Perzisch nieuwjaar wint aan populariteit in Brussel: 'Erken het als immaterieel erfgoed'

Rond 21 maart wordt Norouz of Perzisch nieuwjaar gevierd, een feest dat net als de Chinese variant op steeds meer belangstelling kan rekenen in Brussel.

Norouz – het betekent 'nieuwe dag' in het Perzisch - is een feest dat zijn oorsprong vindt in het zoroastrisme, een religie die ooit de dominante godsdienst was in het Perzische Rijk, vóór de islamisering van de regio. Het is de eerste dag van het jaar volgens de Perzische jaartelling. Het feest duurt zo'n dertien dagen. Het leven, de natuur na de winter en de overwinning van het licht op het donker worden gevierd. In 2009 erkende de Unesco Perzisch nieuwjaar als immaterieel werelderfgoed.

Ook in Brussel wint Norouz vandaag aan populariteit, met verschillende evenementen de komende dagen. “Dat was lang niet altijd het geval,” vertelt Nazanin Yalda. “Toen ik tien jaar geleden aankwam in Brussel was de Pianofabriek in Sint-Gillis de enige die iets organiseerde.” Yalda is een klassiek geschoolde pianiste die zich na omzwervingen vanuit Iran via Parijs in 2015 in Brussel vestigde. Behalve piano speelt ze setar, een traditioneel Iraans snaarinstrument. Vandaag maakt ze deel uit van het muzikale duo Floèmee, dat elektrische deunen mixt met klassiek Iraanse klanken.

De groeiende populariteit van het feest komt volgens Yalda door het toenemende aantal Iraniërs dat zich in België is komen vestigen: van 539 in 2015 naar 1.102 in 2023, zo leren cijfers van het migratiecentrum Myra. Die exodus komt door de slechte economische situatie in Iran, aldus Yalda. Norouz vieren noemt ze “een moment van samenhorigheid”.

Ook Mobina Mohammadi Tabar ziet een gelijkaardige tendens. In 2015 verhuisde ze naar Brussel om beeldhouwkunst en visuele kunsten te studeren. Vandaag heeft ze haar atelier in Elsene. Met haar vereniging Comment Peut-On Être Persan merkt ze een stijgend enthousiasme op voor het fenomeen. “Norouz is traditioneel een familiefeest, maar veel migranten hebben geen familie in de buurt. Door in Brussel evenementen te organiseren, kunnen ze het feest wel vieren.”

Farideh Ghalandari, voorzitster van de Vlaams-­Perzische toneelvereniging Zaman-Nou uit Anderlecht en Etterbeek, woont al 34 jaar in België. “Mijn kindertijd in Iran en de manier waarop het gezin het feest daar vierde, blijven prachtige herinneringen, maar ik zal waarschijnlijk niet meer terugkeren. Norouz wordt al duizenden jaren van generatie op generatie doorgegeven, en dat wil ook ik doen met mijn kleindochter.” Daarom organiseren Ghalandari en Zaman-­Nou op 22 maart zelf een Norouz-­feest met optredens, work­shops en een marktje in Muntpunt.

Afscheid van de winter

Tot slot sluit de groeiende aandacht voor ecologie perfect aan bij de waarden van Norouz. “Het gaat om bomen planten, grote schoonmaak houden en de natuur vieren, om afscheid te nemen van de winter en de lente te verwelkomen.”

De aanwezigheid van de Haft Sin-tafel is een must. Daarbij symboliseert elk natuurlijk product op die tafel iets specifieks, zoals rijkdom, gezondheid en welvaart. Sommige betekenissen zijn traditioneel en vastgelegd, zoals een stukje knoflook voor gezondheid of sabzeh, een kiemende tarwe die voor wedergeboorte staat. Al sluipen er ook niet-traditionele elementen de tafel binnen.

“Mensen worden creatiever en bedenken alternatieve versies. Soms omdat het moeilijk is om alle benodigdheden te vinden in België,” zegt Yalda. “Alles is mogelijk, zolang het maar met een 's' begint.” Oorspronkelijk was het toeval dat veel objecten met die letter begonnen, maar gaandeweg werd dat belangrijker. Daarom is het de Haft Sin-tafel geworden, want Sin is 's' in het Perzisch.

“Zelf weet ik nog niet precies wat er op mijn tafel zal staan, ik ben nogal last minute met die dingen,” lacht de muzikante.

Behalve zeven voedingswaren met de letter s, staan er vaak een spiegel en kaarsen op de tafel. “De kaarsen verwijzen naar het licht dat de duisternis overwint,” zegt Mohammadi Tabar.

Op de laatste woensdag voor Norouz wordt Chaharshanbe Suri gevierd. Er worden kampvuren aangestoken, waar over gesprongen en rond gedanst wordt. In het Jubelpark en in Evere werd die traditie vorige week al gevierd.

Tijdens het ritueel wordt de leuze “Mijn geel is voor jou, jouw rood is voor mij en we wachten vanaf morgen op de komst van de lente,” gepreveld. “Het idee is dat men alle negatieve energie van het afgelopen jaar, aangeduid als 'alles wat geel is', in het vuur gooit, terwijl men hoopt dat het vuur alles brengt wat 'rood' is, zoals energie en vitaliteit voor het komende jaar. Op die manier nemen we afscheid van de winter en verwelkomen we de lente,” legt Ghalandari uit.

Norouz wordt beëindigd door op de dertiende en laatste dag van het feest de sabzeh, de kiemende tarwe, mee naar buiten te nemen en ritueel weg te gooien, meestal in een park of op een andere plek in de natuur. Daarna volgt een picknick en is het nieuwe jaar officieel begonnen.

Immaterieel erfgoed

Nadat in 2009 Norouz al werd uitgeroepen tot Unesco Immaterieel erfgoed, wil Ghalandari samen met de toneelvereniging Zaman-Nou en een coalitie van andere organisaties het feest ook in België laten erkennen. “Door erkend te worden in de agenda van officiële culturele feestdagen in België willen we het feest meer zichtbaar maken voor iedereen en ervoor zorgen dat ook de komende generaties Perzen in België het blijven vieren.”