Ecolo likt zijn wonden: 'Nichedebatten leiden aandacht af van prioriteiten als veiligheid'

Een derde minder zitjes in de Brusselse gemeenteraden en geen enkele eigen burgemeester: Ecolo-Groen komt zwaar gehavend uit de lokale verkiezingen. Wat verklaart die neergang? “De ecologisten voeren te veel nichedebatten,” zegt een kritische Christos Doulkeridis, een van de weinige kopstukken die wel een mooie persoonlijke score haalde. “Intussen blijven basisthema's zoals veiligheid onderbelicht.”

Choisir l'avenir. Een keuze voor de toekomst. Met die slogan trok de Franstalige partij Ecolo dit jaar naar de federale, gewestelijke en ook de lokale verkiezingen van verleden week. Zusterpartij Groen ging naar de kiezer met de belofte: 'Brussel blijven veranderen.' Groen werd daarvoor beloond in juni, met goede scores voor ontslagnemend mobiliteitsminister Elke Van den Brandt, Ecolo echter niet. De partij verloor in Brussel bijna tien procentpunt ten opzichte van de vorige regionale verkiezingen in 2019.
Ook de tegenvallende resultaten van de gemeenteraadsverkiezingen nopen de Franstalige ecologisten tot bezinning. Al lijkt de toon er eerder een van ontkenning, in sommige gevallen.

“We zijn trots op onze campagne,” zei covoorzitter Marie Lecocq daags na 13 oktober aan de Franstalige pers. “In tegenstelling tot wat ons werd gezegd, zijn we zondag niet van de kaart geveegd.” Ecolo wist in Brussel opgeteld 83 gemeenteraadsleden te verzamelen, Groen 26. Een week later blijft dat optimisme de officiële teneur. In de hoofdstad dan toch, want de tegenvallende resultaten in Vlaanderen duwden Groen-covoorzitters Nadia Naji en Jeremie Vaneeckhout de voorbije week richting ontslag. Nog voor het einde van het jaar willen ze twee opvolgers kiezen.

“Maar in het hele gewest heeft Ecolo-Groen het samen 4,8 procent beter gedaan dan bij Kamerverkiezingen van juni,” berekende Groen-parlementslid Stijn Bex, die de lokale campagnes in alle Brusselse gemeenten mee coördineerde. “Onder meer in Etterbeek, Schaarbeek, Ukkel en Vorst houden de gezamenlijke lijsten stand. In Elsene zijn we sterk teruggekomen, in Molenbeek is dat minder goed gelukt.”

Alles hangt natuurlijk van de berekening af, want in geen enkele gemeente haalt de groene fractie evenveel zetels als in 2018. Alles samen telt Brussel nu 109 groengezinde raadsleden: zo'n derde minder dan de 160 lokale zetels in de voorbije legislatuur. De burgemeesterssjerp in Watermaal-Bosvoorde, Vorst en Elsene raakten de ecologisten kwijt, net als hun plek in de meerderheid in Brussel-­Stad en Elsene. PS-Vooruit, MR en Les Engagés sloten er een eigen coalitie, ondanks de wiskundige optie om met de ecologisten in zee te gaan. Ook in Etterbeek was zo'n afspraak al aangekondigd. En dat steekt. “Wij veranderen dingen wanneer we besturen, we durven beslissingen te nemen die wrijven. De PS gaat duidelijk liever met een zwakke partner in zee,” klinkt het bij Groen.

Heel wat leden, zowel bij Groen als Ecolo, wijten de tegenvallende score aan een algemene afkalving van groene partijen in Europa. “In 2018 gaven de klimaatmarsen ons de wind in de zeilen. Nu is dat anders, klimaat blijkt geen verkiezingsthema meer. Op basis van de resultaten in juni hadden wij nog minder zetels verwacht,” zegt afzwaaiend mobiliteitsschepen Bart Dhondt (Groen) uit Brussel-Stad. De fractie behoudt er uiteindelijk zes, drie minder dan de voorbije jaren, maar meer dan verhoopt.

“We hebben ons herpakt. En zowel ik als andere schepenen van mobiliteit zijn duidelijk beloond voor het beleid. Want op die plekken waar Good Move door een bepaald gezicht wordt uitgedragen, behalen wij heel goede scores,” zegt Dhondt, die zelf ruim 2.000 voorkeurstemmen achter zich kreeg. In Sint-Gillis verzamelde mobiliteitsschepen Catherine Morenville (Ecolo) er net geen 1.400, in Jette heeft Nathalie De Swaef (Groen) er bijna duizend.

Bashen op Good Move

Op zowat alle lokale lijsten van Ecolo-­Groen gaan vooral vrouwen en Nederlandstaligen met de meeste voorkeurstemmen lopen. “Het hart van Nederlandstalige Brusselaars klopt steeds meer Groen,” zegt Bart Dhondt, die daarvoor wijst naar de N-VA, die verdwijnt uit Brusselse gemeenteraden. “Groen heeft het makkelijk,” vindt ontslagnemend burgemeester Christos Doulkeridis (Ecolo) uit Elsene. “Zij moeten bij wijze van spreken maar twee procent van de Brusselse kiezers overtuigen, die toch al overtuigd zijn. Nederlandstaligen vormen een gezamenlijk stemblok, makkelijk aan te spreken met deur-aan-deurcampagnes. Dat zegt niets over het talent van groene schepenen, maar zij zijn niet verplicht om dertig procent van de bevolking te overtuigen, zoals wij.”

Doulkeridis besliste vorige week om uit de actieve politiek te stappen. Ondanks zijn persoonlijke score en winnende lijst gaat de PS met het burgemeesterschap in Elsene lopen. Zijn partijkaart behoudt hij wel, maar kritiek voor het Ecolo-bestuur spaart hij niet. “De partij voert soms te veel nichedebatten, zoals over gelijke kansen,” vindt het boegbeeld. “Als politiek leider moet je een breed publiek kunnen aanspreken en over alles kunnen praten. Ik ben het klimaat of mensenrechten nooit uit het oog verloren, maar je kan ons programma niet uitvoeren als er geen gevoel van veiligheid is. Wonen, werkgelegenheid, onderwijs, veiligheid en gezondheid moeten de basis blijven. We spenderen te veel tijd aan indirecte zaken zonder goed uit te leggen hoe ze zich verhouden tot deze basis­thema's.”

Basisthema's die de PS en MR wél wisten uit te spelen in de gemeenten. Met koopkracht, veiligheid en netheid als speerpunten won de concurrentie wellicht stemmen bij het vroegere Ecolo-electoraat, net als Team Fouad Ahidar en PTB-PVDA. “Mensen die in 2018 nog voor ons stemden in de volkswijken, dankzij de focus op klimaat, zijn met de schrik voor stijgende prijzen en oorlog toch overgestapt naar andere partijen,” denkt Isabelle Pauthier van Ecolo uit Molenbeek. Ze raakte zelf niet verkozen. “Terwijl wij natuurlijk een eigen, sociaal programma uitwerkten rond koopkracht en veiligheid. Alleen was dat onhoorbaar, omdat iedereen bleef bashen op Good Move.”

Ook in Anderlecht spreekt lijsttrekker Nadia Kammachi (Ecolo) over een echte anti-campagne. “Drie dagen voor de verkiezingen voerden de handelaars van de Wayezstraat nog actie om weer tweerichtingsverkeer te vragen (de straat is heringericht door de mobiliteitsschepen van Groen, red.). Er hingen affiches dat hun zaken te koop waren met het telefoonnummer van Groen. Ik denk eerlijk gezegd dat de PS daarachter zat,” zegt Kammachi. De Anderlechtse PS was nog niet bereikbaar voor een reactie.

Geframed als hysterisch

In Anderlecht zakte Ecolo-Groen van acht naar drie zetels. De WhatsApp-campagnes van de concurrentie bijbenen lukte niet. “Onze tegenstanders hebben de communicatieoorlog gewonnen. Kuregem zijn we kwijt aan Team Fouad Ahidar en de wijken rond de vijvers van Neerpede aan MR, die zich plots als grote verdediger van de natuur opwerpt,” zegt Kammachi. “Er is de laatste jaren een klimaat gecreëerd waarin Ecolo de bron is van alle kwaad: de files, de belastingen, parkeerproblemen, vuilnisbakken en openluchtzwembaden. Onze vrouwelijke schepen is geframed als hysterisch, terwijl een man dapper zou worden genoemd. Het zijn altijd dezelfde verwijten en je hoort mensen op straat al zuchten zodra je zegt dat je van Ecolo bent. Het is een belediging geworden. Dat imago moeten we oppoetsen.”

In het zuidoosten van Brussel, met doorgaans meer kapitaalkrachtige kiezers, komt daar nog liberale concurrentie bij. “De basis van onze militanten in die gemeenten zijn soixante-huitards die vooral overtuigd zijn van de klimaatzaak, energiekwesties en een duurzame levensstijl. Net als de Nederlandstalige gezinnen in het noordwesten van de stad vandaag,” denkt Isabelle Pauthier. “Maar die oudere kiezers zijn ook meer gevoelig aan interculturele thema's, zoals de hoofddoek, waar Groen zich expliciet voor uitspreekt en MR duidelijker tegen.” In vergelijking met 2018 vermeldt het partijprogramma van Ecolo nu uitdrukkelijk een progressief verbod op ritueel slachten. De hoofddoek willen ze zoveel mogelijk toelaten op het werk. Dat kan kiezers hebben gekost in beide richtingen, denkt Pauthier. Het partijbestuur wil verdere evaluaties daarover afwachten.
Bovenal speelt het beeld als anti-autopartij Ecolo parten, denkt de meerderheid. “Ik hoorde zelfs van Waalse kiezers uit kleine dorpen dat Good Move hun auto zou afpakken, terwijl dat mobiliteitsplan niets met Wallonië te maken heeft,” zegt een oud-partijlid.

Het zijn een beetje defensieve argumenten die vooral de andere spelers op het veld viseren. “Ik pleit daar toch voor introspectie. In bepaalde wijken zijn we uitgespuwd en onze leden zelfs bedreigd. Hoe hebben wij dat kunnen laten gebeuren? Dat is niet normaal,” vindt Doulkeridis. Heel wat gekozenen waren in 2018 en 2019 nieuw in de politiek, zegt het ervaren partijlid. “Maar je hebt een mix nodig tussen jong talent en gevestigde namen. Waar onze lokale afdelingen sterke leiders hebben en verankerd zijn in de gemeente, houden we stand. In de politiek moet je nog altijd van mensen houden en met iedereen in gesprek willen gaan. Ik vrees dat niet al onze leden even sympathiek overkomen. Het is niet omdat je goed werk levert op een studiebureau dat je een goede minister of schepen bent.”

Volgens het oud-partijlid heeft Ecolo maar één grafisch ontwerper in dienst voor onlinecampagnewerk – “bij PTB zijn dat er tien” – en communiceert elke mandataris te veel op eigen initiatief. “Minister Alain Maron heeft ongelofelijk veel gedaan de laatste jaren, maar wie onthoudt dat? Nu eens sprak hij het over de rusthuizen, dan over wijkgezondheidscentra en dan over renovatieplannen. Hij mag dat allemaal doen, maar naar de buitenwereld zou hij beter één à twee actiepunten in de verf zetten en die telkens herhalen.”

Met Maron komt de komende legislatuur alvast weer een ervaren naam in het Brussels parlement. Ook federaal minister van Klimaat Zakia Khattabi verhuist naar de Brusselse Ecolo-bank. “Het wordt deze keer dus zeker geen mals oppositiewerk,” klinkt het bij de leden. Dat Ecolo de laatste jaren zowel in Brussel als Wallonië en federaal mee bestuurde, kan de score mee hebben bepaald. “We hebben federaal te veel compromissen gesloten en fouten gemaakt in Wallonië,” denkt Pauthier. Voor de hervorming van het Franstalig hoger onderwijs zette Ecolo bijvoorbeeld samen met PS tijdelijk hun coalitiepartner MR buitenspel. “Dat hebben sommige Brusselse leerkrachten ons niet vergeven.”

Plekken van verzet

Ecolo-covoorzitter Marie Lecocq, zelf Brusselse, laat weten dat de formele evaluatie de komende weken begint. “We willen niet alleen de eigen partijleden, maar ook universiteiten en verenigingen bevragen over wat er misging,” zegt Lecocq. “Helaas kon dat nog niet vroeger omdat we in drie maanden tijd prioriteit moesten geven aan de lokale campagnes. Natuurlijk is ons resultaat een nederlaag, maar ik zie wel plekken van verzet in gemeenten waar we beter scoren dan verwacht, zoals Schaarbeek.”
Dat Ecolo politieke tact of talent zou missen om met iedereen te praten, ontkent Lecocq. “Wij hebben bewust gekozen voor een andere manier van politiek dan anderen en dat zullen we niet veranderen. Wij respecteren elkaar, stappen niet mee in polemiek en beledigen onze concurrenten niet. We voeren actie, geen praatjes.”

Ook bij Groen willen ze de focus of stijl niet aanpassen. “Als er een machtsspel wordt gespeeld achter je rug, moet je dat ondergaan,” vindt Bex over de lokale coalities. “Onze standpunten over huisvesting, netheid en veiligheid zijn duidelijk, maar we zullen blijven strijden voor wat onze kiezers belangrijk vinden. De historisch hoge scores voor Elke Van den Brandt in juni en Bart Dhondt deze maand tonen dat ons mobiliteitsbeleid beloond wordt. Kiezers geven ons een mandaat om de stad leefbaar en veilig te maken. Wij willen daarvoor respect aan de onderhandelingstafel,” daarmee verwijzend naar de stokkende Brusselse regeringsgesprekken.

Wat is de kiezer echter met al die waardigheid als hun groene gekozenen niet mee aan de knoppen raken? “Er is zeker marge om onze communicatie te verbeteren,” erkent Lecocq van Ecolo. “Veel mensen hebben zich niet gehoord gevoeld en dat is spijtig. We willen de komende jaren zeker meer zichtbaar zijn op het terrein, via huisbezoeken en op sociale media. We moeten ook luisteren naar wie het niet eens is met ons.” Daarnaast wil Lecocq inhoudelijk extra inzetten op onderwijs en kinderen, zegt ze. “Een stad waar kinderen goed kunnen leven, is goed voor iedereen. Daar heeft Groen een goede campagne rond gevoerd en wij willen dat meenemen naar Wallonië.”

Zeg Lecocq niet dat Ecolo zijn Brusselse stemmen te danken heeft aan de Nederlandstaligen, zoals de lijst in Molenbeek weleens kan laten uitschijnen. De Nederlandstaligen bovenaan halen zowat de helft van alle lijststemmen. Ook in Anderlecht zijn twee Groen-leden tegenover één Ecolo-lid verkozen. “We zijn hen dankbaar voor de samenwerking, maar er zijn nog altijd meer Franstalige kiezers die voor onze gedeelde lijsten stemmen. Alleen zullen Nederlandstalige kiezers hun kandidaten meer voorkeurstemmen geven,” besluit Lecocq.