BIG CITY. Vanwaar komt de naam Kunstberg?

Vandaag flaneren er citytrippers en verliefde koppeltjes, maar de Kunstberg was vroeger een volkswijk met een andere naam.

De Kunstberg is voor veel mensen een van de mooiste panorama's van Brussel. Toch zag de heuvel er in de negentiende eeuw heel anders uit. Hij heette toen nog Hofberg en vormde de verbinding tussen de chique bovenstad en de middeleeuwse benedenstad.

Door het toenemende verkeer groeide vanaf midden negentiende eeuw het verlangen om de Hofberg opnieuw aan te leggen, om zo een vlottere verbinding mogelijk te maken tussen de boven- en benedenstad. Niet alleen het hoogteverschil van veertig meter bleek uitdagend, er moest ook een oplossing gevonden worden voor de Sint-Rochuswijk en de winkelbuurt rond de Hofberg en de Magdalenasteenweg, met haar luxewinkels. Verschillende architecten beten hun tanden stuk op dat stedenbouwkundig vraagstuk. Geen enkel ontwerp kreeg de goedkeuring van de Stad Brussel of de Belgische staat lag dwars. Bovendien kon de stadskas zo'n grootschalig project niet dragen, omdat de overkapping van de Zenne toen al te veel middelen vroeg.

Tegelijk koesterde koning Leopold II de droom om op de Hofberg alle cultuurhistorische en wetenschappelijke collecties van het land bijeen te brengen. De heuvel moest het 'geheugen van de natie' worden, naar het voorbeeld van Europese steden zoals München en Berlijn. Het zou meteen ook een oplossing bieden voor het plaatstekort waarmee de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten en de Koninklijke Bibliotheek eind negentiende eeuw kampten. (Lees verder onder de afbeelding)

Maar toenmalig burgemeester Charles Buls verzette zich tegen Leopolds plannen. Buls bepleitte een organische heraanleg, die stedenbouwkundig aansloot bij de historische benedenstad. Geen monumentale, classicistische gebouwen met grote boulevards. De Sint-Rochuswijk moest zo veel mogelijk gevrijwaard blijven.

Daar had Leopold II echter geen oren naar. Hij zag de volkse stadswijk met smalle - soms onhygiënische - straatjes liever verdwijnen en duwde zijn plannen door. Met geld uit zijn privékolonie Congo kocht hij strategisch gelegen gronden op de Kunstberg en liet hij in 1897 de Sint-Rochuswijk slopen. Tot ontstentenis van Buls, die twee jaar later ontslag nam als burgemeester.

Werfbezoek

In die periode ontstond de naam 'Kunstberg'. Tijdens een werfbezoek van de koning zou hij met zijn wandelstok naar het Poelaertplein hebben gewezen. “Daar ligt de berg van Het Gerecht,” sprak de vorst. “In Koekelberg komt de Berg van God en hier de Kunstberg.” (Lees verder onder de afbeelding)

Over hoe die Kunstberg eruit moest zien en - vooral - wie dat moest betalen, vond Leopold geen akkoord met het parlement. Tien jaar lang lag het terrein braak. Met het oog op de wereldtentoonstelling van 1910 ontwierp de Franse architect Jules Vacherot een tijdelijk park, dat uiteindelijk veertig jaar zou blijven. Pas in de aanloop naar Expo 58 werd de Kunstberg definitief onder handen genomen. René Pechère tekende een nieuw park waarrond later de Koninklijke Bibliotheek, het Dynastiepaleis en het Congrespaleis kwamen.

• VOLGENDE KEER Er ligt een mammoet onder het Zuidstation

Zelf ook een vraag voor Big City? Stel hem hier