Elchardus: ‘Eén juichende moslim is al betekenisvol’

“Juichende moslims na de aanslagen? We weten dat dat gebeurt, ontkennen zou oneerlijk zijn. Alleen hebben we geen idee over hoeveel mensen het gaat en dat is een blaam voor het beleid,” zegt socioloog en VUB-emeritus Mark Elchardus.

De uitspraak van minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) dat een significant deel van de moslimgemeenschap gedanst heeft naar aanleiding van de aanslagen, zorgde voor een stevige controverse. Jambon kreeg, zowel binnen meerderheid als oppositie, het verwijt dat hij de hele moslimgemeenschap stigmatiseert en dat hij zijn bewering niet staaft met feiten.

De minister repliceerde dat hij ‘significant’ had gebruikt in de zin van ‘betekenisvol’. Een semantische discussie dus? Elchardus vindt van wel. “Al is er maar één persoon, één medeburger die gejuicht of gedanst heeft, dan is dat betekenisvol.”
Voor Elchardus staat vast dat het fenomeen van feestvierende moslims na aanslagen bestaat. “Er is beeldmateriaal van juichende jonge moslims na vorige aanslagen, van 9/11 tot de Bataclan. Maar cijfers hierover en betrouwbaar onderzoek ontbreken.” Dit vindt hij een blaam voor het beleid.

“Hoeveel moslims in België zijn van oordeel dat de sharia boven de wet van het land moet staan? Hoeveel moslims menen dat de koran letterlijk geïnterpreteerd moet worden en dat ongelovigen eigenlijk niet zouden moeten leven? Hoeveel moslims in ons land zien de Syriëstrijders als helden die trouw hun geloof volgen? Hoeveel moslims vinden aanslagen waarbij vooral ongelovigen omkomen niet zo erg? We hebben er geen idee van.”

Volgens Elchardus bestrijkt het gedachtengoed van de moslims die hier leven de volledige waaier, van honderd procent steun aan IS en de aanslagen tot radicale verwerping. “Het meest extreme zijn de jongeren die naar Syrië trekken of hier op mensen beginnen te schieten. Vervolgens heb je moslims die actief sympathiseren door bijvoorbeeld de politie te bekogelen als een terrorist wordt aangehouden of door de omertà te bewaren als een terrorist zich in hun midden schuilhoudt.”

“Verder heb je mensen die zo’n handelingen waarschijnlijk niet gaan stellen, maar die toch een zekere sympathie voelen voor de terroristen en het kalifaat. Dan zijn er mensen die verdeeld zijn: ze zien de terroristen als geloofsgenoten maar beseffen ook dat het geen leefbare situatie is. En dan heb je natuurlijk de hele grote groep die het terrorisme en IS radicaal verwerpt.”

Hoe groot elk van deze groepen is, is niet bekend, opnieuw omdat het onderzoek ontoereikend is. “Er is onlangs wel een studie geweest, maar die is nog niet gepubliceerd. De resultaten die ik heb kunnen inkijken zijn niet bemoedigend. De groep van sympathisanten en van mensen die hun geloof fundamentalistisch beleven, die zelfs vinden dat de sharia boven de wet van het land zou moeten staan, is niet marginaal. Het is een significant grote groep.”

Waarom er zo weinig onderzoek is gebeurd? “Voor onderzoek is geld nodig. Voorts denk ik dat vele onderzoekers te politiek correct waren en niet de hele harde vragen durfden te stellen.”

Elchardus ziet die houding ook elders in de samenleving. “Over moslims mag niets negatiefs worden gezegd want ze zijn al slachtoffer. Ik denk dat dit een heel verkeerde houding is geweest en een van de oorzaken waarom we het nu zo moeilijk hebben. Je ziet het nu ook weer bij Jambon. Meteen wordt gezegd dat zijn uitspraak stigmatiserend is voor de hele gemeenschap. Moslims moeten zelfbewust worden en zich niet gestigmatiseerd voelen omdat men een aantal radicalen met de vinger wijst.”

Elchardus stoort er zich ook aan dat politici de uitspraak meteen aangrijpen om elkaar vliegen af te vangen in plaats van zich met de kern van de zaak bezig te houden. “Als ik het gekibbel aanschouw, denk ik dat heel wat politici het nog altijd niet ernstig genoeg nemen. Terwijl we toch in een soort van oorlogssituatie zitten. Ik ben tot hiertoe nooit meegegaan met antipolitiek, maar nu begin ik een aversie te krijgen van de politiek.”