Klooster van de Gasthuiszusters Augustinessen in Brussel sluit na meer dan 800 jaar

Het klooster van de Gasthuiszusters Augustinessen in Brussel, dat onder andere aan de basis van de Kliniek Sint-Jan lag, sluit na meer dan 800 jaar de deuren. Als een laatste daad van liefdadigheid organiseert het klooster vrijdag en zaterdag een rommelmarkt. De opbrengsten gaan naar de vzw Diogenes, die zich inzet voor dakloze mensen in Brussel.

Aan het einde van de 12de eeuw werd de Kliniek Sint-Jan opgericht, toen nog bekend als het Sint-Jansgasthuis. Het is daarmee het oudste ziekenhuis van Brussel. "In het gasthuis werden arme en zieke mensen opgevangen. De oprichters waren aanvankelijk gewoon mannen en vrouwen uit de stad, maar langzaamaan groeide die groep uit tot een klooster," legt priester Walter Van Goubergen uit, die al veertig jaar werkzaam is in het ziekenhuis.

De zusters beheerden het ziekenhuis daarna door de eeuwen heen, en ze stonden in voor zowel verpleegkundige als spirituele zorg. Die rol is de laatste decennia sterk veranderd, legt Van Goubergen uit. "De zorg is gemoderniseerd en er zijn genoeg professionele dokters, waardoor de zin van een actieve congregatie verdwijnt. De zusters zitten wel nog in het beheer van het ziekenhuis, maar ze zijn al twintig jaar niet meer actief in de patiëntenzorg."

"Het is een rouwproces dat al jaren bezig is," zegt Van Goubergen. "Toen ik begon waren er nog vijftig zusters in Sint-Jan, nu schieten er nog maar vier over." Drie daarvan verblijven in een woonzorgcentrum in Jette. Een andere zuster schippert nog heel even tussen het woonzorgcentrum en het klooster.

De opkomst van palliatieve zorg

De Gasthuiszusters Augustinessen in Brussel kennen een lange geschiedenis met veel impact. Een van de meest opvallende figuren in de recente geschiedenis was zuster Leontine, die in 2012 overleed. Ze speelde een sleutelrol in de ontwikkeling van palliatieve zorg in België. Na haar intrede bij de Gasthuiszusters in 1949 studeerde ze geneeskunde, later werd ze directeur van de Kliniek Sint-Jan. Daar richtte ze in de jaren 90 een residentiële eenheid op voor palliatieve zorgen. Sint-Jan werd zo het eerste Belgische ziekenhuis met een officiële palliatieve afdeling.

Ondanks het einde van de congregatie blijft hun nalatenschap voortleven. Kunstwerken en schilderijen zijn al geschonken aan de vzw PARCUM in de Abdij van Park te Leuven, de historische archieven werden overgedragen aan het KADOC in Leuven, een documentatiecentrum voor religieus erfgoed. Voor ze definitief vertrekken, houden de Gasthuiszusters ook nog een laatste rommelmarkt in hun klooster aan de Asstraat.

Rommelmarkt

Op de rommelmarkt zullen antieke meubels, schilderijen en religieuze voorwerpen worden verkocht. De opbrengst gaat integraal naar vzw Diogenes, een organisatie die zich inzet voor dakloze mensen in Brussel. "Dat komt overeen met het initiële doel van de congregatie sinds de middeleeuwen: arme mensen opvangen die ziek zijn," zegt Van Goubergen. "Dat geeft toch een positieve noot aan de weemoed die de sluiting met zich meebrengt." De rommelmarkt vindt vrijdag en zaterdag plaats, telkens van 10 tot 18 uur.

Van Goubergen hoopt nu vooral dat de waarden van de Gasthuiszusters blijven voortbestaan. "Het is belangrijk dat de kliniek mensgericht blijft werken, wat de zusters altijd hebben gedaan. Ik hoop dat dit in de toekomst levend blijft, ook als de zusters er niet meer zijn."

Het gebouw zelf wordt in erfpacht aan het ziekenhuis gegeven. De invulling ervan staat nog niet vast. "De droom is om er een opvang te organiseren voor dakloze vrouwen die net bevallen zijn. Nu belanden die vrouwen vaak meteen na de bevalling alweer op straat, terwijl ze dan net veel zorg nodig hebben. De bedoeling zou zijn om hen enkele dagen langer op te vangen. Maar daar is nog niets officieel beslist," zegt Van Goubergen.