Michael Kestemont schrijft historische én politieke roman over Brussel

Een computer leren schrijven betekent dat we ons op het domein van de Artificiële Intelligentie bewegen. Maar wat is dat eigenlijk?
Kestemont: Het is het onderzoeksgebied dat kijkt hoe we menselijke intelligentie – zoals zelfstandig redeneren en jezelf dingen aanleren - kunnen implementeren in de computer. Een grote uitdaging is computers leren lezen. Voor een wetenschapper is het duidelijk wat de mens doet als hij leest, als we de computer willen leren lezen is het niet meteen duidelijk wat die moet doen.

We onderzoeken volop hoe we computers literatuur kunnen laten schrijven. De computer kan zinnen genereren en korte passages schrijven, maar een langere, coherente tekst dat lukt nog niet.

Voelt dat niet ongemakkelijk aan, een computer die een roman schrijft en een concurrent wordt voor de creatieve mens?
Kestemont: De computer is geen concurrent, die is niet meer dan een hulpmiddel, en mensen hebben door heel de geschiedenis gebruikgemaakt van artefacten. Mensen die alleen paard en kar kenden, waren misschien bang toen ze de eerste auto zagen, maar wij vinden de auto nu heel normaal.Bovendien zijn er nog altijd mensen die paardrijden – zij het in hun vrije tijd.

Met andere woorden: op de dag dat de computer romans zal kunnen schrijven, zal de mens niet ophouden met schrijven. De echte, verontrustende, vraag luidt: hoe gaan computermodellen in de toekomst ons denken sturen? Daar hebben we geen benul van.

Waarom koos u voor het Lam Gods? Er is al zoveel over geschreven.
Kestemont: Er is inderdaad al heel veel over de verdwenen Rechtvaardige Rechters geschreven, maar ook heel veel slechte teksten. Misschien is het een middeleeuwse gedachte van mij, maar ik denk niet dat een schrijver per se een nieuw verhaal moet brengen. Hij of zij moet het anders of beter doen. Het is voor kenners van het verhaal net boeiend om een andere presentatie van hetzelfde verhaal te krijgen.

Dat moet u even toelichten.
Kestemont: Het Lam Gods is niet alleen interessant voor het verhaal van de diefstal en de zoektocht naar het schilderij, het is ook interessant om een andere reden. U hebt vast gemerkt wat er op de achtergrond speelt: de vraag wat het betekent om een Vlaming in België te zijn, wat het betekent om een Vlaamse Brusselaar te zijn. De zoektocht naar het Lam Gods is ook een queeste naar de Vlaamse identiteit waarvan we niet weten of ze (nog) bestaat.

U weet dus niet waar het paneel zich bevindt? Bestaat het nog?
Kestemont: Nee, ik weet het niet. Er is heel veel over geschreven, maar veel dat niet historisch onderbouwd is. Ik zou graag eens de resultaten van een rigoureus historisch onderzoek zien.

Nochtans lezen we op de achterflap van het boek: een geheimzinnige kunstschat, die door de machtigste families van het land angstvallig wordt beschermd. Dat leest als: die families hebben gelijk dat ze hun geheim niet prijsgeven.
Kestemont: Zo had ik het nog niet gelezen, het is een schat die afgeschermd is, die niet openbaar is. De interpretatie hangt ook af van de positie die de lezer kiest in de Koningskwestie.

Het is een heel politieke roman. U bent een literatuurwetenschapper, boeit geschiedenis u dermate?
Kestemont: Ik ben een letterkundige met de middeleeuwen als specialiteit. Ik ben altijd historisch bezig geweest, maar ik heb veel onderzoek moeten doen naar de geschiedenis van de 20ste eeuw en ik heb heel veel bijgeleerd. Het is een politieke roman, maar ik stuur de lezer niet in een bepaalde richting, ik laat de lezer de keuze voor of tegen Leopold III te zijn, dat vind ik belangrijk.

Het boek begint bij het sterfbed van Karel van Vlaanderen in Raversijde, voor wie u wel uw sympathie laat blijken.
Kestemont: Voor Karel van Vlaanderen heb ik inderdaad heel veel sympathie en ik geef toe dat ik ook wel sympathie voor hem wil opwekken bij de lezer. In heel die opvolgingskwestie lijkt het me zo erg om de tweede in lijn te zijn, de eeuwige back-up. Het lijkt me een vreemd bestaan. Met de koningskwestie is hij ten onrechte het zwart schaap van de familie geworden.

Het koningshuis speelt een prominente rol in de roman. Ook prins Amedeo komt er in voor. Was u als kind al gefascineerd door het koningshuis?
Kestemont: Ik heb school gelopen in Sint-Jan Berchmans, samen met een van de prinsen. Maar ik vind het koningshuis vooral fascinerend in het huidige tijdsgewricht waarin het over de Vlaamse identiteit gaat en België ter discussie staat. Welke rol kan die koning nog opnemen? Welke bewegingsmarge gunnen we hem nog?

Uw boek is een roman, maar heel veel is waar gebeurd. Hoe hebt u dat aangepakt?
Kestemont: Tachtig procent van wat ik schrijf, zijn historische feiten en ik heb die ook neergeschreven zoals historici die zouden weergeven. De gaten in de geschiedenis heb ik met fictie opgevuld. Het geheel zou waar kunnen zijn. De lezer kan moeilijk feiten en fictie scheiden zonder aan onderzoek te doen. Er staan zaken in die zo ongeloofwaardig zijn dat de lezer denkt: dat zal wel niet waar zijn, maar die toch waar zijn. Anderzijds staan er heel geloofwaardige zaken in die verzonnen zijn.

Historische personages noemt u vaak bij hun echte naam, soms krijgen ze een schuilnaam. Een hoofdrol is ook weggelegd voor een historicus die lang in het Rijksarchief heeft gewerkt en later Vlaams-Brussels parlements­lid geworden is, en tussen 2009 en 2014 een eenmansfractie vormde.
Kestemont: Tijdens het schrijven had ik voor ieder personage een historische figuur of een concrete persoon voor ogen, op Anna na die gewoon ‘een’ Brusselaar is. Maar meer kan ik daar om juridische redenen niet over kwijt.

Uit uw boek blijkt dat u Brussel zeer goed kent, Anna gaat bijvoorbeeld een sigaar roken in de rookzaal van restaurant Belga Queen. Hebt u veel research over Brussel moeten doen?
Kestemont: Wat de Belga Queen aangaat: ik ben gewoon een roker die op zoek ging naar een restaurant waar je wel nog een sigaretje kan opsteken, al ben ik een Vlaamse Brusselaar die pas vijf jaar geleden naar Kraainem verhuisd is. Voor de geschiedenis van Brussel heb ik me altijd geïnteresseerd. De Zwarte Koning, zoals de aandachtige lezer vast en zeker opmerkt, kan zich dan ook alleen in Brussel afspelen.