Alle ogen gericht op Brussel-Stad

Na het schandaaljaar rond Samusocial, de perikelen rond de voetgangerszone en een handvol klunzige projecten lijkt de PS-dynastie in Brussel-Stad voor het eerst in 30 jaar echt op haar grondvesten te daveren. Of volstaat het charme-offensief van Philippe Close om als jongste burgemeester ooit aan de macht te blijven?

Dat het een bewogen legislatuur is geweest in Brussel-Stad, is een understatement. Nog voor Thielemans (PS) aan zijn derde ambtstermijn als burgemeester begon, had er zich bij de coalitievorming al een bijzonder proces voltrokken. De besnorde burgervader liet het CDH van Joëlle Milquet, waar nochtans een voorakkoord mee bestond om samen te besturen, vallen voor een coalitie met de liberalen van MR en Open VLD.

Amper een jaar later overhandigde Thielemans de sjerp aan Mayeur. Niet veel later doken bij de handelaars in het centrum de eerste bordjes op met de foto van Mayeur en het onderschrift “non élu, pas le bienvenu” (niet verkozen, niet welkom). Een slecht gesternte voor wat het meest ambitieuze project van deze legislatuur moest worden: het autovrij maken van de Anspachlaan. Handelaars die hun omzet zagen kelderen, riepen al snel om het ontslag van Mayeur. Dat zou er uiteindelijk komen, maar wel pas jaren later en om heel andere redenen. Dat de zitpenningen die Mayeur en zijn OCMW-voorzitster Pascale Peraïta jarenlang opstreken bij daklozenorganisatie Samusocial de burgemeester de das zouden omdoen, hoeven we u niet meer te vertellen. Dat in de nasleep de beerput opengetrokken werd van het kluwen aan ondoorzichtige vzw’s dat achter de stad schuilgaat, evenmin.

Enter Philippe Close

Met notoir cumulard Philippe Close als derde PS-burgemeester van deze legislatuur leek de oude politieke cultuur aanvankelijk niet meteen te zullen veranderen. Maar vandaag erkent vriend en vijand – lees: de oppositie - wel dat Close snel en efficiënt orde op zaken heeft gesteld. Tussendoor viel met de vzw Gial wel nog een lijk uit de kast, maar verder wist de nieuwe burgemeester op korte tijd de schade te beperken en de excessen in de eigen rangen aan te pakken. “De grootste hervorming ooit binnen Brussel-Stad, we doen het voortaan met bijna 500 mandaten minder”, blikt Close terug.“We zijn, samen met de oppositie, tot de kern van het probleem kunnen gaan.”

De opkuis van mandaten en vzw’s was een noodzakelijk kwaad, maar Close kijkt met meer plezier terug op andere verwezenlijkingen. Volgens hem is er nog nooit zoveel geïnvesteerd in het onderwijs als nu. “We hebben 4.000 extra plaatsen gecreëerd op de schoolbanken en 500 in crèches, maar ook veel geïnvesteerd in nieuwe sportzalen.” Ook buiten het centrum werd heel wat geïnvesteerd. “In Neder-Over-Heembeek is een gloednieuw sportcentrum geopend en in Laken komt de grootste sportzone op de Heizelvlakte (met het Neo-project, red.). In Neder-Over-Heembeek en Haren zal onder meer het gloednieuwe commissariaat op de Versailleslaan 24 op 24 open zijn. Allemaal grote projecten die al lang op tafel lagen maar nu eindelijk uitgevoerd zijn”, aldus Close.

Dadendrang zonder communicatie

Ook de – enige overgebleven – Nederlandstalige schepen Els Ampe (Open VLD) klopt zich op de borst met wat ze een “college van bouwers en werkers” noemt. “Er was van bij de start een grote goesting om te bouwen en te realiseren en dat hebben we ook gedaan. Kijk naar het nieuw administratief centrum dat in aanbouw is, de voetgangerszone, de nieuwe verlichting op de Grote Markt, het nieuwe politiegebouw dat in de steigers staat. Maar we hebben ook op veel plaatsen het wegennet gerenoveerd en geïnvesteerd in de lokale handel, met bijvoorbeeld het elektrisch shoppingbusje en de shopzondagen.”

Maar die dadendrang is tegelijk ook de zwakte van dit college geweest, erkennen zowel Ampe als Close. “We hebben zodanig veel proberen doen dat we niet altijd voldoende de tijd hebben genomen om over alles duidelijk te communiceren”, zegt Ampe. “Dat is eigenlijk tegengesteld aan de tijdsgeest. Maar ik denk dat dat voortkomt uit een gezamenlijk trauma dat we overhielden aan de drie voorbije legislaturen, waar zoveel gepraat werd maar niets gerealiseerd werd.” “Dat is een persoonlijke frustratie: dat we niet goed genoeg aan burgerparticipatie hebben gedaan”, zegt ook Close.

De saga’s

Ook de oppositie is niet blind voor de verwezenlijkingen van het college en de investeringen die gebeurd zijn in het onderwijs en de kinderopvang. Toch is voor hen de eindbalans van deze legislatuur duidelijk negatief. Dat heeft alles te maken met wat Christian Ceux (CDH) en Fabian Maingain (Défi) eensgezind “de saga’s” van dit stadsbestuur noemen. “Eerst is er de saga van de drie burgemeesters, maar ook van de vele schepenen”, aldus Ceux. Want ook de schepenposten waren vlot inwisselbaar. Toen Ans Persoons uit de meerderheid werd gezwierd – de wraak van Mayeur, zeg maar – kwam haar bevoegdheid Wijkcontracten eerst bij David Weytsman (MR) terechtkwam en drie maanden later bij Clémentine Barzin (MR). “Een lachertje”, vindt Ceux.” Dat de SP.A middenin de legislatuur uit de meerderheid vloog, noemt hij “ongezien”.

Daarnaast noemt het gemeenteraadslid ook nog de saga van de voetgangerszone, de ondergrondse parkings die er nooit zijn gekomen en het circulatieplan. “In plaats van een mobiliteitsplan met lussen, heeft dit College gekozen voor een miniring met desastreuze gevolgen.”

De grootste mislukkingen zijn trouwens de projecten die de Stad zelf absoluut wou doordrukken, voegt Maingain (Défi) toe. “Het falen van het Eurostadion, natuurlijk, maar kijk ook naar de heraanleg van de Zavel of het dossier van het Koninklijk Circus.”. “De slogan van dit bestuur was dat ze de stad zouden veranderen, maar ik zag het niet aankomen dat ze zomaar een goed werkende concertzaal zouden gaan inpikken”, zegt Ceux daarover.

Wat blijft er over van het voorakkoord PS-MR?

Terwijl het College nog enkele belangrijke dossiers in sneltempo afwerkt, ligt de focus stilaan helemaal op de gemeenteraadsverkiezingen. MR-Open VLD en PS hebben het ondanks alles steeds uitstekend met elkaar kunnen vinden en willen de rangen zo lang mogelijk gesloten houden. Een agressieve campagne zou immers beide partijen schaden, als er bijvoorbeeld nog meer schimmige praktijken of structuren uit de kast zouden vallen. De voltallige oppositie is er trouwens van overtuigd dat er al sinds 2012 een voorakkoord bestaat tussen de twee partijen om het minstens twee legislaturen samen uit te zingen.

Maar dat neemt niet weg dat de liberalen met Alain Courtois deze keer wel vol voor het burgemeesterschap gaan. “Na 20 jaar opnieuw een liberale burgemeester: dat is voor ons de inzet van deze verkiezingen”, bevestigt Ampe. Maar ook Close wil maar wat graag burgemeester blijven. “Ik heb me gepermitteerd om het op te zoeken en ik ben blijkbaar de jongste burgemeester van Brussel-Stad in haar huidige vorm (47). Het burgemeesterschap is vaak iets voor het einde van een politieke carrière, maar net omdat ik jonger ben kan ik de zaken in alle vrijheid en zonder taboes bekijken.”

Zijn de PS en de MR dan wel nog elkaars gedroomde partner na de verkiezingen? “Ik droom vooral van een absolute meerderheid”, zegt Close daarover met een kwinkslag. “Daarmee zouden we een resoluut socialistisch programma kunnen uitvoeren. Maar dat wordt niet evident, dat weet ik.” Dat tonen ook de peilingen aan: voor het eerst in een lange tijd is het echt koffiedik kijken hoe de verkiezingen in Brussel-Stad gaan uitpakken. Niet de huidige meerderheidspartijen, maar wel Ecolo-Groen komt met ongeveer 20 procent van de stemmen als grootste uit de laatste peilingen. MR-Open VLD volgt op ongeveer een procent, en de PS ziet na de schandalen haar monsterscore van bijna 30 procent uit 2012 – toen nog met SP.A - verschrompelen tot 17 procent. Défi, PVDA en zelfs N-VA zouden voor een verrassing kunnen zorgen.

Groenen willen besturen

Het zijn maar peilingen, maar het lijkt wel vast te staan dat Ecolo-Groen de grootste uitdager wordt van de huidige meerderheid. De ecologisten steken dan ook niet onder stoelen of banken dat ze mee willen besturen in Brussel-Stad. “Wij gaan voor een radicaal andere visie dan dit bestuur”, zegt Groen-kopman Bart Dhondt. “We zijn zes jaar na Pic Nic In The Streets, maar het is bij een symbooldossier als de piétonnier gebleven. Op het einde van deze legislatuur staan er elke week bezorgde ouders aan de schoolpoort te protesteren tegen de slechte luchtkwaliteit. Dát is voor ons de grote uitdaging: van Brussel een gezonde, leefbare stad maken. Dat, en een eerlijke en menselijke manier van aan politiek doen. Op dat vlak heeft het stadsbestuur zich van haar slechtste kant laten zien.”

Vraag is op welke bondgenoten Ecolo-Groen zal kunnen rekenen. In de coulissen klinkt steeds nadrukkelijker dat Défi wel eens de sleutel in handen zou hebben. Kiest de partij van Fabian Maingain ervoor om de huidige meerderheid te depanneren, in het geval dat die samen niet meer aan genoeg stemmen geraken? “Er is bij ons een duidelijke wil om deze hele meerderheid te vervangen”, zegt Maingain daar over. “Als lijsttrekker ben ik kandidaat-burgemeester, maar het is aan de kiezer om die verandering teweeg te brengen en PS en MR te straffen voor de schandalen van dit bestuur.” Afspraak op 14 oktober.

Nederlandstalig beleid: stad slaat mal figuur

Bevoegde schepenen die het Nederlands niet machtig zijn en de vele taalblunders in de communicatie: het Nederlandstalig beleid leek niet meteen de prioriteit van deze meerderheid te zijn. Al bewoog er wel wat op het vlak van cultuur en zit er schot in de zaak rond de nieuwe basisschool aan de Zennestraat.

Van ex-burgemeester Yvan Mayeur kan je veel zeggen, maar niet dat hij geen Nederlands sprak. En dat gaat al zeker niet op voor de polyglot die zijn voorganger Thielemans was. En toch zorgde niemand ervoor dat bij de verdeling van de bevoegdheden in 2012 rekening werd gehouden met de talenknobbels van de schepenen. Ans Persoons (SP.A) kreeg als Vlaamse schepen dan wel Nederlandstalige Aangelegenheden onder zich, maar het waren wel de zuiver Franstalige PS-schepenen Hariche en Lalieux die respectievelijk bevoegd werden voor Nederlandstalig onderwijs en cultuur.

Dat kan niet anders dan een doorn in het oog zijn van de enige Vlaams-nationalist van de gemeenteraad, Johan Van den Driessche (N-VA). “Neo-kolonialisten”, noemt hij Hariche en Lalieux. “Dit kan gewoon niet. De schepen van het gemeentelijk onderwijs kan zelfs niet in dialoog treden met de leerkrachten waarover ze bevoegd is.” En dan zijn er nog de hardnekkige taalblunders in de communicatie die het imago van de Stad bij Nederlandstaligen niet meteen vooruit helpen.

Maar de malaise gaat dieper dan enkele spelfouten, vindt Van den Driessche. “De houding van dit stadsbestuur zit compleet fout. Een goede tweetaligheid is essentieel, maar dat is nergens terug te vinden in de diensten. Van de 150 stadswachten is amper 2 procent het Nederlands machtig. En dan hebben we het nog niet over de politiediensten, waar Nederlandstaligen tijdens de daluren en ’s nachts vaak uren moeten wachten tot er iemand is die hun verklaring kan opnemen in hun eigen taal.”

Ans Persoons, die het grootste deel van de legislatuur verantwoordelijk was voor Nederlandstalige aangelegenheden, pareert. “Er is voor het eerst een Nederlandstalig beleidsplan gekomen, waar alle gemeenschapscentra en de cultuurraad aan hebben meegeschreven. Er werd ook veel ingezet op cultuurparticipatie, en dat is ook nodig. In Brussel gebeurt er zo veel, dus je moet als stad vooral een facilitator zijn en de grote projecten kunnen verzoenen met het kleine verenigingsleven.”

Maar op het vlak van de dienstverlening zijn er nog grote stappen te zetten, erkent ook Persoons. “Op dat vlak moet het veel beter. Instaan voor correcte tweetaligheid is de verantwoordelijkheid van alle schepenen”, klinkt het. Ook Els Ampe (Open VLD), die na de exit van Persoons als enige Vlaamse schepen overbleef en dus Nederlandstalige Aangelegenheden erfde, is zich bewust van de vaak gebrekkige communicatie. “Laat ons eerlijk zijn: in een volgende meerderheid zou ik er ook voor pleiten dat Nederlandstalig onderwijs en cultuur bij een tweetalige schepen terechtkomt”, zegt Ampe. Volgens haar is er nu ook een taaladviseur aangeworven die moet toezien op het correct gebruik van het Nederlands in alle communicatie en een overkoepelende beleidscoördinator, die over de bevoegdheden heen moet werken.

Op het vlak van onderwijs is wel vooruitgang geboekt. Persoons zocht en vond in de Zennestraat de geschikte locatie voor een nieuwe Nederlandstalige basisschool. Dankzij subsidies van het Gewest lijkt het licht nu echt op groen te staan. “We boeken vooruitgang, het dossier is bijna afgerond”, bevestigt Ampe. Wanneer de school er moet kunnen openen, is nog niet duidelijk.

Brussel-Stad samengevat in twee minuten: