Fotograaf Mous Lamrabat verovert Brussel: ‘Mijn Marokkaanse roots zijn supercool’

Meer dan 181.000 volgers op Instagram. Populair bij Chanel en Yves Saint Laurent. Publicaties in Vogue Arabia, Vogue Italia en Vanity Fair. Een tentoonstelling in het FOMU Antwerpen, maar ook in de meest vooraanstaande Afrikaanse en Amerikaanse galeries. De bijzonder inspirerende Belgisch-Marokkaanse fotograaf Mous Lamrabat neemt deze zomer MAD Brussels over met een Brusselse reeks onder de noemer A(R)MOUR.

In het midden van de woestijn, een portret van een man gehuld in een bloementapijt. Het blauwachtige profiel van een vrouw met een fez waarop schelpen zijn geborduurd en met oorringen gemaakt van de typische driehoekjes van La vache qui rit-kaas. Tegen een achtergrond van Marokkaanse mozaïektegels, het beeld van een jongeman met een Donald Duck-pet, gecombineerd met een zijdeachtige djellaba en mosterdgele Crocs. Stuk voor stuk dromerige foto’s die werden genomen in Mousganistan, een parallel universum dat in het hoofd van Mous Lamrabat bestaat en waarvan hij een gelukkige bewoner is.

Mous Lamrabat wordt geboren op het platteland, in een klein dorpje in het Marokkaanse Rifgebergte. Als hij zes jaar oud is, verhuist hij met zijn familie naar Antwerpen, waar hij opgroeit met het ene been in een traditioneel moslimgezin en het andere in de steeds meer globaliserende Europese cultuur, in een samenleving die enerzijds bewonderend naar de popcultuur uit de Verenigde Staten kijkt, maar anderzijds argwanender staat tegenover de gewoonten en gebruiken van de allochtone bevolking.

Ondanks de sociale druk weigert Mous Lamrabat kant te kiezen. Hij combineert moeiteloos een djellaba met de nieuwste sneakers en draagt zonder complexen een fez van zijn vader, waarop hij zelf het logo van Nike heeft genaaid. “Ik vond dat supercool, én het was uniek.” Die handtekening zou hij later vertalen in beelden, als hij na zijn studies interieurarchitectuur selfmade fotograaf wordt. Het resultaat zijn krachtige portretten die in een Afrikaans licht baden, met verwijzingen naar de mode- en designwereld, foto’s waarin prachtige modellen outfits, stoffen en accessoires uit de Marokkaanse en moslimtradities combineren met symbolen uit de westerse cultuur.

Intussen hebben de beelden van Mous Lamrabat zowel Instagram als de kunst- en modewereld veroverd, hoewel de Belgisch-Marokkaanse fotograaf – het moet gezegd – niet alleen bewonderaars telt. ‘Te woke’ voor sommigen (‘Verberg die boerka, zodat ik die niet hoef te zien’), ‘niet woke genoeg’ voor anderen (‘Men knoeit niet zomaar met alle culturele codes’), maar zelf gaat hij, weg van alle kritiek, gewoon voort met de expansie van het koninkrijk Mousganistan.

Na het FOMU in Antwerpen en Foam in Amsterdam, strijkt Mous Lamrabat neer in MAD Brussels met A(R)MOUR, een tentoonstelling met niet eerder vertoond werk en een nieuwe reeks die hij maakte met styliste Lisa Lapauw, om zo de jonge designers uit de hoofdstad in de schijnwerpers te zetten. “Ik wou dat andere steden dezelfde vibe als Brussel hadden.”

Waar op de kaart van Mousganistan ligt Brussel?
Mous Lamrabat: Ik zou dan Brussel moeten linken aan België, en dat ligt redelijk centraal. Omdat dat nog altijd thuis is. Voor mij is thuis waar mijn ouders zijn, en mijn vijf zussen en mijn drie broers.

Wist je al op voorhand waar je die foto’s zou maken?
Lamrabat: Niet echt. Als ik in België foto’s maak, zoek ik plaatsen waarvan mensen verrast zijn als ze dan horen dat het eigenlijk Molenbeek is, of Antwerpen.

Heb je een voorbeeld van zo’n plek in Brussel waarmee je mensen hebt verrast?
Lamrabat: Een feestzaal waar trouwfeesten werden gegeven, uitgebaat door een Marokkaanse familie, dat vond ik een heel toffe locatie. Aan de voorkant is het echt Brussel: de façade is een soort van herenhuisachtige voorkant. En dan gaat de garage open en zie je alleen maar tegels en moulures in gips. Alles ademde Marokkaanse esthetiek. Dat vind ik echt heel tof. Ook het idee van ‘het masker van het gebouw’, eigenlijk. Da’s een beetje hoe wij als immigranten soms ook zijn, snap je?

Dus jij trekt soms een façade op, terwijl je complexer bent dan dat?
Lamrabat: Honderd procent, en ik denk niet dat ik de enige ben. We lopen allemaal een beetje rond met een façade. Wat soms wel spijtig is. Het duurt heel lang voor je kan voelen wat voor een persoon iemand is.

Is fotografie de plek waar die façade wegvalt? Waar je helemaal jezelf kan zijn?
Lamrabat: Ja en nee. Als ik fotografeer, is het echt vanuit mijn interesse, mijn gevoel en mijn visie op de wereld. Dat is ongeveer tachtig procent ervan, tachtig procent vrijheid. Mocht ik dat voor de volle honderd procent doen, dan zouden veel mensen bepaalde dingen verkeerd begrijpen. Zeker in de wereld waarin we vandaag leven.

Denk je dat je die ultieme vrijheid ooit wel zal kunnen behalen?
Lamrabat: Ik hoop het. Maar ik heb daar al over nagedacht, en ik denk dat ik pas echt honderd procent vrijheid kan opeisen indien ik beslis om mijn foto’s de wereld niet in te sturen. Dan maak ik die beelden voor mezelf. En misschien mag je ze dan vrijgeven wanneer ik sterf of zo.

Doe je dat nu al? Beelden maken waarvan je weet dat je ze voor jezelf zal houden?
Lamrabat: Steeds meer. Maar bij gevoeligere beelden is het verschil heel groot tussen ze enerzijds tonen op een expositie en ze anderzijds posten op social media. Mensen die naar je galerie komen, weten meestal wel al waar je voor staat en voelen je visie aan. Op het internet zijn er heel veel mensen die je niet kennen en die niet weten wat je intenties zijn.

Maar tegelijkertijd is Instagram ook een manier om een breder publiek te bereiken en meer invloed te hebben?
Lamrabat: Dat is zeker waar. Maar je hebt daar ook wel meer meningen. En mensen mogen hun mening hebben. Als het hun eigen mening is, heb ik daar minder problemen mee, maar vaak zeggen ze wat ze denken dat ze moeten zeggen.

Vind je dat soms vermoeiend?
Lamrabat: Enorm. De backlash is een van de meest vermoeiende dingen voor mensen. Het duurt daarna ook best lang voordat je weer honderd procent zelfvertrouwen hebt om te doen wat je wilt doen. Ik heb het maar twee keer gehad en dat was twee keer te veel.

Waar vind je de kracht om toch te geloven in wat je doet en verder te gaan?
Lamrabat: Ik geloof soms dat het mijn plicht is om dat te doen. Als je ziet hoeveel mensen je inspireert, of hoeveel mensen connecteren met je visie, dan voel je wel een beetje een verplichting om voort te doen. Als ik iets doe dat in het verkeerde keelgat schiet, moet ik mezelf wel altijd even terugtrekken om in gesprek te gaan met mezelf. En daarna doe ik heel rustig voort.

Je tentoonstelling in MAD Brussels heet A(R)MOUR. Van jezelf houden en een eigen stijl aannemen, is dat een vorm van empowerment?
Lamrabat: Ik zie armour eerder in de betekenis van schild en bescherming. Neem bijvoorbeeld de hidjab, die wordt vaak in een bepaald daglicht gesteld. Dat perspectief gebruik ik vaak in mijn foto’s, omdat we dat ook als een vorm van bescherming zien. Ik vind het heel raar dat mensen die zoiets vrijwillig dragen zich daarvoor moeten verantwoorden. En die vrije keuze past ook perfect binnen de artistieke wereld waarin wij leven. Als je dan kijkt naar wat wij ervan kunnen maken, dan denk ik: als je ze ziet op straat heb je snel je oordeel klaar, maar als je ze ziet in een galerie vraag je wat de prijs is van het werk. Het is harmonieus om dingen samen te zien, dat kan je ook doortrekken naar het echte leven. Je hoeft niet altijd te kiezen. Er zijn zoveel verschillende kleuren tussen zwart en wit. En mensen mogen daarmee spelen, zonder daarvoor te worden veroordeeld. Vandaar die armour: het is een oproep om vriendelijker te zijn tegen mensen die andere keuzes maken dan jij.

Wat dan met de liefde? Is liefde een antwoord?
Lamrabat: Liefde is mensen een kans geven.

Je foto’s kennen steeds meer succes. Tegelijk werd je werk uit de Arenbergschouwburg weggehaald onder druk van N-VA-gedeputeerde Luk Lemmens.
Lamrabat: Mijn werk heeft meerdere doelgroepen. Eén daarvan bestaat uit mensen die zich herkennen in het werk en zo verbinding vinden. Een andere groep herkent zichzelf niet per se, maar is vooral nieuwsgierig. Ze begrijpen het beeld wel. En dan zijn er nog andere groepen. We zijn sowieso op het juiste pad. Maar als je kijkt naar wat er in de Arenberg gebeurd is … De Arenberg-mensen hadden daar niks mee te maken. Zij waren top. Maar ik had wel zo’n gevoel … Je weet niet of de mensen die de beelden weghalen echt geloven dat dat is wat ze moeten doen, of dat ze het doen om aan populariteit te winnen. Maar ik hou me daar niet te veel mee bezig. Ik vind het vooral jammer voor hen.

Het was geen moeilijk moment voor jou?
Lamrabat: Nee, je kan maar proberen. En we zullen ook blijven proberen om meer connectie te scheppen tussen mensen. Het toffe is dat dat soort werk in het buitenland wel wordt geprezen. En in België wordt het in de kelder gestoken. Dan kan je je afvragen wat dat zegt over België. Misschien wordt het tijd om eens mee te gaan met de tijd.

In je beelden sublimeer je outfits en accessoires uit Marokkaanse en islamitische culturen. Heb je, als kind van de migratie, die traditionele kledij altijd al mooi gevonden?
Lamrabat: Ja. Vaak vond ik ze eerder cool dan mooi. En dat vind ik nog altijd. Ik ben opgegroeid in een coole omgeving, sorry dat ik dat woord zo vaak gebruik, maar ik groeide op in de jaren 1990, een decenium met heel veel popcultuur. Ik was toen ook al geobsedeerd door sneakers en Nike.

Je heb ook een obsessie met McDonald’s.
Lamrabat: Ik heb daar als student gewerkt en echt een toffe tijd beleefd. Ik weet nog dat mijn broer ooit een logootje aan het maken was, hij zocht de juiste vorm van de ‘m’. Toen kwamen we tot de vaststelling dat het logo van McDonald’s eigenlijk wel een heel coole ‘m’ was. Dat is blijven hangen. Het is ook heel makkelijk om die ‘m’ als symbool te gebruiken voor ‘het Westen’.

Je heb onlangs voor WhatsApp gewerkt, zou je voor McDonald’s werken?
Lamrabat: Ik geef gewoon graag een boodschap mee. Als een merk daarvoor openstaat, dan ik ook. Maakt niet uit of dat WhatsApp is of McDonald’s.

In 2021, tijdens Les Rencontres d’Arles, het mekka van de hedendaagse fotografie, presenteerde de Amerikaanse curator Antwaun Sargent een tentoonstelling van avant-gardistische kunstenaars uit Afrika en de diaspora, die in hun stijl mode en fotografie combineerden. Je hebt zelf samengewerkt met Antwaun Sargent. Wanneer werd je je ervan bewust dat je deel uitmaakte van een breder fenomeen?
Lamrabat: Ik hoop dat ik inderdaad deel mag uitmaken van die beweging, ik ben er niet zeker van of dat wel zo is. Maar we zitten inderdaad in een periode die over veertig jaar misschien wordt herkend als een nieuwe beweging. Het zou mij heel trots maken om daar deel van te zijn, iets te kunnen betekenen voor de nieuwe generatie die met dezelfde vragen zit als wij. Dat wij, en niet de buitenwereld, hun tonen wie ze zijn. Wij hebben het pad al bewandeld en kunnen hen geruststellen. Wees jezelf, het is oké. Wij horen er ook bij. Kijk waar we toe in staat zijn.