Cultuurhuizen houden adem in: 'Vanaf april wordt het een ramp'

Geen enkel cultuurhuis durft de boekhoudkundige oefening vrij te geven, maar de impact van drie weken lang dichtgaan zal niet te overzien zijn. Niet het minst omdat het personeel overal in dienst blijft. Ook de artiesten zien veel werk en inkomsten verloren gaan. “Drie weken zouden nog doenbaar zijn, maar wat als het langer duurt?”

De sluiting van de culturele huizen in Brussel en de annulering van talloze concerten, theaterstukken en evenementen is slecht nieuws voor het publiek, en ook voor de artiesten en producenten die veel werk verloren zien gaan. Na het crisismanagement van de voorbije week proberen de instellingen nu een zicht te krijgen op de financiële impact van de crisis. Ook hier zijn overleg en solidariteit – met elkaar en met de zwaar getroffen kunstenaars - de ordewoorden.

Over het algemeen heerst in dit stadium nog veel onduidelijkheid over de economische impact van de coronacrisis op de culturele wereld, en zeker over de mogelijke remedies. Wat vaststaat, is dat de impact in een al erg geplaagde sector niet gering zal zijn, en dat overleg, onderhandelingen en creatieve oplossingen nodig zullen zijn.

Solidariteit

Bij de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) is zakelijk leider Merlijn Erbuer verantwoordelijk voor het financiële plaatje, en dat ziet er niet goed uit. “Voor al de evenementen die we in deze drie weken moeten annuleren, hebben we uitgaven gedaan en volgen er nog uitgaven waar we contractueel misschien niet meer onderuit kunnen. Over die laatste begint dan een lange onderhandeling, want de meeste contracten zeggen niets over deze situatie van maatschappijbrede overmacht. Maar wat KVS betreft, zit je aan bedragen van 150.000 à 200.000 euro aan uitgaven waar niets aan inkomsten tegenover staat. Dat is 3 tot 4 procent van onze jaaromzet die we zien verdwijnen, en dan nog alleen als het bij deze drie weken blijft. Als het een verhaal wordt van verminderde activiteit tot aan de zomer, zullen we dat bedrag misschien nog zien verdubbelen.”

Ook wat betreft de reisvoorstellingen van KVS die worden geannuleerd, is er nog veel onduidelijkheid. “Als die kunnen worden herpland, is er niets verloren. Als dat niet lukt, dan heeft het ontvangende huis in principe het recht om de uitkoopsom terug te vorderen, al zou je ook de peer in twee kunnen hakken. Misschien zijn dat zaken die sectorbreed bekeken moeten worden.”
Wat de al verkochte tickets voor geannuleerde KVS-voorstellingen betreft, hebben de toeschouwers uiteraard ook recht op terugbetaling. Maar Erbuer is ook voorstander van de solidariteitsactie waartoe onder anderen minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) al opriep. “Zowel in Vlaanderen, Brussel als in Wallonië wordt hier veel over gepraat tussen collega's. Zo'n solidariteitsactie zou ons helpen om de artiesten te beschermen, want dat is iets dat wij in de eerste plaats willen doen. Onze sector werkt met heel veel freelancers in erg precaire statuten. De huizen hebben daar een verantwoordelijkheid in.”

Appelen en peren

Bij het Kaaitheater werkt momenteel iedereen van thuis uit. Een aantal medewerkers is trouwens ziek en zou weleens door het virus besmet kunnen zijn. Ondertussen buigt zakelijk leider Valerie Vernimme zich over de financiële kant van de crisis. “Wij zijn geen producerend maar een presenterend huis, wat de impact hopelijk beperkt. Toch hebben we voor 15 van de 38 personeelsleden al sinds vrijdag het statuut van technische werkloosheid moeten aanvragen. Daarmee vallen ze terug op 70 procent van hun loon. We bekijken of we daar wat kunnen bijleggen. Ook de artistieke en technische freelancers die ingepland waren, hebben we betaald, ook al hebben zij opdrachten zien wegvallen.”

Wat de afgelaste gastvoorstellingen in het Kaaitheater betreft, is de situatie vaak sterk verschillend. Vernimme: “Ook in de Whatsapp-groep van Overleg Kunstenorganisaties (oKo) (waarin grote en kleinere Brusselse cultuurhuizen de jongste weken overleg plegen over de crisis, red.) merk je dat het soms appelen met peren vergelijken is. De voorstellingen in het kader van het Klarafestival faciliteerden wij alleen met onze zalen en met mankracht. Daar is het dus aan het festival om te bekijken wat de gevolgen zijn. Wat betreft de grote coproductie JR van FC Bergman zal de kater groot zijn, maar daarvoor zitten we binnenkort samen. Het stuk Iemand van ons van Tristero steunt dan weer op gepensioneerde acteurs, en die willen vooral snel spelen en een nieuwe data vinden. We bekijken het echt case per case.”

Het feit dat een voorstelling niet doorgaat, kan soms ook een financieel voordeel met zich meebrengen. Normaal betaalt het Kaaitheater aan de producent van een voorstelling een uitkoopsom die ten dele met de opbrengsten uit tickets wordt betaald, en ten dele met subsidies. Wanneer voorstellingen wegvallen gaan wel de ticketopbrengsten verloren, maar als door overmacht de uitkoopsommen niet moeten worden betaald door het Kaaitheater, blijft hun voorziene opleg met subsidiegeld beschikbaar. “We denken inderdaad na over hoe we dat geld kunnen besteden aan de personen die het in deze omstandigheden het meest nodig hebben, zoals de kunstenaars zelf.” Ook een eventuele oproep naar het publiek om geen terugbetaling te vragen voor reeds betaalde tickets, kan in dat kader passen. “Over de tickets voor de geannuleerde voorstellingen kunnen wij ons publiek pas informeren na overleg met onze partnerorganisaties. Maar als we naar een systeem gaan waarbij toeschouwers de mogelijkheid hebben om hun reeds betaalde ticketgeld volledig of voor de helft te doneren, dan zal dat geld naar de kunstenaars gaan en dus niet naar cultuur­huizen.”

Zakelijk leider van Bronks Piet De Coster kijkt zelfs naar het ministerie van Cultuur om eventueel een soort rampenfonds op te starten voor kunstenaars en technische freelancers. Ook de werking van zijn jeugdtheater is zwaar getroffen. “Het was juist de drukste periode van het seizoen, met vijftien receptieve voorstellingen en nog heel wat andere activiteiten tot begin april die geannuleerd zijn. Daarnaast zijn 53 rondreizende voorstellingen van Bronks-producties geannuleerd. Als we daarvoor geen overeenkomst of nieuwe data vinden met de culturele centra, dan vallen die inkomsten ook weg. Die ploegen die toeren, vallen terug op technische werkloosheid, en hetzelfde geldt voor veel mensen van de vaste ploeg die bezig zijn met de productie van gastvoorstellingen en de omkadering van schoolvoorstellingen. Als we nu wisten dat het maar voor drie weken was, dan zou het doenbaar zijn, maar dat is allerminst zeker.”

Ook de AB en de Beursschouwburg laten aan BRUZZ weten dat de situatie erg is en nog erger kan worden. “Voorlopig kan voor alles nog een oplossing worden gezocht,” zegt artistiek leider Kurt Overbergh van de AB. “Maar als ook de concerten in april moeten worden uitgesteld, dan schieten er geen data meer over. En dan zal zich een ramp voltrekken.” Beursschouwburg-directeur Tom Bonte, die juist in maart met de Beursschouwburg de drukste maand wilde ingaan, zag maar liefst 32 geplande evenementen geschrapt. “Ik kan de schade zelfs niet tot op de 10.000 euro schatten”, zegt Bonte. “Laten we zeggen dat we een verlies zullen tellen tussen de 100.000 en 150.000 euro tot eind maart.”

Pijnlijk

De vele Brusselse musea likken eveneens hun wonden. Pieter Van der Gheynst, directeur van de Brusselse Museumraad, heeft met Museum Night Fever zopas een evenement met 15.000 toeschouwers moeten afgelasten. “Dat is ons enige echt grote evenement op het jaar, waar we dus wel geld en de personeel voor hebben ingezet, maar geen inkomsten van zien. We bekijken een latere datum, maar het is de vraag of uitstel ons niet nog meer kost.” Voorts hebben de meer dan honderd bij de Museumraad aangesloten musea ondertussen allemaal de deuren gesloten en tijdelijke werkloosheid aangevraagd voor de onthaalmedewerkers. “Wij gaan nu aan een bevraging beginnen om te kijken wat dit betekent qua gederfde inkomsten van de tickets, shops, restaurants en evenementen. Als we daar een zicht op hebben, willen we aandringen op ondersteuning vanuit de overheid. Daarvoor staan we ook in contact met andere koepelorganisaties.”

Ook de cinema's hebben te kampen met hun specifieke problemen. Cinema Palace­-woordvoerder Frisia Donders: “Wij hoeven geen kunstenaars of freelancers te betalen, maar bekijken samen met de distributeurs, en dan vooral met de kleinere structuren, hoe wij hun toch nog deftige releases voor hun films kunnen bezorgen, eventueel door wat door te schuiven naar de zomer. Ons barpersoneel en de filmploeg zijn ondertussen technisch werkloos en wij draaien maar voor 15 procent op subsidies, dus het wegvallen van tickets en barinkomsten is pijnlijk. Evenementen en festivals kunnen hopelijk worden verzet, maar iedereen is natuurlijk op zoek naar nieuwe data.”

En van festivals gesproken: wat zijn de vooruitzichten voor het Kunstenfestivaldesarts, dat in mei heel veel Brusselse cultuurtempels zou moeten inpalmen? De organisatie heeft zojuist besloten om op 24 maart toch al het programma te lanceren, zegt communicatieverantwoordelijke Johanne De Bie. “Alleen online, en dus nog niet met de geplande persconferentie. Ook de ticketverkoop stellen we nog even uit. Voor ons is het afwachten wat de situatie tegen de maand mei zal zijn. We zijn daar realistisch in. We volgen op wat er nog op ons afkomt.”