Nieuw openbaar onderzoek naar beeldhouwwerk 'De Rijpheid'

Het openbaar onderzoek naar de aanleg van een stadspark aan de Ravensteinstraat, vlak bij Brussel-Centraal, moet opnieuw worden gedaan door een procedurefout. In de plannen voor het stadspark is geen plaats voor het beeldhouwwerk De Rijpheid van Victor Rousseau.

Ruim een eeuw geleden kocht de Stad Brussel een beeldhouwwerk van de gerenommeerde kunstenaar Victor Rousseau om het tracé van de Noord-Zuidverbinding te verfraaien. De Rijpheid, zo heet het werk dat uit zes witmarmeren beelden bestaat. In het midden zit een oudere man die de volwassenheid en wijsheid belichaamt, naast een vrouw met blote boezem die symbool staat voor vruchtbaarheid en vier jongere figuren die de jeugd voorstellen.

Die beeldengroep is sinds 1922 te zien op het pleintje tussen de Houtmarkt, de Warandeberg, de Twaalf Apostelenstraat en de Ravensteinstraat, in de onmiddellijke omgeving van Bozar en de Ravensteingalerij. Net die ruimte vlak bij het Centraal Station wil de Stad Brussel grondig vernieuwen. Behalve een renovatie van gevel tot gevel moet de buurt verkeersveiliger worden gemaakt, maar wat het meeste opvalt in de plannen van landschapsarchitect Bas Smets is de vergroening. Zo moet er een nieuw stadspark komen met heel wat nieuwe bomen.

Verkommeren

In dat parkje zal er geen plaats meer zijn voor De Rijpheid. Het beeldhouwwerk moet verhuizen en die beslissing heeft al heel wat stof doen opwaaien. De Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (KCML) verzet zich tegen de verhuizing en diende vorig jaar een verzoek tot bescherming in voor zowel het plein als het kunstwerk. Het beschermde statuut zou de Stad Brussel verplichten om het standbeeld te laten staan, maar de Brusselse regering ging daar niet op in.

Die zette in december vorig jaar alleen de beeldengroep op de bewaarlijst voor erfgoed, een soepeler statuut waarmee de historische waarde van het kunstwerk erkend wordt, zonder een verplaatsing in de weg te staan. In haar motivering haalt de regering aan dat het werk moeilijk past in de nieuwe plannen, dat Rousseaus werk al oververtegenwoordigd is in de stad en dat De Rijpheid bovendien niet specifiek ontworpen was voor de plek waar het nu al enkele jaren staat te verkommeren.

Maar het is vooral een andere passage in het regeringsbesluit die veel controverse heeft veroorzaakt, namelijk “dat het waarden uitdraagt die niet meer in overeenstemming zijn met die van de hedendaagse samenleving, met een patriarchale visie op sociale en familiale relaties die door het werk wordt uitgedragen, met vaste stereotypen van het gezin en mannelijke macht”.

Al snel werd staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed Ans Persoons (Vooruit) beschuldigd van wokisme. MR-fractieleider in Brussel-Stad David Weytsman had het over een voorbeeld van “cancelcultuur”. “Wij hebben deze interpretatie nog nooit gehoord van onze bezoekers,” stelt de Beroepsvereniging van Gidsen en Culturele Bemiddelaars van België dan weer. Die hekelt de “ideologische overwegingen” in de beslissing om De Rijpheid te verplaatsen en lanceerde een petitie die al meer dan drieduizend keer werd ondertekend.

Ook andere cultureel-erfgoedorganisaties als Arau en Kunstwijk tekenden verzet aan, maar die protestgolf hield de plannen tot nu toe nog niet tegen. Het openbaar onderzoek naar het stadspark en de heraanleg van de omgeving ging in februari van start en liep vorige week af. Het leverde meer dan 250 reacties op, alleen blijkt nu dat het openbaar onderzoek opnieuw moet plaatsvinden door een procedurefout bij de gewestadministratie Urban.brussels. “Het dossier is te vroeg volledig verklaard geweest,” zegt de woordvoerder van Anaïs Maes (Vooruit), de schepen van Stedenbouw.

“Door die procedurefout moet er een nieuw openbaar onderzoek georganiseerd worden en moeten er opnieuw adviezen worden aangevraagd,” zei ook Persoons in het Brussels parlement.

Tabula rasa

Begin februari had de KCML al een negatief advies gegeven voor het hele project. Het adviesorgaan hekelt het verlies van patrimonium en vraagt de Stad Brussel om af te zien van de “strategie van tabula rasa”. Volgende week zal de KCML haar visie kunnen verdedigen tijdens de overlegcommissie van de Stad Brussel, want ondanks de procedurefout en het nieuwe openbaar onderzoek vindt die toch plaats. “Het laten doorgaan van de overlegcommissie is er toch al de gelegenheid om in het kader van het tweede openbaar onderzoek rekening te houden met input en opmerkingen van instanties of inwoners,” laat Persoons via haar woordvoerder weten.

Zij zei vorige week al dat het advies van de KCML tegen de verplaatsing van De Rijpheid niet-conform is. “Het advies is niet bindend, maar we houden er wel grondig rekening mee,” zegt de woordvoerder van schepen Anaïs Maes. Het tweede openbare onderzoek zal van start gaan na de overlegcommissie van volgende week. De beroepsvereniging van gidsen roept haar leden alvast op tot een massale mobilisatie voor die commissie en ook tijdens het openbaar onderzoek zal de storm niet gaan liggen, want de plannen blijven onveranderd. In het Brussels parlement bleef Persoons ook achter de visie van landschapsarchitect Bas Smets staan, waarbij De Rijpheid plaats moet maken voor bomen. “Niet alleen erfgoed is van tel voor een stad: ecologie en duurzaamheid zijn dat evengoed. Overal waar dat mogelijk is, moeten we bomen planten om te vermijden dat Brussel één groot hitte-eiland wordt.”