Mee op zoek naar internationale stemmers: 'Ze blijven altijd langer plakken dan gedacht'

Eén op de drie Brusselse stemgerechtigden voor de gemeenteraadverkiezingen heeft niet de Belgische nationaliteit. Toch lijkt het erop dat hun stem niet doorslaggevend zal zijn, omdat ze de weg naar de stembus moelijk vinden. Daar proberen vrijwilligers van Restless.brussels verandering in te brengen. “Het systeem is niet ontworpen om gemakkelijk deel te nemen. Wij zwemmen tegen de stroom in.”

“Ik mag wél gaan stemmen? Echt waar? Dat is fantastisch nieuws.”

Voorbijgangers kijken verbaasd op wanneer ze op het Schumanplein te horen krijgen dat ze op 13 oktober hun stem mogen uitbrengen, ofschoon ze niet de Belgische nationaliteit hebben.

Voor Belgische Brusselaars zijn de gemeenteraadsverkiezingen verplichte kost, maar niet-Belgen uit de Europese Unie hebben stemrecht, net als mensen met een nationaliteit buiten de EU die hier al minstens vijf jaar wonen. Alleen beseffen velen dat niet. “Dat stellen wij ook vast", zegt Chris Lee, een architect die al 25 jaar in Brussel woont, "het is een beetje paradoxaal dat we allemaal deelnemen aan de Europese verkiezingen, maar niet aan de gemeenteraadsverkiezingen."

Lee trekt donderdagochtend de straat op om niet-Belgen te informeren, samen met veertig andere vrijwilligers van Restless.brussels, een apolitieke organisatie die de Brusselse internationale gemeenschap tracht te verenigen. “Niet iedereen werkt voor de EU-instellingen of heeft kinderen op de Europese school", zegt Lee. "De gemeenschap is diverser dan alleen de EU-bubbel. Voor ons zijn de gemeenteraadsverkiezingen heel belangrijk. We maken allemaal gebruik van de lokale diensten, wegen, openbare ruimte en scholen. Er zijn meer dan 300.000 internationals in Brussel en die kunnen het verschil maken. Maar heel weinig mensen gaan ook stemmen.”

Gebrek aan informatie

In 2018 trok ongeveer 17 procent van de stemgerechtigde niet-Belgen naar de stembus. Voor de verkiezingen in oktober telt Brussel meer dan 313.000 potentiële niet-Belgische kiezers, ongeveer een derde van het totale electoraat.

De niet-Belgen die willen stemmen moeten zich inschrijven en dat heeft tot nu toe maar twaalf procent ook gedaan. “Veel mensen zijn het niet gewoon dat ze zich hiervoor moeten registreren,” aldus Lee, “maar eens je die stap zet, gaat de rest vanzelf.”

Volgens de uit Ierland afkomstige oprichter van Restless.brussels Tom Moylan heeft de lage opkomst vooral met een gebrek aan informatie te maken.

Twee maanden geleden heeft het Brussels Parlement een resolutie goedgekeurd die de participatie van niet-Belgen moet bevorderen, onder meer door de communicatie van de 19 gemeenten uniform te maken. In de praktijk is daar vandaag nog niet veel van te merken. De ene gemeente doet al wat meer moeite om een zetje richting de stembus te geven dan de andere.

Moylan: “De gemeenten moeten hun inwoners daarover informeren, maar dat gebeurt niet in het algemeen. In Elsene zijn er bijvoorbeeld wel informatieborden op straat te zien, andere gemeenten versturen een brief. Maar de aanpak is niet uniform, wat ons werk moeilijk maakt. Wij proberen zoveel mogelijk mensen aan te spreken op straat, terwijl de overheid al hun adressen heeft en hen een brief zou kunnen sturen.”

‘Sticky place’

“De informatie over de komende verkiezingen is inderdaad niet heel zichtbaar,” zegt ook de Duits-Amerikaanse communicatie-experte Bianca Baumler. Zij heeft postgevat op het Luxemburgplein, waar ze gehaaste voorbijgangers probeert aan te spreken over hun stemrecht.

Wie tijd heeft, krijgt van haar ook uitleg over hoe ze zich kunnen inschrijven. Mensen reageren vaak verrast, maar enthousiast. “Ik weet niet hoe het komt dat het aantal inschrijvingen zo laag ligt. Ik woon hier zelf al tien jaar en het heeft voor mij ook een tijdje geduurd voor ik begreep hoe de zaken, ook op politiek vlak, in Brussel in zijn werk gaan. Veel mensen komen hier wonen met de gedachte dat ze niet lang zullen blijven.”

Dat laatste, een gebrek aan toekomstperspectief, kan volgens haar een deel van de verklaring zijn. “Maar veel mensen blijven hier langer wonen dan ze in eerste instantie denken."

"It’s a bit of a sticky place, alleszins in mijn geval,” vult Chris Lee aan. “I loved it here. Mijn kinderen zijn echte Brusselaars en gaan naar een lokale school. De vele internationals hebben er baat bij om meer betrokken te zijn.”

Een gebrek aan betrokkenheid is een verklaring die ook Tom Moylan geregeld te horen krijgt. Dat de internationale gemeenschap in Brussel geen interesse toont in de stad waar ze wonen.

“Bullshit,” vindt Moylan zelf. “Mensen verwijzen dan naar de lage participatiegraad aan de verkiezingen, maar niemand vertelt de internationals ook dat ze mogen stemmen. Nieuwkomers krijgen geen systematische ‘welkom in Brussel, dit zijn je rechten.’ We proberen mensen te laten stemmen, omdat dat een fundament van participatie is, maar met Restless.brussels proberen we voor een diepere band met Brussel te zorgen.”

Strakke deadline

De inschrijvingsplicht en gebrekkige informatieverspreiding zijn duidelijk drempels voor niet-Belgen om een stem uit te brengen. Daar hoort een bijkomend obstakel bij: de inschrijvingsdeadline. Terwijl Brusselse politici nog maar net de campagne voor 9 juni hebben verteerd en die voor 13 oktober nog moet beginnen – op dit moment lijken alleen Groen, Ecolo en Vooruit de internationale gemeenschap aan te spreken - voeren de vrijwilligers van Restless.brussels campagne voor de lokale democratie in het algemeen. En de tijd dringt, want niet-Belgen die willen stemmen moeten zich registreren voor 1 augustus, een deadline die wettelijk is vastgelegd om de administratieve last voor gemeenten werkbaar te houden.

“Als de deadline dichter bij de verkiezingen zou zijn, zouden mensen beter op de hoogte zijn", aldus Moylan, "mensen denken nu helemaal nog niet aan verkiezingen. Er zijn allerlei artificiële barrières. Het systeem is niet ontworpen om gemakkelijk deel te nemen. Wij zwemmen tegen de stroom in.”