In minder dan 48 uur, plots geen cultuur: 'Door musea te sluiten betert de situatie niet'

Minder dan twee dagen duurde de opluchting van de Brusselse cultuurwereld om de beperkte maatregelen van de federale regering. Die maakte plaats voor zware teleurstelling om de opgelegde sluiting door de Brusselse regering. Op deze zoveelste klap wordt gereageerd met boosheid en mildheid. Maar er klinkt ook een roep om meer transparantie en stabiliteit.

De hele Brusselse cultuursector moet dus toch opnieuw voor minstens vier weken op slot, tot 19 november. Musea, theaterzalen, bioscopen, concertzalen en andere cultuurfaciliteiten maakten zich de afgelopen maanden nochtans sterk dat ze met hun strikte protocollen en beperkte capaciteit veilig werkten. Berichten van het tegendeel bleven ook uit. Maar nadat de cultuursector vrijdag nog de beperkte verstrenging van de federale regering had geslikt – die besloot tot een afstandsregel van anderhalve meter in plaats van één meter, en een maximumcapaciteit van 200 toeschouwers ongeacht de grootte van de zaal – moest hij zaterdag toch alles dichtgooien na de crisiscommunicatie van de Brusselse regering.

Tegenover BRUZZ reageerde de directeur van De Munt Peter de Caluwe erg scherp op de beslissing van de Brusselse crisiscel. “Dat nu een regering die maandenlang het probleem genegeerd heeft, het probleem geminimaliseerd heeft, ervoor gezorgd heeft dat er heel veel mensen ziek zijn geworden door geen goed beleid te voeren, door slecht crisismanagement – dat die regering deze beslissing neemt, is voor mij het cynische voorbij. Dit is geen paniekvoetbal meer, dit is een overreactie van mensen die niet meer weten waar ze mee bezig zijn.”
De Caluwe verwijt de Brusselse regering de veilige werkwijze van de cultuurhuizen te weinig in rekening te brengen. “Wij hebben van iedereen – van de virologen, van de overheden, van de internationale collega's – complimenten gekregen over ons protocol. Het is laden en lossen: mensen gaan binnen en buiten via vier verschillende in- en uitgangen. Mensen komen elkaar niet tegen in de zaal en ze zitten met mondmaskers op de nodige afstand van elkaar.”

Harmonicamaatregelen
Aan de andere kant is er ook begrip voor het feit dat het hoge aantal besmettingen en de precaire situatie in de ziekenhuizen om maatregelen vragen. “De teleurstelling is ook bij ons groot,” zegt Tom Bonte, directeur van muziektempel AB, “maar ik wil eraan herinneren dat het in maart de cultuurinstellingen waren die het initiatief namen om te sluiten, nog voor de overheid iets had beslist. Volksgezondheid is een groot goed. Ik begrijp dat als de Brusselse ziekenhuizen vollopen, wij niet meer hoog op de prioriteitenlijst staan. Of de Brusselse regering te lang getalmd heeft om strengere maatregelen te nemen, kan ik zelf moeilijk inschatten. A posteriori lijkt dat zo te zijn, maar het probleem is natuurlijk dat je beslissingen moet nemen op een moment dat de cijfers je gelijk of je ongelijk nog niet kunnen bewijzen.”

Bonte vind het wél ongelukkig dat er nog geen 24 uur zaten tussen de hoopgevende boodschap van de federale regering en het verdict van het Gewest. “Dat kan beter op elkaar worden afgestemd, want het is niet zo dat de zaken in die 24 uur nog zodanig zijn veranderd dat een andere beslissing zich opdrong.”

Moeten we in de toekomst ook niet af van de harmonicamaatregelen, en te allen prijze vermijden dat we nog in deze noodtoestand terechtkomen? Bonte: “Dat is natuurlijk moeilijk. Maar wij zijn er wel van overtuigd dat we veilig bezig waren. Op het moment dat ik naar de AB aan het wandelen was om de media te vertellen over ons begrip voor de maatregelen, passeerde ik de winkelstraten van Brussel en zag ik de risico's die mensen daar lopen. Dan denk ik toch dat het er in onze zalen veel gecontroleerder aan toe gaat.”

De AB stelt er zich dus op in dat ze in de toekomst grillige regelgeving zal moeten blijven volgen? Bonte: “Er is wel een ondergrens. Een maximumcapaciteit van 200 is voor ons nog haalbaar. Stel dat we zoals in Nederland naar een capaciteit van 40 of 50 toeschouwers hadden moeten gaan, dan denk ik niet dat we nog zouden zijn opengebleven. Nu zitten we aan nul, maar laten we er eerst voor zorgen dat de mensen gezond kunnen terugkeren uit de ziekenhuizen en dat de zorgverleners weer op een normaal tempo kunnen werken. Dan zien we wel weer. Met 19 november hebben we een perspectief. Laten we hopen dat we dan licht aan het eind van de tunnel zien en geen tegenliggende trein.” Tot dan zijn in ieder geval alle ABnormal-concerten geschrapt en zijn er ook geen streamings van concerten. De AB gaat wel nog door met de residentiewerking die de afgelopen weken is opgezet, want repeteren binnenshuis mag wel nog.

Ook bij de bioscopen komt het nieuws van de sluiting als een koude douche. Voor algemeen directeur Éric Franssen van Cinema Palace zijn de maatregelen des te moeilijker om te slikken omdat de bioscopen deze tijd van het jaar goede zaken doen. Datzelfde ervaart directeur Frédéric Cornet van Cinéma Galeries. “De laatste weken kwamen er weer meer mensen naar de bioscoop. Er waren een paar goede releases, en de laatste week haalden we zelfs ons beste resultaat sinds lang.” Cornet schippert tussen begrip en onbegrip. “Je ziet natuurlijk dat het aantal besmettingen is geëxplodeerd, maar aan de andere kant zijn er geen bewijzen dat theaters en cinema's de plaatsen zouden zijn waar veel besmettingen plaatsvinden. Integendeel: er zijn ondertussen studies die aantonen dat dat niet zo is.” Cornet citeert daarbij een brede, wereldwijde literatuurstudie van het onlineplatform over film en cinema's Celluloid Junkie, dat nergens signalen van besmettingsclusters in cultuurzalen registreerde. “Voor de distributeurs is het nu ook heel bizar dat cinema's per regio gesloten worden. Als we in Brussel weer opengaan, zullen we dus ook films moeten inhalen.” Cornet vreest ook dat deze situatie zich later nog zal herhalen en dat 19 november misschien niet het einde is. “Wij blijven optimistisch, omdat we voelen dat het publiek achter ons blijft staan. Maar hoe meer we richting kerstvakantie opschuiven, hoe dramatischer.” Van 11 tot 13 december viert Cinéma Galeries zijn tachtigste verjaardag. Voorlopig gaat dat evenement door, indien nodig wordt het uitgesteld maar niet afgelast.

Nog een acuut bioscoopslachtoffer is het internationaal filmfestival voor jong publiek Filem'On, dat van 28 oktober tot 7 november zou plaatsvinden en dus tijdens de herfstvakantie voor heel wat vertier moest zorgen, met meer dan 130 films voor een publiek van 2 tot 16 jaar op tal van locaties. De teleurstelling is ook daar groot, maar gelukkig had Filem'On altijd rekening gehouden met een plan B, dat nu ook wordt uitgerold: een deel van het filmaanbod zal online kunnen worden bekeken via het platform Sooner.

Imagoschade
De musea dan. Ook Pieter Van der Gheynst van koepelorganisatie Brussels Museums toont zich zeer verbaasd over de beslissing tot sluiting. “Wij denken echt dat onze protocollen goed en veilig zijn. Zeker in de musea lopen momenteel niet de grote massa's rond die je elders nog ziet in winkelstraten, supermarkten en op het openbaar vervoer. Een groot deel van de vorige week zijn we in gesprek geweest met de ministers van Cultuur. Dat was ook de bedoeling: we hadden een week respijt waarin de sector zou worden bevraagd over eventuele verstrengingen. Dat is allemaal door de kabinetten genoteerd. Minister van Cultuur van de Franse Gemeenschap Bénédicte Linard zei letterlijk dat ze er alles aan zou doen om de protocollen te behouden omdat ze musea en theaters volledig veilig vond. Ondertussen was er ook het positieve advies van de federale regering. Maar nu gaat alles in Brussel toch gewoon dicht. Het klopt dat de situatie in de ziekenhuizen erg is, maar door de musea te sluiten, gaat die situatie niet beteren. Men wilde duidelijk niet meer nuanceren en voor duidelijkheid gaan, maar wel met de botte bijl erdoor.”

Samen met het Brussels Kunstenoverleg wil Brussels Museums bekijken hoe er op gewestelijk niveau in de toekomst meer transparantie kan komen. “We hebben nood aan transparantie en houvast. Als sector moeten we ons nu constant heruitvinden, goochelen met bezoekersaantallen, mensen terugbetalen. Die voortdurend veranderende regels zijn slopend, daar kruipt geld en energie in, en ze zorgen voor frustratie. We hadden ook nooit in deze situatie mogen belanden. Een aantal beslissingen, of het gebrek aan beslissingen, hebben daar toch voor gezorgd. Laten we hopen dat daar nu lessen uit worden getrokken.”

Van der Gheynst toont zich ook bezorgd om het imago van de sector. “Welk imago krijg je als je als sector volledig op slot moet? Mensen krijgen dan misschien het idee dat het daar dan toch wel niet zo veilig zal zijn. Terwijl we alles juist permanent op een professionele manier hebben aangepakt.”

Werkbare afspraken
Ook bij het Kaaitheater horen we die vraag naar een duurzamer beleid. Algemeen en artistiek coördinator Barbara Van Lindt: “We waren de federale maatregelen al aan het toepassen en toen kwam zaterdag de koude douche. Ik snap de vlammende reactie van Peter de Caluwe, maar ik snap ook dat politici soms verkeerde inschattingen maken zonder dat zij daarom van slechte wil zijn. Als je maar even de berichten over de toestand in de ziekenhuizen bekijkt, dan vergaat je natuurlijk de neiging om te klagen. We zitten nu in deze situatie en hoe hartverscheurend ze ook is, we moeten ermee leven.” Ook voor het Kaaitheater betekent dat de schrapping van alle publieke voorstellingen tot 19 november, terwijl het ondertussen met repetities en residenties in huis wel een deel van zijn missie probeert uit te voeren.

“Er is nu wel een grote behoefte om naar een duurzaam model te gaan, bijvoorbeeld aan de hand van een barometer. We moeten weten waar de meeste haarden zich bevinden en op basis daarvan beslissen om bepaalde sectoren te sparen, omdat ze hun nut hebben en geen groot gevaar zijn. Voor ons is alles beter dan dichtgaan. De afgelopen weken hebben wij gezien dat er een groot publiek is dat puur uit intrinsieke motivatie naar het theater komt, om naar iets te komen kijken dat een dimensie toevoegt aan het dagelijkse leven. Dus ook zonder een drankje of de mogelijkheid om na te praten. Dat heeft ons en de kunstenaars heel erg geraakt. Daardoor waren wij ook bereid om op vraag van de federale regering tijdelijk terug van een meter naar anderhalve meter te gaan en 200 toeschouwers als maximum te hanteren. Maar dat is wel onze ondergrens, en voor sommige kleinere zalen is het wellicht al te weinig. In het theater hebben wij de beste ervaringen gehad met de periode waarin de regels net iets losser waren, toen de afstand een meter was. Dat vinden wij een coronamodel dat langer vol te houden is en waar je op langere termijn je programma op kan afstemmen.”

“Iedereen is nu bezig met de begroting van 2021. Dat is lastig zonder houvast, maar als je dat model als startpunt zou hebben, waar je alleen in een heel slechte situatie onder moet, dan is dat een werkbare afspraak om niet alleen voor jezelf maar ook voor de kunstenaars en het publiek te kunnen plannen. Anders blijf je van teleurstelling naar teleurstelling gaan.”