Quizseizoen opnieuw gestart: 'Het leeft vooral bij de Vlamingen in Brussel'

Wie kent het Duitse woord voor onderzeeër en kan meezingen met Lady Gaga? Zodra de dagen korten slaan chirogroepen, voetbalclubs en leerkrachten weer aan het quizzen. Ook in Brussel, waar Nederlandstaligen het aanbod graag zouden zien groeien. “Een quiz is ambiance, als je weet waar hij plaatsvindt.”

“We zijn goed bezig, hé.” Niet zozeer de deelnemers, ook de quizmasters van dienst glunderen in café Merlo van plezier. Vier dames hebben de laatste editie van Brussel Quizt in elkaar gebokst. “Straks komt de ronde 'Is 't nog ver',” toont Aintzane de Aguirre op het gedetailleerde draaiboek. “Dat is een hele leuke.” In de ronde blijken even later alle antwoorden een homoniem van ver te zijn. Zoals het Franse woord voor groen en voor glas, maar ook moeilijkere vragen. Verder in de quiz: een tafelronde met foto's, een Brusselronde, een sportronde en een tweede tafelronde met verborgen muziekartiesten in een cryptische tekst. “Lady Gaga,” fluistert medeorganisatrice Annabelle ons een antwoord in, over de gekke mevrouw in het verhaaltje. “We hebben ons goed geamuseerd bij het opstellen van de vragen.” Presentatrice Sofie leest alle vragen netjes voor vanuit een comfortabele fauteuil.

Het is de derde editie van Brussel Quizt, een nieuw, maandelijks initiatief met vrije inschrijvingen in café Merlo. “De bedoeling is wel dat telkens een nieuw team de volgende quiz organiseert,” legt initiatiefneemster Sandra-Lena Peeters uit. Zij startte net voor de zomer met een Facebookgroep om Nederlandstalige quizzers te verzamelen en ging op zoek naar een geschikte locatie. Peeters deed het voor de liefde: haar vriend Filip verhuisde uit het Pajottenland naar Brussel, maar vond er niet hetzelfde quizaanbod als in zijn thuisstreek. “Hij doet het heel graag. Hij deed ooit mee aan de Canvascrack (ernstige televisiequiz op VRT Canvas tot 2014, red.) en stond begin jaren 2000 in de top 20 van een Vlaamse ranking. Zulke klassementsquizzen zijn in Brussel meer verborgen.”

Niet dat het er in Merlo competitief aan toegaat. De meeste quizzers zijn amateurs, aangesproken door de Facebookgroep of een affiche in het café. “Het is eens iets anders dan gaan eten,” zeggen vier vriendinnen van team Quizful Thinking, die zich hebben ingeschreven om eens bij te praten. Bij Jezus Quiztus, nog zo'n woordspeling, vinden vijf oude schoolvrienden uit Laken het een goede gelegenheid om samen te komen in hun thuisstad Brussel. Een van hen woont in Gavere, nog iemand in Dendermonde. “Het is wel moeilijker dan de vorige editie,” zuchten ze.

“Wij komen vooral om eens goed te lachen,” klinkt het bij team Mesaco, naar de eerste letters van hun voornamen. Bij de sportronde laten de Brusselse onderneemsters alle antwoorden leeg. Ze noemen muziek en planeten hun expertise. “Ik ben ontzettend slecht in quizzen, maar ik vind het heel leuk,” zegt teamgenoot Meyrueis. “Mijn naam is ook een dorpje in Zuid-Frankrijk. Dat weet ik dan weer wel.” Wat is er dan zo leuk aan? “Het blijft spannend of je antwoord juist is of niet. En ik leer altijd bij. Een quiz is ambiance. Mochten er meer zijn in Brussel, zou ik zeker meedoen.”

Taalgebonden

En daar zit het probleem: niet zozeer het aanbod, wel de zichtbaarheid van Nederlandstalige quizzen in Brussel is beperkt. Quizzen is in de hoofdstad vooral een bezigheid van sportclubs, goede doelen en verenigingen. Dat leert een rondvraag bij liefhebbers van het genre. De voorbije maand verzamelden onder meer de Brusselse leerkrachten van het Onderwijscentrum Brussel, voetbalclub Jeannekes Boys & Girls uit Evere en Chiro Zuun uit Anderlecht om te quizzen. Nog de hele winter staan nieuwe quizzen op het programma in schoolkantines, bibliotheken en cultuur- of gemeenschapscentra.

Toch bestaat er geen centraal platform om die te bundelen. “Wij vonden het 35 jaar geleden een goed idee om onder het motto 'mens sana in corpore sano' een quiz voor onze spelers en sympathisanten te organiseren,” vertelt quizmaster Marc Vanvossel van de voetbalclub uit Evere. Behalve familie en vrienden trekt de clubquiz telkens drie à vier professionelere ploegen. Veel reclame is na al die jaren niet meer nodig, zegt Vanvossel. “Wij draaien minimaal break-even, met soms een licht positief saldo dat onze kas spijst.”

Zo blijft het quizcircuit in Brussel een kleine wereld. “Je ziet tijdens de quizzen vaak mensen die al betrokken zijn bij de gemeenschapscentra of culturele organisaties. De reclame gebeurt mond-tot-mond, dus keren dikwijls dezelfde deelnemers terug,” weet Hannes De Ridder, die na een keer quizzen in Anderlecht prompt in een Brussels WhatsApp-groepje belandde. Zelf organiseert De Ridder nu Quizegem in gemeenschapscentrum Essegem in Jette. Die was in oktober aan zijn derde editie toe.

“We stellen de vragen in het Nederlands én het Engels, omdat mijn vriendin heel wat Engelstalige vrienden heeft. Ik probeer het dan over Britse televisieprogramma's of de Amerikaanse politiek te hebben, maar ook over aardrijkskunde of dieren die iedereen kent,” vertelt Hannes. “Een quiz is heel taalgebonden. Franstaligen zullen andere cultuurvragen stellen, maar ook met het Engelstalige circuit in de Europese wijk zie ik weinig overlap. Quizzen leeft vooral bij Vlamingen. Het is een toegankelijke sociale activiteit: je kan perfect bijpraten met je vrienden, komt intussen te weten wat zij allemaal weten en je hebt je meestal toch geamuseerd, ook als je niet wint.”

Veel onderzoek naar het plezier achter quizzen is er niet, vertellen sociologen en sociaal psychologen uit ons land. Maar het is een redelijk recent fenomeen als hobby. Dat weten ze in Groot-Brittannië, het land van de pubquiz. Die ontstond er in de naoorlogse jaren 1950 om volk te lokken op luwe caféavonden, gelijktijdig met de eerste televisiequizzen. Voordien hadden kranten en radiozenders wel al geëxperimenteerd met vragenspelletjes, maar die misten het showelement van een echte quizmaster, zo schrijft de Britse auteur Alan Connor in The Joy of Quiz.

Vanaf de jaren 1960 groeide het aanbod aan tv-quizzen in de Angelsaksische landen en daarmee de rest van de wereld, met soms gigantische prijzen voor de winnaar. Meer caféquizzen en de eerste amateurrankings doken op rond Liverpool en Blackpool, en in de jaren 1970 sprongen commerciële aanbieders op de kar. In de eighties bedachten twee Canadezen het gezelschapsspel Trivial Pursuit, snel goed voor quizplezier in huiskamers wereldwijd.

Wanneer de quiz in België neerstreek, is niet duidelijk, maar de Vlaamse Quizranking of VQR bestaat hier pas sinds de late jaren 1990. In de jaren daarvoor waren verenigingen zoals de Everse voetbalclub Jeannekes Boys & Girls al wel zelf bezig met quizzen. Het aantal caféploegen is volgens de vzw Belgische Quizbond (BQB) duidelijk gestegen met het succes van tv-programma's als De Pappenheimers en De Slimste Mens ter Wereld, vanaf de jaren 2000. “Twintig jaar geleden moest je nog niet studeren voor quizzen,” herinnert Eric Van Belle zich, van ploeg Teen & Tander in café Merlo. Dat is meteen het enige professionele team in de zaal. “Nu doe ik dat nog niet, maar de vragen zijn een pak moeilijker geworden.”

Teen & Tander wint toch met gemak deze editie van Brussel Quizt. Het team rond Eric Van Belle en Bjorn Beckers speelt normaal vooral in Vlaanderen: zo'n dertig quizzen per jaar. Ze staan in de top 200 van de Vlaamse ranking. Ook zij missen een Brussels aanbod.

Via het onlineforum Los Flippos, een soort Reddit voor quizzers, kreeg Eric ooit feedback over een quiz die hij had gepresenteerd. Iemand noemde zijn vragen te veel “gazettenpraat”. “Ik wist niet wat die persoon bedoelde,” vertelt Eric. “Had ik te veel actuavragen in mijn quiz gestoken? Te veel showbizz? Ik stuurde een berichtje, maar kreeg geen antwoord.” Alleen bleek quizzend Vlaanderen niet zo groot. “Een jaar later presenteerde ik nog een quiz en kwam iemand uit het publiek zeggen dat ik te veel gazettenpraat verkocht. 'Maar enfin', zei ik, 'jij bent diezelfde persoon'.”

De ontmoeting kreeg wel een gelukkige wending, want de man nam Eric mee naar een quiz in het Leuvense, waar hij Bjorn uit Dilbeek tegen het lijf liep. “Wij zijn samen beginnen te quizzen in het Brusselse en hebben de ploeg Teen & Tander overgenomen van iemand die het door omstandigheden niet meer kon,” leggen ze uit. In café Merlo hebben ze een Brusselse vriend en Bjorns vrouw meegebracht. “Zij mag het groot licht spelen,” zegt Bjorn, terwijl zijn vrouw de hele avond met haar smartphonelampje het vragenblad verlicht.

Het quizwereldje is, zeggen de kenners, wel vaker een mannenbastion. Rond de Vlaamse tafels zitten hoofdzakelijk veertigers en vijftigers. “In Brussel valt dat mee,” zegt Hannes De Ridder, die zelf meedoet aan de Vlaamse competitie. “Daar zie je amper vrouwelijke ploegen. Het gaat om weetjes en kennis, dan trek je vaak betweters aan. Ik denk dat mannen het leuker vinden om onderling te tonen waar ze de beste in zijn.” “Of meer ruimte hebben om onbenullige dingen te onthouden,” oppert Sandra-Lena van Brussel Quizt. Hoe dan ook, het genderevenwicht in dit café is redelijk goed bewaard. De vrouwelijke quizmasters, die elkaar kennen uit hun Scrabble-club, hebben enkele eigen kennissen opgetrommeld.

Nutteloze kennis

Weetjes, bijleren, pochen met kennis: het geeft quizzen een wat nerdy imago. “Het kan ook een teambuilding of gezinsactiviteit zijn,” zegt Géraldine Lizard, woordvoerster van Quiz Room. Dat Franse bedrijf heeft sinds vorig jaar een vestiging in Brussel, vlak bij het Muntplein. Daar kwamen het voorbije jaar net geen 20.000 spelers op af. Ze dromen al van een tweede filiaal.

“Mensen kijken zo vaak naar televisiequizzen met buzzer-­knoppen en zouden dat graag zelf eens doen, maar ze worden meestal niet geselecteerd. Wij richten daarom kamers in volgens formats als Wie wordt multimiljonair? Het gaat niet alleen om kennis, maar ook om alert zijn bij filmpjes die we tonen. En je kan andere spelers uitdagen.” Zo kan je iemands punten stelen of de concurrentie even blokkeren. “Of zelf beslissen om de verliezer te laten pompen of iets te laten drinken. Zulke grapjes maken het sportief.”

Er wordt inderdaad gelachen bij het inzetten van jokers tijdens het spel, maar in de praktijk speel je bij Quiz Room vooral alleen. Iedereen heeft zijn eigen buzzer en de quizmaster is vervangen door een anonieme voice-overstem, applausgeluid en memes op de beeldschermen. Het maakt het wat minder persoonlijk dan een caféquiz. Toch breidt het concept snel uit in Frankrijk. Quiz Room wil het succes van de escaperooms achterna. “Ik zie het niet als een tijdelijke trend, want we kunnen ons aanbod makkelijk aanpassen aan thema's als Halloween of Kerstmis, maar ook qua taal en popcultuur,” zegt Lizard. Brussel is de enige stad waar het Franse bedrijf tot nu toe een Nederlandstalige quiz aanbiedt.

Thematisch quizzen kan ook al rond de klassieke tafels in ploegverband. Zoals in GC Kontact in Sint-Pieters-Woluwe deze week. Oud-CD&V-schepen Helmut De Vos presenteerde er 'De enige echte grote Amerikaanse presidentenquiz'. “Ik heb wat meer tijd en was me aan het inlezen over een aantal presidenten. Puur voor de lol, maar plots had ik een pak vragen die niet zouden misstaan in een quiz,” vertelt De Vos. “Ik mik op een publiek dat wat wil bijleren. Volgens jaar wil ik een James Bond-quiz organiseren.”

Ondanks de encyclopedie in onze smartphone, blijft een kennisquiz populair. Hoe komt dat? Alan Connor, die behalve auteur ook vragenmaker voor BBC-quizzen was, ziet het als een manier om alle opgedane kennis eens uit je hoofd te krijgen. “Die spookt daar maar rond. We krijgen kennis binnen op school, in kranten, televisie, en het internet, maar we worden zelden gevraagd om die te gebruiken in ons professionele of persoonlijke leven,” zei Connor bij zijn boeklancering in 2016. “In een quiz maakt het wel uit welke Spice Girl nooit een solohit uitbracht.” Dat is, spoileralert, Victoria Beckham.

De zinloosheid van hun weetjes zal de quizzers in café Merlo niet deren. “Het is de ideale gelegenheid om kennis die je anders nooit nodig hebt, toch eens handig te gebruiken,” zegt Tom van Quiz Khalifa, een team met vier Brusselaars uit Dilbeek, vernoemd naar rapper Wiz Khalifa. “De vragen halen ook iets anekdotisch boven,” zegt zijn ploegmaat Arthur. “Je vertelt elkaar waarom je iets weet en dat leidt weer tot nieuwe gesprekken.” De vrienden highfiven wanneer ze de antwoorden uit de Brusselronde te horen krijgen. Jef Karakol hadden ze juist geraden als de man die zijn volk slakken leerde eten. En die Duitse onderzeeër? Een U-boot. ‘k Wist het wel.