Bert Anciaux: 'Groen, Team Fouad Ahidar en Vooruit is de enige werkbare coalitie'

Bijna geruisloos nam Bert Anciaux (Vooruit) afscheid van de politiek. Hij stond voor het eerst in bijna veertig jaar op geen enkele lijst. Maar de politieke microbe is niet weg. Voor Anciaux moeten er onderhandelingen worden opgestart tussen Groen, Team Fouad Ahidar en Vooruit. “Hoe langer Fouad in de hoek wordt gezet, hoe groter zijn succes bij de gemeenteraadsverkiezingen.”

Anciaux is vandaag rusthuisdirecteur: al sinds 2009 is hij gedelegeerd bestuurder van het woonzorgcentrum De Overbron, dat hij samen met buurtbewoners uit de grond heeft gestampt in Neder-Over-Heembeek, een baan die hij combineerde met zijn mandaat in het parlement.

De Overbron is zowat de emanatie van alles waar de sociaalvoelende Anciaux zijn hele politieke carrière voor heeft gestaan. Solidariteit met de hulpbehoevenden, tegelijk met een flamingante inslag. “Toen we lang geleden onze ideeën op papier zetten voor dit project, was er geen enkel Nederlandstalig rusthuis in Brussel,” zegt Anciaux vanuit zijn bescheiden directeurskantoortje. Dus richtte de politicus er zelf een op.

Er zijn zestig rusthuisbewoners. “Maar we hebben ook mensen met een beperking, of mensen die uit de psychiatrie komen. We maken geen onderscheid.” Het is een gezellige boel in het rusthuis, waar Anciaux als een pater familias over waakt. Er is de hele week zelfs een heus zomerfestival aan de gang in de riante tuin van het rusthuis met vedetten als Jean Blaute, Geena Lisa, Stef Bos, Luc Steeno en Lisa del Bo.

Hoe voelde het voor u om, na decennia op een lijst te hebben gestaan, de verkiezingen deze keer van de zijlijn te volgen?
Bert Anciaux: Vreemd. Ik zit nog altijd in een rouwproces. Het is afscheid nemen van een hele periode. Maar ik stond niet helemaal aan de zijlijn. Ik heb ‘gebust’ voor Damienne (Tant, zijn echtgenote die op de lijst voor het Vlaams Parlement stond, red.). Ook voor een paar vrienden in Oost-Vlaanderen heb ik campagne gevoerd op de markt.

U hebt nooit uitgelegd waarom u niet deelnam aan de verkiezingen.
Anciaux: In alle eerlijkheid? Mijn partij heeft het me niet gevraagd. (Denkt na) Ik weet ook niet of ik het nog gedaan zou hebben. Ik voel me wat vervreemd van mijn partij. Het feit dat Fouad Ahidar de deur achter zich heeft dichtgetrokken speelt zeker mee.

Ik heb tijdens de campagne Fouad niet gesteund, ook al is hij een goeie vriend, maar tijdens die campagne voelde ik me daar laf over. En na de verkiezingen kreeg ik de volle laag van mijn partij. Ik was de schuldige van de nederlaag van Vooruit in Brussel. Omdat ik Ahidar zou hebben ondersteund. Wat dus niet waar is.

Zijn de bruggen verbrand met Vooruit?
Anciaux: Nee, helemaal niet. Met Melissa Depraetere heb ik een goed contact. Ik verhul echter niet dat ik het met Conner Rousseau heel moeilijk heb gehad, zeker na zijn uitspraken in Sint-Niklaas over de Roma.

Terugkijkend op uw carrière, hebt u kunnen realiseren waar u voor gevochten hebt?
Anciaux: Ik ben blij met de investeringen die ik heb kunnen doen in Brussel als Vlaams minister van Cultuur, met de invoering van de zones dertig aan scholen als minister van Mobiliteit en met de wetgeving rond geïnterneerden. Toch ben ik op veel vlakken niet in mijn opzet geslaagd. De situatie van de Vlamingen in Brussel is op straat verbeterd. Er wordt meer Nederlands gesproken. De investeringen in het onderwijs hebben gerendeerd, maar als het erop aankomt, is het respect voor de taalwet er nog altijd niet.

Ik word nu al enkele jaren van dichtbij geconfronteerd met de schandalige situatie in de Brusselse ziekenhuizen. Dit gaat over mensen die heel kwetsbaar zijn. Regelmatig worden mijn bewoners naar een openbaar ziekenhuis gestuurd. Ik heb het niet eens over de kwaliteit van de zorg, maar er wordt geen woord Nederlands gesproken. Die mensen worden behandeld als dieren. Ik begrijp dat niet. Mijn dochter is arts, ze spreekt vlot vijf talen.

Ook mijn pleidooi voor meer interculturaliteit is zonder resultaat gebleven. Er is alleen meer polarisering.

Wat bedoelt u daarmee?
Anciaux: Een interculturele maatschappij is als een veelkleurig schilderij. Een met een stevig kader van fundamentele waarden en rechten, met in de rest van het doek een diverse samenleving waar iedereen zijn culturele eigenheid kan bewaren.

Vanuit het respect voor de culturele eigenheid kan je mensen veel gemakkelijker hun verantwoordelijkheid laten opnemen in die samenleving. In dat actief pluralisme zijn we vandaag uiteindelijk niet geslaagd.

Ook uw partij lijkt dat pad te hebben verlaten.
Anciaux: Het is altijd een strijd geweest binnen mijn partij. Er was een periode dat ik veel medestanders had. Het pluralisme hééft in de statuten van de partij gestaan. Vandaag is dat volledig weg. De focus ligt voor de volle honderd procent op koopkracht, op het sociaal-­economische. Dat is belangrijk, maar voor mij is er meer. Alsof dat materiële de enige breuklijn zou zijn in de samen­leving.

Vooruit staat hier trouwens niet alleen in. Ik heb hierover veel gesprekken gevoerd met wijlen Philippe Moureaux (PS). Ook hij vertolkte de klassieke socialistische strekking. Hij vond dat de socialisten zich niet mogen laten verdelen door het cultureel-etnische debat, maar dat zij alleen op het sociaal-economische mogen focussen.

Maar is de PS in Brussel niet veranderd? Vandaag neemt voorzitter Ahmed Laaouej ongegeneerd standpunten in om moslims te behagen.
Anciaux: Het lijken me meer standpunten om stemmen te halen: we nemen de moslims ernstig voor de verkiezingen, en nadien zijn we ze weer vergeten.

Vandaag staat extreemrechts in heel Europa klaar om te regeren. Heeft de sociaaldemocratie gefaald?
Anciaux: De sociaaldemocratie heeft ten eerste zelf niet veel moeite gedaan om het sociaal-culturele verhaal te omarmen. Twee: wat vreemd is, boezemt de mensen angst in. Dat is op zich een natuurlijke reactie, maar door het stijgende populisme gaan politici daar niet meer tegen in. Politieke partijen specialiseren zich vandaag in zoeken naar wat leeft bij de bevolking, om er vervolgens op mee te surfen. Ze vertrekken veel minder dan vroeger vanuit een bepaalde visie of overtuiging om daarover in debat te gaan met het volk. Dat is nochtans écht het volk au sérieux nemen.

Heeft Vooruit een fout gemaakt door Fouad Ahidar naar de exit te duwen?
Anciaux: Natuurlijk. Louis Tobback, die het nooit hoog op heeft gehad met Brussel, heeft voor één keer de juiste analyse gemaakt. Vooruit heeft in Brussel te veel campagne gevoerd voor de Dansaert­vlaming en te weinig voor het gewone volk. Fouad Ahidar is en blijft nu eenmaal die volksmens die met zijn twee voeten echt tussen de mensen staat. Vooruit had Fouad Ahidar ernstig moeten nemen.

Zelfs toen Ahidar in het parlement zei dat God nooit zal toelaten dat dieren lijden, om vervolgens tegen het verbod op onverdoofd slachten te stemmen?
Anciaux: Wat Fouad bedoelde is dat God nooit aanvaardt dat iemand zal lijden, dieren noch mensen. Bovendien was er een akkoord binnen onze partij dat er verdeeld gestemd zou worden over het verbod. Fouad Ahidar mócht tegen stemmen.

Ahidar voelde zich verraden dat hij er nadien voor is afgestraft.
Anciaux: Klopt. Ik was aanwezig bij het gesprek erna. Het ging toen helemaal niet over de inhoud, maar over het beeld van de partij dat door uitspraken van Ahidar zou kunnen worden aan­getast. De macht van de voorzitter (Conner Rousseau, red.) moest geëtaleerd worden. De voorzitter, die zelf later gruwelijke uitspraken heeft gedaan (in Sint-Niklaas, over de Roma, red.), was niet bereid om Fouad Ahidar een tweede kans te geven.

Met de verkiezingsoverwinning heeft Fouad Ahidar Vooruit wel een koekje van eigen deeg gegeven.
Anciaux: Zo zie ik het niet. Fouad heeft erg afgezien van de stroom aan bedreigingen en scheldpartijen die hij over zich heen heeft gekregen. Zo brutaal en smerig. Zeker voor zijn gezin was dat erg hard. De sharia? Komaan zeg. Ook wat Sven Gatz (Open VLD) zegt over Ahidar klopt niet. Fouad Ahidar is de laatste vijfentwintig jaar niets veranderd. Hij is niet linkser geworden, hij is niet religieuzer geworden. Natuurlijk heeft Gatz dat nu nodig om zich te profileren, maar dat op de kap van een ander?

Hoe kijkt u naar de formatie?
Anciaux: Ik kan me niet inbeelden dat rancune en jaloezie de drijfveer blijven voor mijn eigen partij. Ik ga ervan uit dat die periode voorbij is. En dat er dus onderhandelingen worden opgestart tussen Groen, Team Fouad Ahidar en Vooruit. Het is de enige werkbare coalitie. En hoe langer Fouad in het verdomhoekje wordt gezet, hoe groter zijn succes bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen. Maar als Vooruit een veto blijft stellen, wordt het voor mij wel heel problematisch.

Wat dan?
Anciaux: Voor mij is vriendschap belangrijker dan partijaanhorigheid.

Tot slot, nu u niet langer in het parlement zit, komt er tijd vrij. Wat gaat u doen?
Anciaux: Ik blijf nog zeker twee jaar directeur bij De Overbron, tot mijn 67e. En ik wil verder investeren in mijn gezin, in mijn kleinkinderen.

En ik ga ook mijn oude vrienden opzoeken in heel Vlaanderen. In tegenstelling tot Bart De Wever, die zelf beweert geen vrienden te hebben: ik heb er zélfs in de politiek.