Doorbraak of verdere impasse: Brusselse formatie staat op kruispunt

De tabula rasa van Brussels formateur David Leisterh (MR) heeft een oud spook uit de ellenlange formatie tot leven gewekt: een extra staatssecretaris aan Nederlandstalige kant. Zo zou CD&V aan boord gehesen kunnen worden in plaats van de N-VA. De Vlaamse partijen staan voor een existentiële keuze, maar Open VLD wijkt niet van haar lijn af: de N-VA is onmisbaar.

Even recapituleren. De Nederlandstalige meerderheid van Groen, N-VA, Open VLD en Vooruit die in november het levenslicht zag en vandaag nog steeds op tafel ligt, voorziet in de creatie van een regeringscommissaris. Dat is een post buiten de regering, maar wel met politieke bevoegdheden. Aan Vlaamse zijde zijn in de Brusselse regering in principe immers maar drie posten voorhanden: twee ministers, één staatssecretaris.

In de huidige coalitie offeren de Vlaamse liberalen zich als op één na kleinste partij op voor de rol van regeringscommissaris in ruil voor een aantal bestuursmandaten en de begrotingsportefeuille.

Alternatief scenario

Maar sinds Leisterh deze week aan zijn 'gespreksronde van de laatste kans' is begonnen, beleeft een alternatief scenario een revival: dat van twee ministers en twee staatssecretarissen voor de Vlaamse partijen.

Volgens verschillende bronnen was er in oktober al sprake van zo’n formule, toen er nog volop aan de mouw van CD&V-kopstuk Benjamin Dalle getrokken werd om de paars-groene coalitie te vervoegen. Die eiste een post in de regering op, geen bijrol als regeringscommissaris.

Open VLD stond op de rem en klikte zich formeel vast aan de N-VA terwijl ze zich 'opofferde' om het regeringscommissariaat op te nemen. Die deal werd in november beklonken, al geeft een hoge bron aan dat de Vlaamse liberalen in de loop van afgelopen zomer hun lot al verbonden aan dat van de N-VA.

De Wever en Van Achter

Terwijl de piste van een tweede staatssecretaris, om zo Benjamin Dalle (CD&V) het hof te maken en de N-VA te lossen, vooral in het socialistische kamp naar voren geschoven wordt als oplossing, blijft Frédéric De Gucht (Open VLD) resoluut op zijn standpunt kamperen.

“Iedereen lijkt te vergeten dat er vandaag een Nederlandstalige meerderheid bestaat die in vijf lange maanden tot stand is gekomen”, zegt De Gucht tegen BRUZZ. “Niemand wou bewegen, wij wel”, alludeert hij op de opening om de regeringscommissaris te leveren.

“Dit is bovendien de sterkst mogelijke coalitie, met tien op zeventien zetels – met CD&V in de plaats van de N-VA verliezen we een zetel. En ook niet onbelangrijk: om de toekomst van dit gewest veilig te stellen gaan we de steun van de federale en Vlaamse overheid nodig hebben. Dat betekent tweemaal steun van de N-VA: van premier Bart De Wever en van Vlaams minister voor Brussel Cieltje Van Achter.”

Dat Open VLD in een constellatie met CD&V en zonder de N-VA in de pikorde zou stijgen en een ministerambt mag claimen, wuift De Gucht weg. “Het gaat niet om postjes. Daarbij: heeft iemand Groen en Vooruit al horen zeggen dat ze de N-VA willen lossen? Ik denk van niet.”

Liberaal personeelsprobleem

In verschillende kringen – ook liberale – wordt er wel gewezen op een personeelsprobleem. De Brusselse Open VLD kan in een nieuwe regering sowieso geen beroep doen op Sven Gatz of Frédéric De Gucht: de ene past voor een verlengd verblijf in de regering, de andere heeft meermaals aangegeven niet in een regering te stappen. De Gucht is CEO van glasfabrikant Sprimoglass.

Daarnaast heeft Frederik Ceulemans een schepenpost beet in Brussel-Stad en lijkt de tijd nog niet rijp voor nieuwbakken Brussels parlementslid Imane Belguenani of voor Chloë Van Hoegaerden, die in juni nipt naast een zitje in het Vlaams Parlement greep.

Ook daarom, zeggen meerdere bronnen, houdt Open VLD vast aan de rol van regeringscommissaris voor Begroting. Daar zou een eerder technisch profiel voor klaargestoomd worden.

Lees verder onder de foto

Stemming in parlement

Een ander addertje onder het gras is de stemming over de post van regeringscommissaris. De PS benadrukt dat er een meerderheid in het Brussels parlement nodig is om die nieuwe functie in het leven te kunnen roepen. Die meerderheid is, net zoals een globale meerderheid voor een regering met de N-VA, onbestaande.

Maar ook over een extra Nederlandstalige staatssecretaris, in de formule met CD&V in plaats van de N-VA, moet gestemd worden in het Brussels halfrond. Daar moet zelfs een tweederdemeerderheid voor gevonden worden.

Het verschil met de gewone meerderheid voor de regeringscommissaris is het numerieke gewicht van de PS: de partij telt zestien zetels. ‘Fixer’ Ahmed Laaouej maakt zich bovendien sterk dat hij - zeker bij Ecolo, maar mogelijk ook bij Défi en de PTB/PVDA - parlementsleden kan vinden die willen meestemmen voor of zich simpelweg onthouden bij een tweede Nederlandstalige staatssecretaris.

Zeker als er op die manier eindelijk een nieuwe regering op poten gezet kan worden waar de N-VA geen deel van uitmaakt. Dat Ecolo vandaag langskomt bij Leisterh, is volgens onze informatie vooral om na te gaan of de partij zou meewerken bij die stemming.

PS speelt het hard

Tot slot groeit er in de entourage van Leisterh het besef dat een piste met CD&V in plaats van de N-VA en met dus ook de terugkeer van de PS in de Franstalige coalitie de laatste strohalm is voor de gekwelde formateur om zijn droomjob van minister-president eindelijk in handen te krijgen. Die boodschap zal Leisterh ongetwijfeld ook overbrengen bij De Gucht.

Al zal de MR gezien haar federale banden met de Vlaams-nationalisten dan weer zelf niet willen aansturen op een exit van de N-VA uit de Nederlandstalige meerderheid. Die verantwoordelijkheid rust op de schouders van de Nederlandstalige formateur Elke Van den Brandt (Groen), maar pas zodra de Vlaamse liberalen de N-VA plots zouden loslaten.

Daar wil De Gucht niet van weten. “Ik heb mijn broek al laten zakken tot op mijn enkels. Moet ik nu in mijne blote gaan staan? Ahmed Laaouej wil vooral de nodige veranderingen voor Brussel niet doorvoeren en gebruikt de N-VA daarvoor als argument. De Nederlandstaligen ziet hij bovendien als quantité négligable en hij is eropuit om de MR te ridiculiseren”, aldus De Gucht.

De liberaal klinkt nog altijd positief over een Franstalige meerderheid die instemt met de N-VA. “Ik ben een vooruitgangsoptimist.”

Als de Nederlandstalige meerderheid van N-VA, Groen, Open VLD en Vooruit gewoon standhoudt, lijkt het nochtans (alvast voorlopig) einde verhaal voor Leisterh. Want dat de PS terugkomt op haar veto tegen de N-VA, blijft ondenkbaar.

Het lijkt er ook niet op dat Ahmed Laaouej de fakkel zal overnemen als formateur als Leisterh er de brui aan geeft. De PS speelt het hard: ofwel een doorbraak met CD&V en dus regeringsonderhandelingen zonder de N-VA, ofwel een blokkade op lange termijn. Wie dan in het centrum van de macht blijft zitten? Juist: de PS. Al vliegen alle financiële indicatoren in dat geval nog meedogenlozer op rood.