De toestand is komiek: het MIMA bouwt een brug tussen kunst en comics

Gefundenes Fressen kortom voor Art is comic, waar het tweetal zich omringd weet door visuele losbollen en artistieke grensoverschrijders HuskMitNavn, Jean Jullien, Mon Colonel & Spit en Joan Cornellà. Een zachte bedding voor de brothers in arms die voornaam en geboortejaar delen en elkaar sinds hun afzwaaien aan Sint-Lucas Gent niet meer uit het oog verloren.

“We zijn heel belangrijk geweest voor elkaar, zeker op school,” vertelt Brecht Evens. “De Rosse deed mij op mijn tippen staan. Om de een of andere reden kijk je nog harder naar mensen van je eigen leeftijd. Iets voor je neus zien gebeuren, is heel stimulerend. Zeker als die persoon net zo oud is als jij en jouw naam heeft.” Brecht Vandenbroucke: “Maar het was nooit vijandig, we kwamen altijd goed overeen. Het was eerder een soort bewondering om wat de ander had bedacht, waarop je naar huis ging en nadacht over hoe je daar iets anders mee kon doen. We zagen elkaar evolueren, nieuwe dingen doen. Dat is de beste manier om bij te leren.”

SNEEUWBALLENCONFLICT
“Het is goed thuiskomen,” verzucht Brecht Evens op het dakterras van het MIMA. Tussen 2012, toen hij zijn korte Brusselse periode afsloot, en vandaag is de stad veranderd, heeft het verlies, verdriet en woede te verteren gekregen, en heeft het MIMA zich vanuit dat beladen moment als een baken in het culturele landschap genesteld. “We waren al aan het broeden op een tentoonstelling,” vertelt Brecht Vandenbroucke. “Raf en Alice kennen mijn werk al een tijd en vroegen zich af of ik zin had om een expo te cureren waarin tekenaars hun narratieve, figuratieve en vaak humoristische werk in een 3D-vorm zouden presenteren. Met de aanslagen heeft dat idee zich verscherpt tot iets wat het over de maatschappij wil hebben, de tijd van nu, en wat humor daarin te betekenen heeft.”

Voor het Millennium Iconoclast Museum of Art is Art is comic nog maar tentoonstelling nummer drie, maar nu al, niet meer dan een jaar na opening, lijkt de plek ongemeen hard op weg om onmisbaar te worden. En de puzzelstukjes vallen in elkaar. Vergeet de ietwat vage 2.0-cultuur, waarmee het onbeschrijflijke aantrekkelijk moest worden geduid. Afgaande op wat de kunstenaars hier vinden – vrijheid, vertrouwen, enthousiasme, een open geest, een waanzinnige verbeelding én de drang om die luchtkastelen ook effectief te bouwen – ligt de vinger wel degelijk aan de pols.

Brecht Vandenbroucke: “Je ziet aan de jonge generatie dat de grenzen meer en meer worden opengebroken. Alleen al in de stripscene is er de laatste tien jaar een gigantische boom in DIY, zines en zinebeurzen. Ik denk dat het MIMA daar heel hard op focust: de paddenstoelen die net boven de grond komen piepen. En ze meteen wil proberen te beschouwen en tonen, terwijl het hele spel eigenlijk nog volop aan de gang is. De werken in de tentoonstelling zijn heel erg beïnvloed door het internet, televisie, tekenfilms, strips. Dat is ook de bedoeling van het museum, het Iconoclast Museum of euh…” Brecht Evens: “Millennium Iconoclast Museum of Art! (Lachen) Ik ben heel blij met die naam.”

Vandenbroucke: “Juist. Veel van de artiesten in de expo zijn heel actief online. Je kan tegenwoordig ook niet anders. Je werk leeft daar, en het MIMA plukt het van het internet en toont het om het te spiegelen aan de hedendaagse cultuur. Dat is het spanningsveld: je ziet vandaag veel kunst in digitale vorm passeren, maar hier kan je de originelen zien, en die zijn altijd anders dan je dacht. Maar je moet naar die plek om ze te zien. Dat schept betrokkenheid, verankert je in een lokale context, en dat is alleen maar goed voor Molenbeek, Brussel en België. Het kan de mensen nieuwsgierig maken naar wat hier leeft.”

Het Luikse duo Mon Colonel & Spit geeft een inkijk in hun leven en werken langs een ronduit verbluffende reeks beschilderde keramiek; buiten hangt een van de personages van de Spaanse cartoonist en internetfenomeen Joan Cornellà grimlachend in een kleurrijk gitzwart van het dak te bungelen; Brecht Vandenbrouckes illustraties komen al enigszins tot volle 3D-wasdom – “na een week kickermannetjes met de hand schilderen… moeilijk kan ook!” – en Brecht Evens gunt ons met een grote foto een inkijk in zijn studio – inclusief een pak Galak-chocolade, “mijn kleine verzetje” – in afwachting van de goed zestig originele werken die hij hier zal tonen. Gemene deler: humor die een klein beetje (veel, soms) pijn doet, en een totaal gebrek aan respect voor hokjesdenkers en grensbewakers.

Brecht, op de laatste pagina van je White cube valt de keuze tussen kunst en strips je hoofdpersonages zwaar en gaan ze uiteindelijk dwars door de muur. Was dat uit het leven gegrepen?
Vandenbroucke: Ik was zelf niet met die opdeling bezig, maar ik kreeg wel vaak de vraag. White cube was een reactie op dat hokjesdenken. Als je jong bent, zoek je automatisch de norm op, maar hoe langer je werkt, hoe sterker het besef dat die norm bullshit is. Je moet gewoon doen wat je wilt doen. Iedereen die de intentie heeft, zoekt zijn eigen manier om te creëren, en doet dat vanuit zijn eigen perspectief en denkwijze.
Het is raar om daar dan labels op te kleven. Wanneer is iets een strip, een graphic novel of kunst? Kijk naar Richard McGuires Here. Wat is dat? Literatuur? Een prentenboek? Een beeldverhaal? Een concept? Hij heeft er al installaties en tentoonstellingen mee gemaakt, en hij werkt aan een 3D-versie. Dat boek is voor hem een startpunt om andere dingen te gaan doen.
Ik denk dat het MIMA op dat vlak een beetje een voorlopersrol aan het spelen is, en daar ben ik heel blij om. Het is geweldig om al die dingen naast elkaar te zien. Of dat nu streetart is zoals HuskMitNavn, strips zoals Brecht, of keramiek van Mon Colonel & Spit.
Evens: Ik denk dat striptekenaars zich vroeger te snel buitenstaander voelden, niet deel van, en kunst verwarden met kunstmilieu, en van buiten dat milieu dachten dat iedereen daarbinnen het met elkaar eens was. Terwijl het ook niet zo is dat omdat iets kunst is, dat het daarom ook goed is.
Als je dat beseft, lossen al die categorieën snel op. Het positieve aan het feit dat er zoveel over gepraat wordt en dat er een soort consensus zit aan te komen dat strips kunst zijn, is dat mensen met ambitie en talent de strip niet langer willen verlaten omdat ze zich gevangen voelen, en dat wij goed volk kunnen aantrekken in het medium.
Vandenbroucke: Vroeger waren al die milieus veel meer gescheiden, ieder hield zich met zijn kant van het verhaal bezig. De dag van vandaag loopt het allemaal door elkaar. Je hebt vormgevers die beeldende kunstenaars zijn…
Evens: ... en curatoren die striptekenaars uitnodigen om te komen tentoonstellen. En die steken dan hun kopje om de hoek. “Ja, ja, kom maar. Het is veilig. We gaan niet kwaad zijn, we gaan niet met jou lachen.”
Vandenbroucke: “We gaan niet zeggen dat je nerdy bent. Er mogen aliens in zitten.”

Art is comic is een titel die je op verschillende manieren kan interpreteren. Keer het om en je krijgt comics zijn art, of nog…
Evens: … kunst is belachelijk! (Lachen)

Is humor het middel van de slimme die niet sterk is? Een subtiele manier om weerstand te bieden?
Vandenbroucke: Voor mij is humor een teken van emotionele intelligentie, ja. Humor kan heel confronterend zijn, sterk ondermijnen, dingen op zijn kop zetten. Dat is een kracht.
Evens: Al is dat niet per se positief. Vannacht stond ik in een kebabzaak achter een stel zatte Hollandse toeristen die racistische moppen aan het vertellen waren tegen de uitbater…
Vandenbroucke: Dat is de minder positieve kant, natuurlijk. Ik heb zelf nooit de bedoeling om te choqueren. Soms wil je gewoon iets communiceren om te weten of er nog iemand is die zo denkt. Want humor is heel moeilijk net omdat het zo subjectief is. Je zit met een vrij vage consensus over wat goed en slecht is, en daartussenin speelt humor. In een spanningsveld waar dingen kunnen gebeuren. Als je dan voelt dat er respons op komt, voel je je allebei minder alleen. Het is een soort bonding, het kan mensen samenbrengen. Iets creëren wat nog niet bestond en daar iemand mee aan het lachen krijgen, is pure magie.
Maar je hebt veel verschillende soorten humor. Donkere zoals die van Joan Cornellà of heel fijne zoals die van Jean Jullien. Je hebt ook humor die kwaad maakt…

Is dat om de kunst dichter bij het leven te brengen?
Evens: Goh, het gaat vaak gewoon over wat werkt: het akelige sinistere en het gevaarlijke grappige dat je naast elkaar zet, creëert een soort elektriciteit. Het ene wordt preciezer en gedefinieerder door het andere in de achtergrond, en omgekeerd. Een soort elektrische plus-minlading.
Vandenbroucke: Alleen maar vrolijke dingen vind ik gewoon niet interessant. Je zoekt altijd de kantjes, bij iedereen. Je wilt altijd wel iets zien van menselijkheid.
Evens: Was het niet Yves Leterme die zei: “Waar mensen zijn, wordt er gemenst”?
Vandenbroucke: Oh my God. Zoals bij de Smurfen.
Evens: Waar Smurfen zijn, wordt er gesmurft.
Vandenbroucke: Dat lijkt mij een coherentere uitspraak.
Evens: Dat doet me eraan denken: ik loop op dit moment rond met een storyboard en dat toon ik aan mensen. Een grappig vervelende vriend van mij had daar een smurf in getekend die een andere smurf in zijn kont neukt, met in een tekstballonnetje: “C’est Schtroumpf!” Telkens als ik het aan iemand toon, moeten ze het luidst lachen bij die passage… Het storyboard had het precies wel nodig...
Vandenbroucke: Moet je er gewoon in steken! Zonder context, het is wat het is. Mensen gaan niet weten wat ze lezen. Een klein lichtpuntje, een tikje Lynch.

> ART IS COMIC. 23/6 > 31/12, MIMA, Sint-Jans-Molenbeek