Twee jaar oorlog, twee jaar vluchteling: ‘Blij dat ik hier ben’

“De oorlog in Oekraïne volg ik nu minder dan vroeger. Het is gewoon te zwaar.” Natalya is één van de meer dan 70.000 Oekraïense vluchtelingen in België. Bijna twee jaar geleden kwam ze in Brussel aan met haar dochter. Samen proberen ze hier een toekomst te bouwen. “Hier voel ik me veilig.”

“Ça va, ça va,” zegt Natalya (37) met een glimlach wanneer we haar vragen hoe het met haar gaat. Ze verwelkomt ons in haar appartement in Sint-Lambrechts-Woluwe, háár woonplaats nadat ze maandenlang bij gastgezinnen verbleef. Bijna twee jaar geleden vluchtte ze weg uit haar thuisstad Krementsjoek, een stadje ergens in het midden tussen Kiev en Donetsk. Haar dochter Mariya kwam mee, maar haar hondje Ponchik liet ze achter bij haar ouders.

De vierjarige spits is intussen herenigd met haar baasje. “We zijn in oktober naar Oekraïne gegaan en hebben onze hond terug meegenomen. Van de eigenaar van het vorige appartement waar we woonden mochten we geen hond hebben, maar nu kan het wel,” glimlacht Natalya. Al enkele maanden vormt ze een koppel met Wim (46), een Vlaamse Brusselaar.

"Ik had in een artikel van BRUZZ gelezen dat Ponchik bij de ouders moest blijven. Toen had ik gezegd dat we hem moesten gaan halen en dat hebben we gedaan,” vertelt hij. “Zo kreeg ik ook de kans om haar ouders te ontmoeten en het stadje waar ze vroeger woonde te bezoeken.”

Dagboek

Over haar vlucht uit Oekraïne en haar aankomst in Brussel hield Natalya twee jaar geleden een dagboek bij voor BRUZZ. Ze vertrok op 4 maart, een week nadat het Russische leger haar land was binnengevallen. “Onze stad wordt nog niet getroffen door bommen, maar ik vind het te riskant om nog langer te wachten,” schreef ze die dag. Amper een maand later vielen de eerste bommen op Krementsjoek, een belangrijk industrieel centrum met de grootste olieraffinaderij van het land, en eind juni werd er een winkelcentrum bestookt. Daarbij vielen minstens twintig doden.

“Vreselijk,” zucht Natalya. “In oktober was ik blij om er voor een week terug te zijn en mijn ouders te zien, maar natuurlijk was ik bang, vooral wanneer het luchtalarm afging. Dat is voor ons geen normale situatie.”

"De sirenes zijn overal in de stad te horen", vult Wim aan. "Dat was voor mij een shockerende ervaring, maar de mensen daar leven zo sinds het begin van de oorlog."

"Vanuit Natalya’s appartement heb je zich op de speelplaats van een school. Daar waren kindjes aan het spelen, tot het luchtalarm afging. Je zag op hun gezichten dat ze niet blij waren dat het gedaan was met spelen. In rijen gingen ze naar de kelder om te schuilen. De mensen hebben daar het leven hernomen, maar ergens blijft het constante gevaar dreigen. Dat weegt bij veel Oekraïners op psychologisch vlak."

Toen Natalya met haar dochter wegvluchtte, probeerde ze ook haar zus en haar ouders te overtuigen om mee te komen. Dat haar familie ver weg in een oorlogsland is achterbleven doet nog altijd pijn. “We waren vroeger altijd samen. Ik ging hen minstens elk weekend bezoeken. Ik mis hen erg, maar mijn familie wil Oekraïne niet verlaten. Mijn ouders zijn oud en het is een zware reis. Bovendien wonen ze in een dorpje op een halfuur van de stad, waar het kalmer is.”

Toevallig België

Vanuit haar woonplaats trokken moeder en dochter aan het begin van de oorlog met een bus naar de grens met Polen. Daar kwam ze na een slopende busrit van twintig uur aan in het midden van de nacht. Urenlang was ze in het gure winterweer omringd door honderden vluchtelingen, veelal moeders met kinderen, in een gelijkaardige situatie.

"Overal rondom ons: een overdonderende hoeveelheid vluchtelingen en een constant schel geluid van huilende kinderen,” schreef ze daarover in haar dagboek. "Ik weet niet wat harder snijdt: de ijskoude wind of het gekrijs?" Negen uur later was ze de grens over en daar stapte een Belgisch koppel op haar af. Die stelde haar voor om haar en haar dochter naar België te brengen.

“Het was per toeval dat ze naar hier is gekomen,” zegt Wim. "Ik wist helemaal niets over België,” lacht Natalya. “Ik had geen flauw idee dat ik naar hier zou komen. Mijn dochter Mariya was aan het huilen, want zij wilde Oekraïne helemaal niet verlaten. Ik vertelde haar dat het maar voor drie weken was en dat we daarna zouden terugkeren. Natuurlijk wist ik niet dat ik hier zo lang zou blijven, dat ik mijn leven zo zou veranderen."

Eenmaal aangekomen kon ze, net als duizenden andere Oekraïense vluchtelingen, rekenen op een golf van solidariteit. Zo verbleef ze hier meer dan eenmaal bij een gastgezin. “Ik zou het willen hebben over een vrouw, Laura. Ik ben haar zo dankbaar. Ze heeft ons geholpen met een woonplaats en met allerlei documenten. Ze heeft zoveel voor ons gedaan.”

Lees verder onder de foto.

“Het is ongelooflijk hoe mensen elkaar zoveel geholpen hebben,” vult Wim aan. “Uit pure vrijgevigheid, vrijwillig en zonder iets terug te vragen, hebben mensen zoveel moeite gedaan, gewoon om te helpen. En ze kan vandaag nog steeds op hulp rekenen."

Twee jaar na het begin van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zijn er minder Oekraïense vlaggen in het Brusselse straatbeeld te zien en krijgt de oorlog in de Gazastrook meer aandacht. “Maar er is nog altijd heel veel solidariteit met ons,” aldus Natalya. “Misschien niet evenveel als in het begin, maar dat is normaal. Ik ben blij dat ik hier ben terechtgekomen.”

Onduidelijke toekomst

Twee jaar geleden was dochter Mariya – ze viert binnenkort haar zeventiende verjaardag – begrijpelijkerwijze aan het huilen om hun vertrek uit Oekraïne. Ze is er niet bij tijdens het interview omdat ze op school zit, maar met haar gaat alles goed, vertelt haar mama. Het lijkt erop dat ze in België haar draai heeft gevonden.

"Vorig schooljaar zat ze in een klas voor nieuwkomers, maar dit jaar is ze van school veranderd. Ze houdt van tekenen en we hebben haar ingeschreven in een kunstschool in het centrum. Daar voelt ze zich goed. Ze gaat er graag naar school, heeft vrienden gemaakt en de reacties van de leerkrachten zijn positief."

Lees verder onder de foto.

“De meeste Oekraïners die ik hier ontmoet, zijn al min of meer goed geïntegreerd. Ze volgen zoals Natalya een taalcursus of zijn aan het werk. Ze beginnen hier hun nieuw leven,” zegt Wim. Maar er zijn ook heel wat Oekraïense vluchtelingen die uit heimwee zijn teruggekeerd. En voor wie dat niet heeft gedaan blijft de aanslepende oorlog voor onzekerheid zorgen.

"Ik volg de oorlog nog, maar minder dan vroeger. Het is gewoon te zwaar. Ik vind dat het erger en erger wordt,” zegt Natalya bedroefd. “Ik ken wel een paar mensen die willen terugkeren. Zij zijn bijvoorbeeld minder gemotiveerd om de taal te leren. Ze kijken heel de tijd naar wat er in Oekraïne gebeurt, alsof ze in hun hoofd daar nog wonen. Ze wachten tot het einde van de oorlog om terug te kunnen gaan, maar als je alleen maar wacht, kun je niet veel anders doen."

"Voor veel mensen is het nog onduidelijk waar de toekomst ligt. Het zijn vaak oudere mensen die willen teruggaan, maar als je kinderen hebt die hier naar school gaan ligt dat anders. Of mijn toekomst hier ligt? Dat kan ik niet met honderd procent zekerheid zeggen.”

Maar Natalya werkt hier alleszins wel aan een toekomst. Ze spreekt een aardig woordje Frans – we spreken haar de dag na het examen van haar taalcursus – en is bezig met de erkenning van haar diploma economie.

Voor de oorlog haar leven overhoop gooide was ze aan de slag bij het ministerie van Financiën en hier zou ze als economist aan de slag willen gaan. “Ik droom van stabiliteit en ik heb nog niet helemaal het gevoel dat die er is. Maar momenteel ben ik gelukkig. Ik ben blij dat ik mijn dochter en mijn hondje heb en ik voel me hier vooral veilig. Ik ben blij dat ik in België ben.”