrokken zijn?
Boubker Macbahi: Ik ken mensen van wie een familielid of vriend vertrokken is of zelfs gestorven is daar. Anderen hebben we kunnen tegenhouden, door die kritische zin waarover ik het had aan te spreken. Weet u, IS is ongelofelijk goed op communicatievlak. Als jongeren dan intellectueel niet gewapend zijn, lopen ze in de val. Daarom benadrukken we hier dat je terrorisme niet alleen met wapens kan verslaan. F-16’s sturen is makkelijk. Maar het kost ook veel geld dat je aan iets anders kan geven. Dat vragen wij aan de staat: vecht tegen het terrorisme door de voeding ervan weg te nemen: discriminatie, onrecht, werkloosheid. Geef jongeren die kansen en ik verzeker u dat niemand naar Syrië zal trekken. De hele samenleving zal erbij winnen.