Anderlecht, de vergeten reus

Tomas maalt er niet om. De voormalige wetenschappelijke assistent aan de ULB is geen tafelspringer. “Pour vivre heureux, vivons cachés,” zegt hij. “Molenbeek loopt misschien meer in de kijker, maar vaak is dat negatief. Dan heb ik liever dat we minder aan bod komen. Al zijn we in Anderlecht misschien soms te bescheiden.”

De gemeente heeft inderdaad best wel wat troeven. Mooie parken, een brede waaier aan scholen, naar Brusselse normen nog betaalbare woningen, en uitstekende verbindingen met het stadscentrum, via de metro of het vlakke fietspad langs het kanaal. “Ik woon op honderd meter van de metro en driehonderd meter van een weide met koeien,” zegt schepen Elke Roex (SP.A). “Ik zie heel wat gezinnen die een appartement in het stadscentrum inruilen voor een huis met tuin in Anderlecht. Het enige wat de gemeente (nog) niet heeft, is een hip café, maar daartegenover staat dat er nog heel wat echte volkscafés zijn.”

Netheid

Anderzijds moet Anderlecht grote uitdagingen het hoofd bieden. Oppositiepartijen zoals N-VA en CD&V laten geen kans onbenut om te wijzen op problemen inzake veiligheid en netheid. De politiezone Zuid blijft kampen met een structureel gebrek aan manschappen en middelen. De laatste jaren ging veel aandacht bovendien naar terreurdreiging en radicalisering.

Desondanks zijn er voorzichtige resultaten geboekt, met de middelen uit het Kanaalplan, de nabijheidsbrigade Virtus rond Sint-Guido en het opvoeren van de strijd tegen de drugshandel. “Globaal is er in heel de zone een daling van de criminaliteit met 15 tot 20 procent,” zegt Tomas. “We zijn er nog niet, maar het gaat de goede richting uit.”

Op het vlak van netheid zijn ook inspanningen geleverd, maar sluikstorten blijft een hardnekkig probleem. “De dienst netheid is van 100 naar 150 werknemers gegaan en we zijn veel beter georganiseerd, maar het is elke dag opnieuw beginnen”, aldus Elke Roex, ook bevoegd voor Netheid.

Volgens haar is de enige echte oplossing de vuilniszakken afschaffen en de ophaling doen met containers. Daar zal alvast mee geëxperimenteerd worden in de nieuwe wijk Erasmus Gardens. “Zo werkt het in de meeste grootsteden,” zegt Roex. “Hier zeggen we: twee dagen in de week mag je je vuilnis op straat zetten en vijf dagen niet. En dan moet je ook nog duidelijk maken wat in welke zak mag. Dat is heel moeilijk met het grote verloop van inwoners.”

Verarming

De meer fundamentele uitdaging is de voortschrijdende verarming. Qua gemiddeld inkomen was de gemeente nog niet zo lang geleden een middenmoter in Brussel, maar het voorbije decennium is Anderlecht voorbijgestoken door Sint-Gillis, Brussel-Stad en Schaarbeek. Kuregem, het deel van de gemeente tussen het kanaal en het Zuidstation, is een van de armste buurten van Brussel, maar ook in de historische kern van Anderlecht ligt het gemiddelde inkomen erg laag. Het zijn aankomstwijken met een enorm bevolkingsverloop. Ze trekken voortdurend nieuwkomers aan die opnieuw wegtrekken zodra ze kans zien om te klimmen op de sociale ladder.

De dalende inkomens betekenen niet alleen minder inkomsten voor de gemeente, maar ook stijgende uitgaven, bijvoorbeeld bij het OCMW. Dat nam deze bestuurs­periode dertig bijkomende sociaal assistenten in dienst.

Het zet de gemeentefinanciën onder druk. “Onze grootste verwezenlijking is dat we de begroting op orde hielden, en tegelijk ruimte konden maken voor investeren in nieuwe voorzieningen zoals crèches, scholen, de langverwachte renovatie van sociale woningen en sportinfrastructuur,” zegt Tomas. “Het probleem is alleen dat veel projecten te lang aanslepen.”

De nieuwe voorzieningen spelen in op de grote bevolkingsgroei die boven op de verarming komt. De voorbije tien jaar steeg het aantal inwoners met een kwart, en volgens de prognoses zal de groei nog een tijdje aanhouden. Anderlecht nadert nu de kaap van 120.000 inwoners en zal in de volgende bestuursperiode verder groeien richting 130.000, onder meer door de bouw van nieuwe woningen langs het kanaal en aan Erasmus.

De investeringen zijn mogelijk gemaakt door samenwerking met het Brussels Gewest, door Europese fondsen aan te spreken en door een belangrijke fiscale maatregel. De onroerende voorheffing werd verhoogd en de personenbelasting verlaagd.

Dat levert op korte termijn meer geld op, maar de vraag is hoe dat op lange termijn zal uitdraaien. “Eigendom wordt bestraft, terwijl de gemeente net hogere inkomens zou moeten aantrekken,” zegt Walter Vandenbossche, afscheidnemend gemeenteraadslid voor CD&V. “Dat zal nog meer mensen aanzetten om naar Dilbeek, Sint-Pieters-Leeuw en andere randgemeenten te verhuizen.”

Het gemeentebestuur rekent erop dat de vele nieuwbouwprojecten ook inwoners uit hogere inkomens­categorieën aantrekken. Behalve projecten voor sociale woningbouw, staan inderdaad ook heel wat woningen voor middeninkomens in de steigers, onder meer via de gewestelijke ontwikkelings­maatschappij Citydev. Daarnaast investeert ook de privésector volop in Anderlecht, met appartementen die ook op hogere inkomens mikken.

Het meest omstreden project is dat voor een wooncomplex rond een jachthaven, op de grens tussen Kuregem en de historische kern. Heel wat verenigingen vinden dat de buurt andere noden heeft en de PVDA vreest voor een rijkengetto omringd door armoede. “Daar moeten we voor opletten,” zegt Roex, “maar waarom zou zoiets niet kunnen in Anderlecht? Voor de sociale mix is het beter dat we dat hier doen, dan pakweg in Oudergem. Daar zouden ze beter sociale woningen bijbouwen.”

Voorstanders hopen dat de nieuwe bewoners van de kanaalzone ook een nieuwe impuls kunnen geven aan de handel in de nabijgelegen Wayezstraat. Die commerciële slagader had tot ver in de jaren 1980 een regionale uitstraling, dankzij tal van betere kledingboetieks. Mensen uit de Rand komen echter al lang niet meer, en de buurtbewoners zijn doorgaans weinig kapitaalkrachtig. Bovendien is er grote concurrentie van de baanwinkels op de nabijgelegen Bergensesteenweg. Vandaag zijn het winkels met goedkopere kleding of huisraad die het straatbeeld bepalen. Deze meerderheid is er nog niet in geslaagd de straat een nieuwe identiteit te geven.

Dapperheidsplein

Ook de heraanleg van het Dapperheidsplein bleef steken in studies en vage verklaringen. “Er was een proefproject waarbij een deel werd afgesloten voor het verkeer, maar er volgde nooit een evaluatie,” zegt Juan Benjumea-Moreno van Groen. Eigenlijk is alleen beslist om een parking te bouwen, maar dat stuitte dan weer op protest bij buurtbewoners. Participatie is een serieus werkpunt, vinden de groenen.

Tomas toont zich echter geen fan van het concept. Het is aan de gemeente om belangrijke beslissingen te nemen, daarna kunnen we praten over details, vindt hij. “Als we bij elk project moeten vragen of we het wel gaan doen, krijgen we nooit iets gedaan. Er zijn altijd meer krachten die pleiten voor stilstand dan voor vooruitgang,” aldus Tomas. “Dat is ook het geval met scholen of sociale woningen. Niemand is tegen, totdat het bij hen in de buurt is.“

De trage vooruitgang van het dossier van het Dapperheidsplein wijst ook op een gebrek aan consensus binnen de meerderheid. “Het is niet duidelijk wat de visie van het college op het vlak van verkeersveiligheid of mobiliteit is,” zegt Susanne Müller-Hübsch van Groen. “De coalitie tussen PS en MR lijkt wel vaker op een gedwongen huwelijk. Schepenen verdedigen elkaar nauwelijks in de gemeenteraad.”

Nochtans is de meerderheid heel breed. De bevoegdheden zijn echter nogal versnipperd. Dat was het resultaat van de meerderheidsonderhandelingen, waarbij MR evenveel schepenambten binnenhaalde als de lijst PS-SP.A-CDH.

Die scoorde een pak beter dan de MR van vorig burgemeester Gaëtan Van Goidsenhoven (MR), maar die laatste haalde wel meer voorkeurstemmen: 5.000 tegen 4.500 voor Tomas. Ondanks zijn leeftijd – hij wordt binnenkort 70 – doet Tomas straks een gooi naar een tweede ambtstermijn. Die zou hij echter niet uitzitten. Ergens halverwege zou hij de fakkel willen doorgeven, vermoedelijk aan Fabrice Cumps, momenteel schepen van Financiën.

Nederlandstalig beleid: de Koer maakt school

Onder schepen Elke Roex waait er een nieuwe wind door het Nederlandstalig cultuurbeleid, onder meer met het nieuwe evenement Zomer op de Koer. Maar voor een deel van de oppositie zou het allemaal wat Vlaamser mogen.

De Nederlandstalige bevolking is aanzienlijk in Anderlecht en dat is ook weerspiegeld in de gemeenteraad, waar 11 van de 47 zetels worden ingenomen door Nederlandstaligen. De Vlaamse schepen is Elke Roex (SP.A). Zij zette onder meer in op een vernieuwing van het cultuurbeleid. Het traditionele feest van de Vlaamse gemeenschap Tournée Générale werd vervangen door Zomer op de Koer, met een hele reeks concerten en activiteiten.

Bij CD&V en N-VA viel de aanpak niet in de smaak. “De verenigingen zijn opzijgezet en het Vlaamse karakter is verdwenen,” zegt Nadine Van Lysebetten (N-VA). “Het feest is verstopt op een koer en er mag geen Vlaamse leeuw hangen. Roex is niet meer dan een flamand de service, een aanfluiting van wat een Vlaamse schepen moet zijn.”

De schepen is vertrouwd met de kritiek. Het was al vaak een thema in de gemeenteraad. “Ik ga niet met vlag en wimpel staan zwaaien, maar je mag het vragen aan mijn collega’s in het college: ik probeer voortdurend te bewaken dat alles tweetalig is,” aldus Roex.

“Sommigen vinden de Koer een mislukking, maar dat klopt niet. Na vele jaren zat er sleet op de formule van Tournée Générale. We bereikten vooral de mensen uit het verenigingsleven, van wie sommigen niet meer in Anderlecht wonen.

Met de Koer hebben we er nieuwe mensen en verenigingen kunnen bij betrekken. We hebben getoond dat er iets kan in Anderlecht. Ook het Franstalig cultureel centrum en de bibliotheek willen nu activiteiten doen in hun tuin, er komen apero’s op het plein, er komen activiteiten voor de jeugd in de parken … Er is een hele dynamiek in gang gezet.”

Ook op het vlak van onderwijs is niet stilgezeten. In september opent een nieuwe school op de Itterbeeksebaan, de eerste gemeentelijke Freinetschool van Brussel. De gemeenteschool in Kuregem vond een nieuwe stek in de Curo-Hall. “Na vijftien jaar sukkelen voel je echt dat de school openbloeit,” zegt Roex. “Er is een hecht team en de leerkrachten blijven. Je moet eerst goede infrastructuur hebben, dan kan je focussen op pedagogische vernieuwing.”

SP.A zal opnieuw opkomen samen met PS en CDH, dit keer als Lijst van de Burgemeester.

Weinig grote namen

Bij de andere partijen zitten weinig grote namen, zeker nu Walter Vandenbossche niet langer kandidaat is voor CD&V. Anne Mertens heeft er de fakkel overgenomen. Bij Open VLD is Ann Brusseel weg. Vlaamse parlementslid Lionel Bajart is dan weer naar Anderlecht verhuisd.

Vlaams Belang was lang een belangrijke factor in de gemeente, maar werd bij de vorige verkiezing ingehaald door N-VA, die twee zetels binnenhaalde. De nationalisten hopen deze keer op vier zetels, voortgestuwd door de populariteit van de ministers in de federale regering.

Groen komt samen op met Ecolo. Ook zij rekenen op nieuwe winst, en hopen op een progressieve meerderheid.