Preventieve aanhoudingen in Brussel: ‘Werkt etnisch profileren in de hand'

Mensenrechtenadvocaat Alexis Deswaef hekelt het gemak waarmee de Brusselse politie de afgelopen dagen jongeren preventief heeft opgepakt, vaak zonder tekst en uitleg te verschaffen. 'Het zijn altijd jongeren uit bepaalde buurten, altijd jongeren met een bepaalde huidskleur. Toeval?'

Sinds donderdag werden in Brussel een tweehonderdtal personen preventief aangehouden, waaronder ook heel wat minderjarigen. Donderdag ging het om 63 personen, vrijdag om 101 en zaterdag om nog eens 35. De politie doet dat naar eigen zeggen om nieuwe rellen in de kiem te smoren, al dan niet geïnspireerd door de rellen in Frankrijk naar aanleiding van de dood van de 17-jarige Nahel. Maar de strategie roept ook vragen op. “De politie klaagt vaak dat het vertrouwen tussen ordediensten en burgers scheef zit en eist meer respect, maar dat respect moet je ook verdienen”, zegt mensenrechtenadvocaat Alexis Deswaef.

Gebeurt het vaker dat de politie mensen preventief aanhoudt in groep?

Alexis Deswaef: Een kleine tien jaar geleden was er een grote betoging van de Europese vakbonden in Brussel. Een twintigtal jongeren zijn toen preventief aangehouden in metrostation IJzer, terwijl ze onderweg waren naar de betoging. Twaalf uur later werden ze vrijgelaten, zonder al te veel uitleg. De rechtbank van eerste aanleg heeft de politiezone toen veroordeeld en ook een schadevergoeding toegekend aan de jongeren, maar dat weerhoudt de politie blijkbaar niet om de techniek te blijven toepassen.

Bovendien is het ook illegaal om zomaar mensen op te pakken. Volgens zowel de politiewet als het Europees Hof voor de Rechten van de Mens moet er een verstoring van de openbare orde zijn om iemand aan te houden: dat is het criterium. Twintig jongeren die op een bankje zitten op een plein, verstoren de openbare orde niet. Daarbovenop moet het antwoord van de ordediensten proportioneel zijn, wat de afgelopen dagen niet altijd het geval is geweest. Het gevolg is dat de woede van jongeren verder wordt opgepookt. De politie moet beseffen dat preventief aanhouden contraproductief werkt.

Op welke manier?

Deswaef: Wat je met deze aanpak bereikt, is een toenemend onbegrip bij jongeren en een steeds groter wordende kloof tussen jongeren en politie. Wat denk je dat er gebeurt als jongeren zonder reden worden aangehouden om een paar uur later opnieuw te worden vrijgelaten?

Bovendien werkt de praktijk ook de etnische profilering in de hand. Het zijn altijd jongeren uit bepaalde buurten, altijd jongeren met een bepaalde huidskleur. De politie klaagt vaak dat het vertrouwen tussen politie en burgers scheef zit en dat er meer respect hoort te zijn, maar respect moet je ook verdienen. Dit soort praktijken doen precies het tegenovergestelde, ze werken het wantrouwen in de hand. Dan hoef je ook niet verwonderd te zijn als jongeren weglopen van de politie of wegrijden op hun brommer wanneer ze de politie zien toekomen.

Hoe kijkt u naar de komende dagen?

Deswaef: Door jongeren in het nauw te drijven, bestaat het risico dat we in een scenario van escalatie belanden. De politie gaat meer en meer jongeren preventief aanhouden, waar de jongeren na verloop van tijd op zullen reageren. Het is aan de politie om dit soort situaties te de-escaleren, al denk ik niet dat Brussel zich aan Franse toestanden moet verwachten. De situatie is daar nog veel extremer: als je weet dat in Frankrijk meer dan de helft van het politiepersoneel extreemrechts stemt, dan is het duidelijk dat daar sprake is van institutioneel racisme. Het Franse model toont ons perfect waar we niet naartoe willen, maar klaarblijkelijk denkt de Brusselse politie daar anders over en proberen ze ons met compleet absurde bevelen van hogerop – zoals die preventieve houdingen – wel in die richting te duwen.