Organisaties machteloos tegenover opvangcrisis: ‘Spoeddiensten vaak laatste redmiddel'

Met de wintermaanden in aantocht luiden hulporganisaties de alarmbel over de impact van de ‘onzichtbare’ opvangcrisis. Dat de volgende federale regering ondertussen op plannen zou broeden om te snoeien in het aantal opvangplaatsen, is onbegrijpelijk voor Dokters van de Wereld. “Dat zou een destructieve strategie zijn."

Het aantal asielzoekers dat niet terechtkan in een opvangcentrum bedraagt volgens de laatste cijfers van Fedasil 3.361, een daling met bijna 16 procent sinds begin augustus.

Toch hebben Brusselse hulporganisaties nog steeds hun handen vol met veelal alleenstaande mannelijke asielzoekers voor wie er geen plaats is in asielcentra. De instroomcijfers scheren dan ook hoge toppen: aan het huidige tempo is 2024 op weg om als recordjaar de geschiedenis in te gaan. De voornaamste landen van herkomst waren in augustus Syrië, Palestina en Afghanistan.

“We merken dat meer en meer mensen komen aankloppen bij de sociaal-juridische ondersteuning die de vzw Pigment elke maandag bij ons organiseert”, vertelt An Vandermeulen van kunstenhuis Globe Aroma, dat met nieuwkomers en vluchtelingen werkt, aan BRUZZ. Via sociale media schreef Vandermeulen een emotioneel relaas over de machteloosheid die ze ervaart tegenover mensen die op zoek zijn naar hulp.

“Want ook op andere dagen staan asielzoekers voor onze deur met allerlei vragen. Helaas kunnen we hen vaak niet helpen en merken we bijvoorbeeld dat er minder kraakpanden zijn waarnaar we mensen, die op zoek zijn naar een dak boven hun hoofd, kunnen doorverwijzen. We kunnen de rol van de overheid niet zomaar overnemen.”

Ontreddering

Bij Dokters van de Wereld is de teneur al langer één van ontreddering. “Er is al enkele jaren een nieuw publiek dat aanklopt bij onze werking en de druk op onze werknemers is ondertussen chronisch hoog”, zegt woordvoerder Emmy Deschuttere.

“Om het met een cijfer te staven: in de Humanitaire Hub, het dagcentrum waar wij actief zijn, waren onze medische en psychologische consultaties in eerste instantie gericht op transmigranten. Nu gaat het voor meer dan zestig procent om asielzoekers die zonder opvang zitten. Hun medische bijstand is eigenlijk de taak van de overheid”, klinkt het.

Die realiteit heeft ook gevolgen in Brusselse ziekenhuizen, zegt Deschuttere. “Omdat wij zelf niet altijd kunnen volgen, gaan mensen als laatste redmiddel te rade bij spoeddiensten."

Asielzoekers hebben weliswaar recht op een terugbetaling van hun medische kosten door Fedasil, maar volgens Dokters van de Wereld vormt de administratieve rompslomp die daarmee gepaard gaat vaak een hinderpaal.

‘Destructieve aanpak’

Niet alleen door de aanstormende winter, maar ook met de volgende federale regering in het achterhoofd vreest Dokters van de Wereld dat er weinig beterschap in de lucht hangt voor asielzoekers die op straat moeten slapen.

Reden daarvoor zijn de plannen van formateur Bart De Wever (N-VA) om 25.000 opvangplaatsen te schrappen in de weliswaar niet-levensvatbaar verklaarde ‘supernota’ in het kader van de Arizona-coalitie.

“Dat zou een destructieve strategie zijn, alsof je mensen de straat opstuurt en nog meer stigmatiseert”, reageert Deschuttere. “In ieder geval maken wij ons klaar voor een scenario waarbij het alle hens aan dek is, met inzet van meer vrijwilligers en meer eigen middelen."

Uitstroomcijfers op recordhoogte

Op het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) heerst er vooral optimisme over de uitstroom uit opvangcentra, die de afgelopen zomer recordcijfers liet zien: in juli verlieten 2.887 mensen de opvang, in augustus ging het over 2.376 asielzoekers. Gewoonlijk ligt de maandelijkse uitstroom niet boven de kaap van 2.000.

“De uitstroom ligt zo hoog omdat meer beslissingen werden genomen (door het CGVS, red.), maar ook omdat meer werkende asielzoekers een eigen onderkomen zochten”, luidt het daar.

“Sinds 1 juli moeten werkende asielzoekers een bijdrage betalen om in een opvangcentrum te verblijven. Sommigen verkiezen om zelf iets te huren, eerder dan in een opvangcentrum te blijven waar ze een kamer moeten delen met andere asielzoekers.”

Tegelijkertijd slaagt Fedasil er nauwelijks in om extra opvangplaatsen te creëren: begin dit jaar telde het opvangnetwerk bijna 35.800 bedden, vandaag ligt dat cijfer op 35.817. Met de verwachte piek in de instroomcijfers deze en volgende maand lijkt er ook in de komende wintermaanden weinig warmte op komst te zijn voor asielzoekers die naast een opvangplek grijpen.