Minder kleinhandel ten koste van grootketens

Een grootschalige studie (2009-2019) van de ULB bevestigt de tendens dat grootketens de overhand hebben genomen in de handel, ook in de stad. Met tien procent minder zelfstandige kleinhandelszaken, scoort Brussel gelukkig nog beter dan Vlaanderen (20% minder buurtwinkels) en Wallonië (-15%).

Eén op de tien buurtwinkels is weg, verdwenen uit Brussel. Maar de resterende zijn wel een kwart groter geworden de jongste tien jaar. Zo geeft Comeos te kennen, de Belgische federatie voor handel en diensten. Een en ander blijkt uit een grootschalige ULB-studie uitbesteed aan het Instituut voor Milieubeheer en Ruimtelijke Planning (IGEAT) dat interdisciplinair onderzoek verricht.

Positief is dat de beschikbare verkoopsoppervlakte fors is gegroeid bij de handelszaken : 18,8 miljoen vierkante meter in gans België, tegenover 1 miljoen minder tien jaar terug. Wel valt op dat in hoofdzaak de winkelketens groter zijn geworden, vooral bij de supermarkten en kledingzaken.

In Brussel komt dat neer op een winkel die 19m2 groter is geworden ( of gemiddeld 147m2 in totaal) tegenover de grootte in 2009. Of een stijging met 15 procent. In Vlaanderen werd de winkel zelfs 26 procent groter.

Ook toont de studie aan dat de omzet van de handelszaken gemiddeld met 1,8 procent per jaar is gegroeid sinds 1961 (tot 2018). Wel valt op dat de consument niet meer aankoopt dan decennia terug. De stijging blijkt louter een gevolg van de demografische groei in ons land.

Unizo nuanceert

"Dat de zelfstandige kleinhandel of de buurtwinkel achteruitboert ten overstaan van de vergroting of inplanting van ketens, heeft geen nieuwswaarde als studie. De tendens is al van decennia bekend en verrast niemand," stelt Anton Van Assche, woordvoerder van Unizo. Niks nieuws onder de zon dus. "De studie bevestigt gewoon dat de verdere evolutie van franchisering van de handel, dus het onderbrengen in winkelketens. Dat de winkeloppervlaktes groeien heeft te maken met de opbrengst per vierkante meter die verlaagt.

"Om de kosten, vooral personeelskosten, te kunnen dekken moet de handelaar nu eenmaal een grotere winkel hebben," stelt Van Assche. "Een kleinhandel in het centrum zal maar 100 tot 150m2 oppervlakte ter beschikking hebben, terwijl in de Rand grotere winkelruimtes voorhanden zijn. Gratis kunnen parkeren aan de verdichte winkelcentra in de Rand, zoals aan de Assesteensweg (Ternat), Bergensesteenweg (Sint-Pieter-Leeuw) of in Zellik, schept bovendien oneerlijke concurrentie met het centrum, waar parkeren geld kost. Aan de lokale overheid om dit voor ogen te houden, als het om mobiliteit gaat. Ook Brusselaars shoppen nog veel met de auto."

"Dat er 10 procent leegstand aan handelsruimte is, in de stad, heeft te maken met te kleine oppervlaktes. Aan de Stad Brussel om hier rekening mee te houden; enerzijds door geïsoleerde winkels nabij andere te brengen, anderzijds door stadseigendom aan te bieden tegen betaalbare prijzen. Verder kunnen kleinere winkelruimtes samengevoegd worden, kan de stadskern versterkt worden door concentratie en kunnen evenementen de handel aantrekkelijker maken. Een lichtfestival en jazzfestival brengen meer bij dan een bierfestival geconcentreerd op de Grote Markt."

Schuld van buurtbewoner

Van Assche gaat nog verder met oplossingen aanreiken op het generatieprobleem van ketens versus buurtwinkels. "Sowieso is het aan de kleinhandel om zich af te zetten tegenover de keten, door persoonlijke service, betere kwaliteit en diversificatie. Maar als d eoverheid een moratorium op de horeca hanteert, kan de kleinhandel zich niet diversifiëren, en bijvoorbeeld drank en eten aanbieden over de middag naast boeken, de rest van de dag. De bestemmingswijziging van een handel wordt moeilijk gehouden, is niet mee met zijn tijd." Op de algemene tendens dat buurtwinkels ook sluiten, heeft Van Assche één antwoord. "Iedereen vindt het spijtig als de krantenzaak of een andere kleine winkel op de hoek de boeken sluit. Maar de buurtbewoners staan er niet bij stil, dat zij er zelf niet gingen winkelen. ".