Emmausleefgroep La Poudrière ‘geschokt’ door beschuldigingen van misbruik door Abbé Pierre

Zeven vrouwen beschuldigen de overleden Franse priester Abbé Pierre van aanranding en seksuele intimidatie. Als oprichter van de wereldwijde Emmausbeweging voor daklozen en mensen in armoede was Abbé Pierre ook in Brussel geen onbekende. “Hij kwam ons een keer per jaar bezoeken,” klinkt het in de Emmausleefgemeenschap La Poudrière, waar nog altijd zo’n vijftien mensen volgens zijn principes leven.

Een kringloopwinkel, fietsherstelpunt, houtatelier, werkplaats en loodgieterij. Met een paar van dit soort recyclage-activiteiten weet een vijftiental mensen in hartje Brussel zelfstandig te leven. “We krijgen 40 euro zakgeld per week. Als je rookt, zoals ik, of een vriendin hebt en eens een cadeautje voor haar wil kopen, moet je toch iets kunnen betalen,” zegt Marc-Antoine Bernard, die een eigen huisje in de Kruitmolenstraat heeft dankzij de leefgemeenschap La Poudrière.

Zowat de helft van de straat is hier in handen van de commune. Wie in de Emmausleefgemeenschap woont, kiest voor een leven volgens strakke principes: drie keer per dag samen eten, keurig meewerken en opruimen.

In 1949 richtte de Franse priester Abbé Pierre voor het eerst zo’n eigen leefgemeenschap op in Frankrijk. Enkele jaren later deed hij een oproep via de Franse radio om zoveel mogelijk mensen in armoede en daklozen op te vangen in gelijkaardige communes. Intussen telt de Emmausbeweging leefgemeenschappen in de hele wereld. De Belgische gemeenschap heeft ook een atelier in Henegouwen en een kleine boerderij in Sint-Truiden. Alles samen zijn ze in ons land nog met een vijftigtal. La Poudrière is de enige van zijn soort in Brussel.

Abbé Pierre stierf in 2007 in Parijs op 94-jarige leeftijd. Nu, zeventien jaar later, wordt hij beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag bij verschillende vrouwen. Na een eerste getuigenis vorig jaar startte de Emmausbeweging zelf een onderzoek. Minstens zeven vrouwen spreken over ongewenste aanrakingen, kussen en seksuele intimidatie door de Franse priester. Eén van hen was minderjarig op het moment van de feiten.

‘Geschokt’

“Ik was extreem verrast en geschokt toen ik dat hoorde,” reageert voorzitter Giovanni Morocutti van La Poudrière telefonisch. Hij is donderdag niet aanwezig in de Kruitmolenstraat, maar woont er wel al sinds 1969. Morocutti werd, net als alle voorzitters van Emmaus, woensdagochtend over het onderzoek ingelicht via een videoconferentie vanuit Parijs. “Ik heb Abbé Pierre dikwijls ontmoet omdat hij hier elk jaar op bezoek kwam. Het was een man met veel charisma, die een echte wens had om de wereld rechtvaardiger te maken.”

Abbé Pierre was in de jaren 70 ook persoonlijk betrokken bij de fusie van La Poudrière – tot dan toe onafhankelijk – met een Emmausleefgroep uit Drogenbos. “Hij is ons persoonlijk komen vragen om hun leden te verwelkomen,” herinnert Morocutti zich.

Over de beschuldigingen is Morocutti stellig. “Uiteraard veroordeel ik zo’n gedrag. Ongewenste kussen, agressie en intimidatie zijn nooit goed te praten,” benadrukt de Brusselse voorzitter. “Wel snap ik, als mens, dat iemand die zijn hele leven opgeeft voor zo’n groot project, zich bij momenten heel alleen moet hebben gevoeld. Ik praat zulke momenten van zwakte niet goed, maar het is voor mij een verklaring.” Morocutti benadrukt verder dat het onderzoek gestart en gepubliceerd is vanuit de eigen rangen. “Ik ben blij dat de Emmausgemeenschap naar de vrouwen heeft willen luisteren,” zegt hij. “Ook wij hebben altijd vrouwen en gezinnen in onze gemeenschap gehad.” Voor zover bekend zijn er geen klachten van Brusselse leden over Abbé Pierre.

Radicaal leven

De schok die Morocutti omschrijft, leeft vandaag ook in Frankrijk. Abbé Pierre was er een icoon, gehuldigd om zijn inzet voor daklozen. Hij eindigde ooit derde bij de verkiezing van grootste Fransman aller tijden. “We weten niet of onze activiteiten hieronder zullen lijden,” zegt Morocutti. Omwille van de vakantie is de kringloopwinkel in de Kruitmolenstraat hoe dan ook nog enkele weken dicht.

Bewoner Marc-Antoine Bernard is de enige aanwezige deze zomer. “Ik speel conciërge,” zegt hij, en hij is ook aan de slag in zijn eigen fietsatelier. “Om dat te openen, heb ik een half jaar moeten wachten op akkoord van alle leden. Zo doen we dat in een gemeenschap. We nemen alle beslissingen unaniem.”

Marc-Antoine woont nu zeven jaar in La Poudrière. Zijn eigen autogarage in Avignon draaide niet meer, hij leefde als woonwagenbewoner en leerde Giovanni Morocutti kennen, die hem naar Brussel haalde. “Ik zocht vriendschap, die vind ik hier,” zegt Marc-Antoine. “Iedereen noemt me ange, engel, omdat ik zoveel mensen help.”

Christelijk is La Poudrière niet meer. De oorspronkelijke missionarissen die de leefgroep ooit oprichtten in 1958, zijn gestorven. Er leeft een gemengde groep mannen, vrouwen en gezinnen. “Momenteel hebben we vier kinderen jonger dan vijf jaar in de groep,” vertelt Marc-Antoine als we de speelhoek passeren. Het gaat, volgens Morocutti, regelmatig om mensen zonder papieren of dakloze Brusselaars.

“Iedereen is vrij om te vertrekken wanneer die wil,” zegt de voorzitter desgevraagd. Kan je met 40 euro per week wel sparen voor zo’n vertrek? “Jawel, en wij helpen jonge mensen zonder papieren ook werk en onderdak te zoeken zodra ze geregulariseerd zijn,” klinkt het. “Wij leven radicaal, dat klopt, maar niemand is hier onderbetaald. We delen alles, dat zijn onze waarden.”

In Brussel zijn overigens nog kerken en instellingen onder de naam Emmaüs, zoals de pastorale gemeenschap van Sint-Jans-Molenbeek en de Portugese kerkgemeenschap in de Belvedèrestraat. Die hebben niets te maken met Abbé Pierre, maar zijn enkel vernoemd naar de Bijbelse plaats Emmaüs.