Game, set, match: met zijn expo over de legendarische Brusselse pornobioscoop ABC mept het MIMA alle concurrentie naar huis. Herontdek seventies porno met de ‘p’ van pop art en platte humor.
Vorig jaar was er al het baanbrekende boek van connaisseur Jimmy Pantera over Cinema ABC, de laatste pornocinema van Brussel, die tussen 1972 en 2013 vlak bij Rogier live stripteaseshows combineerde met vertoningen van vintage porno op pellicule. Die uitgave verscheen bij CFC-Éditions, dat gespecialiseerd is in Brussels erfgoed. Porno benaderen als erfgoed was al niet evident, maar het MIMA – kort voor Millennium Iconoclast Museum of Art – gaat nog een stapje verder en presenteert porno als kunst.
Dat zal opnieuw menige wenkbrauw doen fronsen. Want uiteraard moet je bezwaren formuleren tegen het dominant mannelijke, en exclusief heteroseksuele witte perspectief van de porno die zalen als Cinema ABC serveerden. En tegen de uitbuiting van pornoactrices – Linda Lovelace van Deep throat is een cause célèbre. Maar dat is niet de focus van deze expo, al zorgen de curatoren van het MIMA en Cinema Nova wel degelijk voor context in de begeleidende teksten.
Cinema ABC was een soort pornomuseum waar de tijd was blijven stilstaan en de fijne vleeswaren met ontwapenende naïviteit en artisanale kunstzinnigheid aangeprezen werden.
De focus ligt wel op het unieke karakter van Cinema ABC als een soort pornomuseum waar de tijd was blijven stilstaan. Niet alleen werd er enkel bekraste en verkleurde seventiespellicule vertoond – waar andere sekscinema’s vanaf de jaren 1980 overschakelden op VHS-vertoningen –, ABC prees zijn fijne vleeswaren ook aan met zowel ontwapenende naïviteit als artisanale kunstzinnigheid. Getuigen daarvan zijn de aandoenlijk oubollige kalligrafische pancartes en handgeschilderde panelen. Die werkwijze zou ABC tot aan zijn sluiting in 2013 blijven handhaven en net dat anachronisme bezorgde de zaal zijn cultreputatie.
CE DOUX VA-ET-VIENT
Cinema Nova, cocurator van deze expo, kocht in 2013 al de ABC-filmstock van 600 vintage pornofilms aan en wist later ook de hand te leggen op een deel van de administratie en het waardevolle publiciteitsmateriaal van ABC. Het fraai uitgegeven boek van Jimmy Pantera kon daarvan al een deel reproduceren, maar het MIMA toont nu the real thing.
© FONDS ABC-CINEMA NOVA
| Het iconische paneel van Edmond Jamouille dat de gevel van ABC sierde vanaf de jaren '90.
The ABC of porn cinema opent met een reconstructie van een deel van de bioscoopgevel met de originele beschilderde panelen en knullige collages. Treed je het prikkelpaleis binnen, dan stoot je op het iconische widescreengevelpaneel met de vrouwenbenen en het oog. Dat paneel is van de hand van Edmond Jamoulle, Brusselaar en de laatste levende ontwerper van calicots, de handgeschilderde reclameborden waarop bioscopen in het predigitale tijdperk hun waren etaleerden.
Behalve Jamoulle wist ABC-uitbater Monsieur Scott ook Raymond Elseviers te strikken, de bekendste filmafficheontwerper van ons land. Posters van prestigeproducties als Bullitt, Lawrence of Arabia en The wild bunch signeerde hij met Ray, de opdrachten voor ABC voerde hij uiteraard anoniem uit. Maar de reeks smalle, rechtstaande panelen die het MIMA toont van J’ai envie, Le dépucelleur en Cattins à roulettes hebben hetzelfde artistieke niveau.
© FONDS ABC-CINEMA NOVA
| De schilders en 'lettristen' die ABC engageerde, leverden parels van artisanale promotiekunst af.
Een andere eyecatcher is de wand met enkele honderden pancartes in kalligrafisch geschrift en in alle kleuren van de regenboog. Boodschappen als “HARD! SENSATIONNEL!” en “Ce doux va et vient qui fait tant de bien!” moesten passanten de bioscoop in lokken. Vandaag herleeft de naïeve, knullige marketing van weleer als een ware popartinstallatie.
CHANGE DE TROU
Bijzonder amusant is de collectie portfolio’s van strippers en stripperkoppels die Scott toegestuurd kreeg bij spontane sollicitaties. De vleselijke acrobaten tonen zich daarop niet alleen angstaanjagend lenig, maar ook bijzonder inventief qua dresscode met thema’s als tennis, de zeevaart of Las Vegas.
© FONDS ABC-CINEMA NOVA
| Creatief met tape: zoek de zeven verschillen
Ook bij de gigantische muur met gecensureerde vitrinefoto’s wordt luidop gelachen. Omdat de wetgeving heel onduidelijk was, deden exploitanten aan zelfcensuur om zo boetes voor openbare zedenschennis te vermijden. Kleine stickers moesten tepels en geslachtsdelen camoufleren. Dat kon weleens ontsporen zodat mannelijke personages volledig weg werden getapet. Of hoe onhandige censuur veertig jaar na datum kan transformeren tot hedendaagse kunst.
Dichter bij de belevenis van wat Cinema ABC ooit geweest moet zijn, kan je niet komen dankzij deze expo.
Terwijl we de galerij met hallucinante posters monsteren – iemand ooit al gehoord van Change de trou, ça fume, of de pornoversie van E.T. the Extra-Terrestrial getiteld C.T. Coed teasers? (“You’ll never phone home again!”) – wordt onze aandacht getrokken door gekreun en gehijg. Het stijgt op vanuit de bioscoopzaal die het team van Gogolplex bouwde voor deze expo: een reconstructie van het balkongedeelte van de ABC-zaal, vanwaar je zicht hebt op de parterre met scherm en het podium voor de stripacts. Een reeks hilarische trailers wordt afgewisseld met stripnummers, voor de gelegenheid gefilmd met voormalige werkneemsters van de ABC.
Met een mengeling van melancholie en uitgelatenheid verlaten wij het bioscoopduister. De door Jimmy Pantera beschreven plakkerige vloer en penetrante geur van zweet, goedkoop parfum en sperma ontbraken. Net als de exhibitionisten, burgermannetjes in regenjas, mannelijke prostitués en oudere heren die bloemen meebrachten voor hun favoriete stripper. Maar dichter bij de belevenis van wat Cinema ABC ooit geweest moet zijn, kan je niet komen. Deze expo is een must voor elke avontuurlijke cinefiel met een zwak voor de dingen die voorbijgaan.
THE ABC OF PORN CINEMA
> 9/1, MIMA, www.mimamuseum.eu