De verkiezingsposter verdwijnt: ‘Affiches strelen vooral het ego van politici'

Is het u ook al opgevallen? Etalages die vroeger een mozaïek van verkiezingsaffiches waren, blijven vandaag leeg. En in de betere wijken is de verkiezingsposter zelfs een curiosum geworden, merkt BRUZZ op tijdens een tocht door het gewest. “Veel partijen lopen Vlaams Belang en PVDA achterna en kiezen voor digitaal.”

De Leuvensesteenweg vlak bij het Sint-Joostplein. De hele vitrine van superette Eden’s market is volgeplamuurd met affiches van verschillende Franstalige partijen en eentje van Team Fouad Ahidar. Zichtbaarheidskampioen is de PS, met vijftien affiches op één etalage, gevolgd door de MR met zeven posters. Défi moet het met drie doen, maar dat wordt enigszins gecompenseerd door een kanjer van een poster van Emin Özkara (Défi en ex-PS), zowat overal te zien in het gewest. Op het raambiljet lijkt hij nog het meest op een president die zich laat bejubelen door tienduizenden aanhangers.

“Of ik elke partij accepteer?” Uitbater Emmanuel schudt van neen. “N-VA en Vlaams Belang niet. En eigenlijk heb ik ook liefst geen affiches van Ecolo, PS en Défi. Heel dat gedoe met Good Move is nefast voor de handelaars.” Nochtans, die drie Franstalige meerderheidspartijen hangen prominent aan zijn ruit. Er verschijnt een ongemakkelijke glimlach op Emmanuels gezicht. “Ik weet het. Mais on veut faire plaisir …”

In het centrum van ‘s lands armste gemeente is de verkiezingsaffiche ook elders duidelijk aanwezig. Maar fietsend door het centrum van Brussel of Elsene, is het speuren naar posters. In de hele voetgangerszone duiken ze pas sporadisch op richting Fontainasplein. Pas vanaf de Lemonnierlaan komen ze vaker in beeld.

Geen plaats

Opvallend: zelfs het type winkels waar je affiches verwacht, hebben er vaak geen: nachtwinkels, copyshops of snackbars, ze houden hun vitrine dikwijls vrij. “Niemand heeft iets gevraagd,” vertelt de uitbater van een telefoonwinkel. “Misschien durven ze niet, na al dat gedoe met de voetgangers-zone,” oppert klant Aziz. Een tweede klant mengt zich in het gesprek. “Zag u dat het wegdek van die voetgangerszone al stuk is? In de tijd van de Romeinen konden ze tenminste nog straten bouwen.”

Hoe zit het in de duurdere buurten van Brussel? BRUZZ trekt naar het Sint-Jobplein in Ukkel, vlak bij de rijkste wijk van het gewest. Hoewel we twee keer rond het plein met handelszaken wandelen, blijkt er niet één affiche te bespeuren. “Ik heb geen zin om mijn politieke voorkeur aan de ruit te hangen,” legt Luc Bidaine uit, voorzitter van de lokale handelaarsvereniging en uitbater van een fotowinkel. “En om iedereen toe te laten, is er geen plaats.”

Op naar de Bascule dan maar, een handelsknooppunt op de grens van Ukkel en chic Elsene. Ook daar amper een aanplakbiljet te bespeuren, ook niet bij telecomwinkel Phone. “Je hebt hier nu eenmaal veel Belgische winkels en die tonen niet graag een voorkeur,” analyseert uitbater Sami. “Bij Arabische winkels ligt dat vaak anders.”

Een paar vaststellingen alvast van tijdens de affichejacht. Zo blijkt de PS in het algemeen de performantste posterplakker. Concurrent MR komt niet enkel minder voor, maar verschijnt vaker aan balkons op de eerste verdieping en minder aan de winkels. Het is een trend die schepen Philippe Boïketé (PS) ook in Sint-Joost opmerkte. “Handelaars die MR-affiches hangen, krijgen al snel commentaar van klanten. Na de derde opmerking heeft zo’n uitbater het wel begrepen en haalt hij de affiche weg. Daarom probeert de MR het vaker aan appartementen. Wij van de PS kunnen dan weer op een uitgebreid netwerk van leden en sympathisanten rekenen, daarom zijn we zo present.”

Ook Nederlandstalige affiches duiken af en toe op. Vooruit lijkt het meest aanwezig met herkenbare posters, die wat aan oude communistische propaganda herinneren. Groen blijkt minder present en de raambiljetten die wel de aandacht moeten trekken, lijken zich eerder te verstoppen: de partijkleur ontbreekt grotendeels, de kleuren ogen – zeker vergeleken met de andere partijen – flets.

CD&V prijkt ook amper op handelszaken, de N-VA sporadisch. Opmerkelijk: heel wat affiches van de N-VA op officiële borden blijken het doelwit van vandalen. Van Vlaams Belang zien we dan weer geen enkele poster op een winkeletalage.

Vandalisme

Dat de papieren affiche op haar retour is, bevestigt drukkerij Bulckens-zwartopwit, die verkiezingsdrukwerk verzorgt in heel het land. “We drukken duidelijk minder,” zegt directeur Giovanni Van der Weken. “De budgetten die naar digitale campagnes gaan, kunnen nu eenmaal niet meer aan papier besteed worden. Tegelijk kiezen kandidaten die wel nog affiches of folders vragen dikwijls voor beter en zwaarder papier.”

Op Open VLD Brussel moet de drukkerij alvast niet rekenen om haar orderboekjes te vullen. “De afdeling probeert het gebruik van papier zoveel mogelijk te beperken,” vertelt campagneleider Frédéric De Gucht. “Bij de vorige verkiezingen ging nog 85 procent van het budget naar affiches. Deze keer is dat nog 20 procent, terwijl 70 procent naar digitaal gaat. Zelf heb ik bijvoorbeeld niet eens een persoonlijke affiche of folder laten maken.”

Papieren affiches dienen voor De Gucht vooral één doel. “Ze strelen het ego van de kandidaat. Terwijl je het bereik van 100.000 verkiezingsposters online kan realiseren met 200 euro sponsoring op Facebook. Maar vooral de oudere kandidaten zijn daar moeilijk van te overtuigen.”

Ook bij N-VA speelt de affiche een kleinere rol, al liggen de motieven wat anders. Verschillende handelaars stellen zich immers weigerachtig op en er circuleren ook verhalen over intimidatie door vertegenwoordigers van andere partijen (“Je gaat toch geen reclame maken voor die partij?”).

“We vinden vooral de officiële gemeenteborden belangrijk,” legt kopvrouw Cieltje Van Achter uit. Die bevestigt ook de vaststelling dat de partij kampt met nogal wat gevandaliseerde affiches, ook op de officiële gemeenteborden. “Dat is erg ontmoedigend voor de vrijwilligers. Het probleem is ook dat niet elke gemeente even snel reageert en die affiches herplakt.”

En-en-encampagne

Voor Groen spelen posters traditioneel een minder belangrijke rol in de campagne. “Lange tijd zette de partij zelfs geen gezichten op de affiches”, vertelt Brusselaar en Vlaams Parlementslid Stijn Bex. Verkiezing na verkiezing ziet hij het belang van affiches bovendien afnemen. “Rouwig ben ik daar niet om. De tijd dat elke verlichtingspaal volhing en je drie keer per avond moest checken of je niet overplakt was, ligt gelukkig achter ons.” Als we Bex op de nogal discrete Groen-affiches wijzen, klinkt de kritiek hem bekend in de oren. “Sommige leden vragen zich ook af of het niet wat opvallender mocht, ja.”

Niet iedereen vindt papier passé. “We voeren een en-en-encampagne,” legt Neal Raes van Vooruit.brussels uit. “Face-to-facegesprekken zijn het belangrijkst, naast aanwezigheid op sociale media. Maar we geloven dat er nog steeds heel veel mensen zijn die naar affiches kijken.”

Bij CD&V klinkt een gelijkaardig geluid, al ligt het papieraccent bij die partij eerder op folders en visitekaartjes. “Die kunnen kandidaten dan afgeven na een persoonlijk gesprek,” vertelt Anton Schuurmans.

Trage aanloop

Tijdens onze belronde komt één opmerking voortdurend terug, zowel bij politici als bij analisten: dat de campagne wel erg laat op gang raakt. En dat op vier weken voor de stembusgang nog steeds geen dominant thema te bespeuren valt.

Politicoloog Pascal Delwit (ULB) deelt die analyse en ziet een link. “Het is maar een hypothese, maar ik heb de indruk dat de afwezigheid van affiches veel politici de indruk geeft dat de campagne nog niet begonnen is, waardoor de kandidaten nog geen echte inhoudelijke discussies starten. Want zeg nu zelf, waarover gaat deze campagne eigenlijk? Een beetje over Good Move, maar dan nog.”

CD&V’er Schuurmans wijst erop dat veel kandidaten nog eens aan de bak moeten voor de gemeenteraadsverkiezingen. “Misschien verklaart dat ook die trage aanloop.”

Delwit heeft ook een verklaring voor de verschuiving van papier naar digitaal. “Ik zie er vooral een nabootsing in van de aanpak van Vlaams Belang en PVDA in 2019. Die partijen zetten toen heel hard in op sociale media en wonnen fors. Vandaag loopt zowat iedereen die strategie achterna.”

Dat ziet ook Vlaams Belang zo. “Ik geloof meer in direct contact en sociale media. Dat is ook gerichter dan affiches”, zegt Bob De Brabandere, lijsttrekker voor het Gewest. “In Brussel moet Vlaams Belang geen 1 miljoen kiezers bereiken.” De Brabandere wijst ook op de overdosis papier in de brievenbussen in de laatste campagneweken. “Dan staat de vuilnisbak vaak direct naast de brievenbus en voelt het onnozel om je eigen drukwerk er nog bij te proppen.”

Gekaapte campagne

Terug naar Sint-Joost. Eén politicus lijkt alvast nog rotsvast te geloven in affiches en het traditionele drukwerk. Op zowat elke vitrine waar we kijken – ook die van Eden’s Market – hangt immers een poster van Emir Kir (onafhankelijk en ex-PS) en van medestanders van zijn lijst van de burgemeester. Diezelfde Kir prijkt bovendien ook op grote zeildoeken rond het Sint-Joostplein, waar hij zich tot de onbetwiste zichtbaarheidskampioen kroont. Opmerkelijk voor iemand die helemaal niet opkomt op 9 juni, maar pas tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in oktober.

PS-schepen en Kir-rivaal Philippe Boïketé kan er niet mee lachen, temeer omdat het vijftigtal mensen op Kirs affiche helemaal in het rood gekleed zijn. “Emir Kir kaapt op die manier de verkiezingen.”

De betrokkene zelf wuift die kritiek weg. “Ik ben altijd in campagne, sinds ik in de politiek ben,” repliceert de burgemeester. “Dit is een manier om te tonen dat ik wel degelijk opkom in oktober. Dat heel wat van mijn concurrenten voor oktober nu ook al afficheren voor de gewestverkiezingen? Ja, dat speelt ook mee.”

Ook Kir zweert vooral bij persoonlijk contact met zijn kiezers. “Maar ook een affiche telt, onder meer omdat ze vertrouwen geeft aan de kandidaat en zijn lijst.” Tegelijk bereiken aanplakbrieven mensen die niet digitaal zijn, zegt de burgemeester. “Dat zijn er nogal wat: ouderen, armen … De samenleving digitaliseert steeds meer diensten, waardoor die mensen uitgesloten raken. We moeten stoppen een maatschappij te organiseren waarin alles online moet gebeuren. Dat principe pas ik bij de gemeentediensten toe, maar ook in de campagne.”