PS speelt hoog spel met verzet tegen N-VA: 'Zelfs Close heeft niets te zeggen aan Laaouej'

De Franstalige socialisten weigeren de N-VA in de ogen te kijken aan de Brusselse onderhandelingstafel en stapten daarom maandag uit de formatie. “Alles waarvoor gevreesd werd bij de verkiezingen, is in Brussel uitgekomen.”

“De voorwaarden voor haar deelname aan de huidige onderhandelingen voor de vorming van een Brusselse regering zijn niet langer vervuld."

De Brusselse PS stuurde maandagmiddag een persbericht uit na haar partijbureau, en dat liet weinig aan de verbeelding over: de Franstalige socialisten zien onderhandelingen over een Brusselse regering niet (meer) zitten. Daarmee ligt de onuitgegeven Brusselse coalitie van MR, PS, Les Engagés, Groen, N-VA, Vooruit en Open VLD al meteen aan diggelen.

De extra post van regeringscommissaris – in het leven geroepen om de vierde partij aan Nederlandstalige kant ook een functie te geven – noemt de PS “eenzijdig gecreëerd” en een overtreding van de Brusselwet. “Als de Nederlandstaligen die wet willen omzeilen, die aan de basis lag van het Gewest, hebben ze daar Franstalige goedkeuring voor nodig en moeten wij tegelijkertijd kunnen meebepalen wie er aan Vlaamse kant aan tafel zit,” luidt de PS-redenering.

Daarnaast hekelt de PS "het vooraf toekennen van de bevoegdheid Begroting aan deze commissaris door de minister-president, nog voordat er inhoudelijke onderhandelingen hebben plaatsgevonden". Die bevoegdheid claimde Open VLD, die als derde grootste partij in de formule aan Vlaamse kant een staatssecretaris zou mogen leveren, maar wou plooien voor de post van regeringscommissaris in ruil voor een paar functies, zoals de voorzitter van de Raad van de Vlaamse Gemeenschap en de begrotingsportefeuille.

Helemaal verbazen mag die weerstand niet. Al bij de gelekte nota van Nederlandstalig formateur Elke Van den Brandt vorige week zat het spel op de wagen. De vier Vlaamse partijen stelden onder meer de fusies van de gemeenten, de politiezones en de OCMW’s voor. De PS steigerde. In de voorstellen leest de Brusselse PS-chef Ahmed Laaouej een duidelijke zwart-gele stempel, de steunkleuren van de N-VA. Nochtans roept bijvoorbeeld Vooruit al jarenlang op tot één stadsgewest zonder gemeentegrenzen en wil ook Groen een efficiëntere dienstverlening.

‘Doen wat de imam zegt’

Maar de inhoudelijke bezwaren maskeren eigenlijk het echte bezwaar van de PS: de komst van de N-VA aan de onderhandelingstafel.

Met de Vlaams-nationalisten aan boord komt niet alleen het communautaire weer op de agenda, luidt de socialistische gedachtegang. Het zou ook betekenen dat de PS straks enkel in Brussel in een regering zou belanden, en dan wel aan de zijde van haar grootste politieke criticaster aan Nederlandstalige kant.

“De PS zal het niet alleen warm krijgen met de PTB/PVDA, Ecolo en Team Fouad Ahidar in de Brusselse oppositie, maar zal ook federaal bij elke kritiek op de MR en Les Engagés te horen krijgen dat ze zelf met de N-VA in bed liggen,” reageert politicoloog Dave Sinardet.

Komt daar nog bij: op federaal niveau krijgt de Arizona-coalitie van N-VA, Vooruit, CD&V, MR en Les Engagés steeds meer vorm, en die wil sinds de Pano-reportage over leefloonfraude en wantoestanden bij het OCMW in Anderlecht komaf maken met “het PS-systeem van vriendjespolitiek, zaakjes en communitaurisme,” aldus Bouchez op sociale media. Ook bij Vooruit was de kritiek snoeihard.

N-VA-onderhandelaar Theo Francken deed er vorige week in De Afspraak op vrijdag nog een schepje bovenop. “Er is een democratisch probleem in Brussel. Heel veel mensen gaan niet stemmen omdat ze met hun geest ergens anders zijn, in hun thuisland. En als ze gaan stemmen, doen ze heel vaak wat de imam zegt.”

Bij de Brusselse PS zijn die uitspraken in het verkeerde keelgat geschoten. Dat Laaouej evenwel als baas boven baas een communautaristische koers vaart, kan voor niemand een verrassing zijn. Weerstand tegen het verbod op onverdoofd slachten en neutraliteit bij de MIVB zijn daar de ultieme exponenten van. Net daarom stapte iemand als ex-parlementslid Julien Uyttendaele uit de Brusselse PS.

Tegen het harnas jagen

Volgens Wetstraatveteraan Rik Van Cauwelaert is het tekenend hoe enerzijds PS-voorzitter Paul Magnette zich in de Brusselse impasse afzijdig houdt en hoe anderzijds niemand binnen de Brusselse PS tegen Laaouej durft in te gaan.

“Er zijn nochtans genoeg stemmen die zich zorgen maken,” weet Van Cauwelaert. Daar zit ook de donkerrode Brusselse begroting voor iets tussen. Het tekort bedraagt dit jaar ongeveer twintig procent en vertoont bij onveranderd beleid over vijf jaar amper beterschap. Vers geld van het federale niveau is dus broodnodig, maar net daar zit de N-VA in de cockpit, de partij die Laaouej tegen zich in het harnas jaagt.

“Laaouej speelt dus hoog spel en ondertussen zit de Brusselse PS met een gigantisch existentieel probleem,” zegt Van Cauwelaert. “Ging Brussels burgemeester Philippe Close de grote geschillen tussen Franstaligen en Nederlandstaligen niet overstijgen? Nu ondersteunt hij hoe Laaouej de Vlaamse partijen aan de leiband houdt – hoe hypocriet. Close heeft niets te zeggen aan Laaouej en plooit zich naar zijn oekazes.”

Met de schaakzet van de Brusselse PS maandag is de formatie dus in een nieuwe impasse verzeild geraakt. “Mogelijk is het ook een manier om meer uit de brand te redden bij die onderhandelingen, en wil Laaouej tegelijkertijd Franstalig formateur David Leisterh (MR) doen zweten,” reageert Sinardet. “Of – andere mogelijkheid - hij zal de zaak forceren en weer parlementaire initiatieven nemen boven de hoofden van de Vlamingen,” denkt Van Cauwelaert. Laaouej suggereerde eerder al om zonder Vlaamse meerderheid aan de slag te gaan.

In zekere zin stuurt de Brusselse PS daar in hun communicatie al op aan. “Brussel verdient een gewestelijke meerderheid die meer is dan de som van twee gemeenschapsmeerderheden," valt te lezen in het persbericht.

‘Liever CD&V dan de N-VA’

In een reactie roept Leisterh iedereen op tot verantwoordelijkheid en lijkt hij te suggereren dat de PS Brussel opgeeft. “Terwijl groenen en liberalen hun tegenstellingen aan de kant hebben geschoven en over hun schaduw zijn gesprongen en compromissen hebben aanvaard, neem ik akte van de unilaterale beslissing van de PS om uit de onderhandelingen te stappen.”

Les Engagés-kopman Christophe De Beukelaer zit op dezelfde lijn: “Het institutionele luik van de nota van Elke Van den Brandt mag niemand verwonderen. Het geeft enkel de gemeenschappelijke standpunten weer van de Vlaamse partijen rond de tafel.”

Ook de N-VA, bij monde van Vlaams minister Cieltje Van Achter, staat “versteld van het gebrek aan verantwoordelijkheidszin van de PS”. De Vlaams-nationalisten lijken ook niet geneigd om hun plaats aan de onderhandelingstafel af te staan, om de PS ter wille te zijn.

De Franstalige socialisten blijven daarentegen pushen op een toetreding van CD&V in de plaats van de N-VA, met Dalle als staatssecretaris en een Open VLD-regeringscommissaris onder hem. Dat zien de Vlaamse liberalen met hun twee zetels – CD&V heeft er één – op hun beurt niet zitten.

Op die manier blijft de situatie muurvast zitten. Binnen de PS kan de huidige tactiek trouwens niet bij iedereen op veel sympathie rekenen. “De houding van de Brusselse PS kan ons in een totale impasse brengen”, liet bijvoorbeeld Charles Picqué, godfather van het Brussels Gewest, vorige week optekenen in La Dernière Heure.

De impasse is ook het gevolg van het gebrek aan draaiboek. “Leisterh kan niet gaan aankloppen bij de koning,” besluit Sinardet. “Het is eigenlijk opvallend hoe alles waarvoor gevreesd werd op federaal niveau in Brussel is uitgekomen.”

Sinardet: “Terwijl federaal een ideologisch heterogene afspiegelingsregering in de steigers staat nadat Walen meer zoals Vlamingen gestemd hebben, zijn de twee taalgroepen in Brussel net meer van elkaar verwijderd dan ooit: aan de ene kant wint een rechts-liberale partij, aan de andere kant een links-groene partij. En aan beide kanten heb je met de PTB enerzijds en Team Fouad Ahidar anderzijds partijen die de formatiepuzzel moeilijker maken, wat op federaal vlak gevreesd werd door de verwachte scores van PTB en Vlaams Belang, die uiteindelijk hoger gepeild werden dan bij de verkiezingsuitslag.”

Meesterstrateeg

Zal de PS inbinden? Dat lijkt nu de vraag.

Laaouej lijkt alvast niet te wankelen. Integendeel. Met acht en misschien zelfs negen Brusselse sjerpen als het kwartje ook in Schaarbeek richting de socialisten valt, spreekt Laaouej met meer autoriteit dan ooit voorheen.

En ook bij de verkiezingen van juni was Laaouej al verantwoordelijk voor een lichtpuntje op het PS-bilan. Waals en federaal zag de partij sterretjes: acht zetels gingen in rook op. Maar in Brussel bleef het verlies beperkt tot één zitje. En omdat Ecolo en Défi een kater overhielden aan de stembusslag, kon de azuurblauwe as tussen overwinnaar MR en Les Engagés bijna niet anders dan naar Laaouej kijken. Dat beseft de meesterstrateeg ook: een samenwerking met Défi en Ecolo lijkt volgens betrokkenen nog minder realistisch.