Dyab Abou Jahjah: 'Ik kan niet zwijgen en wil dat ook niet'

Jullie kijken ook expliciet naar Brussel bij Be.One. Waarom?
Abou Jahjah: Brussel kan heel wat leren aan de rest van het land. Deze stad is superdivers, er bestaat geen meerderheid die zegt wat het betekent om Brusselaar te zijn. Ook de expats komen de diversiteit ten goede. Geen enkele groep speelt de baas. Zonder de zaken te willen romantiseren, leeft er hier een sterke samenhorigheid en solidariteit die uniek is in de wereld. Wat dat betreft kan België nog heel wat leren van Brussel. Bij de traditionele partijen ontbreekt die stedelijke dimensie. Maar wij zijn geen regionalistische of one-issuepartij. We vertrekken uit Brussel, en gaan daarna breder.

In het programma van Be.One valt onder meer te lezen dat jullie de gemeenschappen willen afschaffen. Hoe moet het dan verder met de Nederlandstaligen in Brussel?
Abou Jahjah: Zij zullen altijd een bijzondere plaats hebben. Maar ik denk niet in termen van Frans- en Nederlandstaligen. Niet iedereen die Frans als lingua franca hanteert, beschouwt zichzelf ook als Franstalige. Niet iedereen die naar een Nederlandstalige school gaat, ziet zichzelf als Nederlandstalig. Zelf beschouw ik me ook niet als een Frans- of Nederlandstalige. Geen van beide talen is mijn moedertaal. Taal wordt een dynamisch gegeven, dat past bij een stad als Brussel.

U pleit dus voor meertalige scholen.
Abou Jahjah: Absoluut, dat is vandaag een gemis in Brussel. Zelf wil ik dat mijn kinderen Arabisch, Nederlands, Frans en Engels kunnen praten. Wij spreken thuis Arabisch en Nederlands, en hebben er daarom voor gekozen om onze kinderen in het Franstalig onderwijs in te schrijven, zodat ze ook die taal leren. Maar nu merken we dat hun Nederlands erop achteruitgaat. Volgens mij moet tweetaligheid ingebakken zitten in het onderwijssysteem.

Dreigt het Nederlands zo niet ondergesneeuwd te raken?
Abou Jahjah: Helemaal niet. Het is een school, talenkennis is daar niet vrijblijvend. Is je Nederlands niet goed genoeg, dan buis je.

Ook andere partijen pleiten ondertussen voor meertalig onderwijs. Partners?
Abou Jahjah: Zij bewijzen gewoon lippendienst aan dat idee. Zakia Khattabi (covoorzitster van Ecolo, red.) pleit voor een meertalig onderwijs, maar wil dat niet bij het Brussels Gewest onderbrengen. Dat is populisme. We moeten nu een keuze durven te maken. Is Brussel een écht gewest? Daar moet de kiesstrijd van 2019 over gaan. Ik zie die verkiezingen als een referendum over de toekomst van Brussel.

Uw partijprogramma pakt uit met het toestaan van halal en koosjer slachten, en de afschaffing van maatregelen die het dragen van een hoofddoek beperken. Mensen die dat zien, vragen zich mogelijk af: ‘Stem ik hier voor een partij die vooral standpunten voor moslims inneemt?’
Abou Jahjah: Ons programma pleit voor keuzevrijheid. Dat is niet pro of contra moslims. We kiezen voor een seculiere maatschappij, waar mensen zich niet hoeven te verbergen, net zoals in Angelsaksische landen. Kunnen moslims zich daarin vinden? Des te beter. Maar sommige van onze standpunten liggen ook bij moslims gevoelig. Bijvoorbeeld over onverdoofd slachten: wij vragen een debat over dierenrechten.

Welke posities nemen jullie bijvoorbeeld in rond abortus en euthanasie? Daarover staat niets in jullie programma.
Abou Jahjah: Dat zijn verworven rechten. Het spreekt voor zich dat wij daar niet aan willen raken. Mocht dat wel het geval zijn, zou dat ook expliciet zo in ons programma staan.

U stond eerder al aan de basis van de Arabisch-Europese Liga (AEL) en Movement X. De AEL is niet meer, Movement X lijkt een stille dood te sterven. Waarom zou het met Be.One anders zijn?
Abou Jahjah: Movement X is helemaal geen stille dood aan het sterven, we hebben net nieuwe voorzitters aangesteld. Oké, de website ligt stil, maar bij de leden beweegt het nog. Al durf ik wel toe te geven dat de ambities eerst hoger lagen. Het idee was om de politiek te beïnvloeden vanuit de basis, maar daar geloof ik niet meer in. Kritische middenveldorganisaties en opiniemakers zijn heel belangrijk, maar die positie bevredigt mij niet meer.

Aan politiek doen is wel iets anders dan op de barricades staan.
Abou Jahjah: Politiek is voor mij verantwoordelijkheid opnemen, niet je klanten bedienen. Ik neem posities in die gevoelig liggen bij mijn traditionele achterban. Posities die risico’s inhouden. Bijvoorbeeld mijn standpunt over gelijke rechten voor homoseksuelen, of over geloof en ongeloof. Veel politici zouden hun mening daarover niet uitspreken, maar ik zeg vaak dingen die mensen doen steigeren, langs alle kanten.

Het is geen geheim dat u een talent hebt om mensen tegen u in het harnas te jagen. Zowel in Antwerpen, Nederland, het VK en Libanon veroorzaakte u tumult met uw uitgesproken meningen. Zoekt u met opzet de controverse op?
Abou Jahjah: Helemaal niet. Het is een gevolg van de standpunten die ik inneem. Ik kleur buiten de krijtlijnen van het debat. Als politicus wil ik dat ook blijven doen. Met sommige zaken ben ik het gewoon niet eens, en dan zeg ik dat ook. Dat maakt je leven er wel moeilijker op, dat geef ik toe. Ook voor mijn familie.

Mag u het Verenigd Koninkrijk ondertussen weer binnen?
Abou Jahjah: Dat weet ik eerlijk gezegd niet … Wij zouden graag Londen of New York bezoeken, maar ik weet niet of ik dat mag. Dat is de prijs die ik betaal voor mijn uitgesprokenheid. Toen ik terugkwam uit Libanon kon ik ervoor kiezen om deel te worden van het establishment. Ik werd met open armen ontvangen, kon deelnemen aan De Slimste Mens. Maar ik kon niet zwijgen. Ik richtte daarom Movement X op. Niet meteen de slimste zet om als knuffelallochtoon gezien te worden (grijnst).

Uw reputatie snelt u vooruit. Be.One wordt al ‘de partij van Abou Jahjah’ genoemd. Dreigt u zo de partij niet eerder te schaden dan te baten?
Abou Jahjah: Dat zorgt er ook voor dat onze partij nu veel aandacht krijgt. Maar ik merk ook dat dat probleem sterker speelt aan Nederlandstalige dan aan Franstalige kant.

Omdat u onder Franstaligen ook veel onbekender bent.
Abou Jahjah: Klopt. Maar mijn politieke biotoop mag dan wel Nederlandstalig zijn, mijn sociale biotoop in Brussel is Franstalig. Wij bouwen momenteel een groot grassroots-netwerk uit. En daar zijn de PS en de PVDA/PTB voor beducht.

Uw mening uiten is sterker dan uzelf, maar een politicus moet ook verzoenen. Zal u zich als partijleider of parlementslid wel kunnen inhouden wanneer dat nodig is?
Abou Jahjah: Neen. Dat kan ik niet, en dat wil ik ook niet. Ik kom op voor standpunten waar ik in geloof. Mensen hebben ook het recht om verontwaardigd te zijn, en die verontwaardiging te uiten. Ook binnen onze partij pleit ik voor vrijheid. Onze leden mogen gerust ons programma bekritiseren in een interview.

Met medeoprichter Ahmet Koç (ex-SP.A) is het anders nog flink fout gelopen.
Abou Jahjah: Hij heeft er zelf voor gekozen om onze partij te verlaten. Het is in ieder geval een les geweest: het is niet omdat iemand wat media-aandacht krijgt dat je er ook iets mee kan aanvangen. Koç was geen teamspeler.

Zijn standpunten lagen ook gevoelig. Kon hij wat dat betreft nog wel binnen de partij blijven?
Abou Jahjah: Koç’ standpunt over de evolutieleer is niet het mijne. Zijn mening lag problematisch. Van mij kon hij blijven meedraaien in de partij, er moet ruimte zijn voor mensen die afwijken. Maar de eigen mening opleggen aan anderen, of ervoor pleiten dat de evolutieleer niet in scholen wordt onderwezen, dat gaat te ver. Antiwetenschappelijke of antidemocratische standpunten, daar is in onze partij geen plaats voor.

In Libanon had u een bedrijf, u was een tijd (felbesproken) columnist bij De Standaard. Wat doet u inmiddels voor de kost?
Abou Jahjah: In het verleden heb ik nog veel geschreven, waar ik steeds voor werd betaald. Maar vandaag heb ik het geluk een vrouw te hebben die goed de kost verdient (lacht). Ik ben bezig om een eigen bedrijf op te starten. Het wordt een sprekersbureau dat zich focust op diversiteit.

Waar liggen uw ambities bij de verkiezingen van 2018 en 2019?
Abou Jahjah: Mijn persoonlijke ambities liggen in 2019. Dat wordt het echte doel van onze partij. Na die verkiezingen wil ik in een parlement zitten, en mee het debat voeren. Maar op welke lijst ik zal staan, en op welke plaats, dat weten we nog niet (zie kaderstukje).

Waar zal Be.One opkomen in de gemeenteraadsverkiezingen dit najaar? Ziet u daar een rol voor uzelf weggelegd?
Abou Jahjah: Wij willen opkomen in de centrumgemeenten. Het staat al vast dat we een lijst zullen indienen in Brussel-Stad, Schaarbeek, Elsene en Sint-Jans-Molenbeek. Waarschijnlijk komen Anderlecht, Sint-Gillis en Sint-Joost daar nog bij. Ik zal zelf de campagne in Schaarbeek niet trekken, maar zal er waarschijnlijk wel op de lijst staan.

Hoe zou u zichzelf omschrijven qua nationaliteit?
Abou Jahjah: Ik heb nog sterke banden met Libanon. Maar ik voel me vooral Brusselaar, mijn toekomst ligt hier. Ik zie deze stad als een persoonlijke missie. Als Brussel faalt, dan faalt een heel model van samenleven. Dit is de hoofdstad van Europa, en dat betekent meer dan wat kantoren van de Europese Unie. Als Brussel als stad kan werken, kan zij een symbool worden voor de rest van de wereld.

Dyab Abou Jahjah

• geboren in 1971 in Libanon
• 1991 komt naar België
• 1996 wordt Belg door huwelijk met Belgische vrouw
• Haalt diploma internationale betrekkingen aan de UCL
• 2000 richt Arabisch-Europese Liga op in Antwerpen
• 2007 keert terug naar Libanon
• 2009 uitgenodigd door Jeremy Corbyn in het VK, later volgt een inreisverbod vanwege zijn standpunten over het Midden-Oosten
• 2013 komt terug naar België
• 2017 moet opstappen als columnist bij De Standaard, omdat hij in een column “Palestijns verzet tegen Israël met alle mogelijke middelen” goedkeurt
• 2017 medeoprichter Be.One