Dertig jaar Couleur Café: 'Na de aanslagen hebben we de Brusselse solidariteit gevoeld'

Van het totaalbudget van 3,5 miljoen euro gaat dit jaar maar een derde naar de affiche. Dan nog blijft festivals organiseren fragiel maatwerk. “Ik heb de limiet op 23.000 mensen per dag gelegd, terwijl er 21.000 nodig zijn om break-even te draaien. Ik besef dat een extra topper het verschil kan maken tussen winst en verlies.

Maar voor ons heeft het geen zin om op dat vlak de concurrentie aan te gaan met de grote festivals.”Intussen schouwt Wallens tevreden zijn nieuwe watertap. “We hebben altijd duurzame initiatieven genomen. We nodigen ook vluchtelingenorganisaties uit. We staan voor menselijkheid, gezelligheid en comfort. Als ik niet meer dan 23.000 bezoekers binnenlaat is dat omdat ik geen lange files wil aan de ingang en de eet- en drankstandjes. Festivalgangers moeten kunnen ademen.”

Klopt het dat uw interesse in wat toen nog wereldmuziek genoemd werd is ontloken in 1984, tijdens uw burgerdienst bij La Vénerie, het cultureel centrum van Watermaal-­Bosvoorde?
Patrick Wallens: Ja, twee jaar werkte ik er als socio-cultureel animator. Zo ben ik het culturele veld ingerold. Die ervaring was de kiem van Couleur Café, want op de concerten die ik er organiseerde heb ik Poney Gross ontmoet, een muzikant met een evenementenbureau.Samen hebben we in 1987 Zig-Zag opgericht, tot vandaag de organiserende vzw van het festival. Poney was als percussionist vooral geïnteresseerd in Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse ritmes. Met Mamady Keïta, de meesterdjembé­speler uit Guinee, hebben we nog een percussieschool opgericht.

Wat deed u uiteindelijk de stap zetten van concert- naar festivalorganisator?
Wallens: In diezelfde periode heb ik voor het eerst het Paléo Festival in het Zwitserse Nyon bezocht. Ik raakte er geïnspireerd door de muzikale openheid en de eerbied voor het publiek. Er waren niet alleen frieten en braadworsten, en er was extra zorg besteed aan de inkleding.

Als ik op een dag een festival in Brussel zou organiseren, dan wilde ik dat het dezelfde gastvrije sfeer zou uitademen. In maart 1990 heb ik beslist om er diezelfde zomer nog voor te gaan. Dat was krap, maar we hadden het geluk dat Jos Chabert (toen Brussels minister, red.) een cultuursubsidie veil had voor een activiteit met enige internationale allure die ook goed zou zijn voor het imago van Brussel.

Onze eerste edities in de Hallen van Schaarbeek verkochten snel uit, ook omdat Afrikaanse muziek in was. Sterren zoals Mory Kanté, Khaled en Youssou N’Dour, maar ook het Real World-­label van Peter Gabriel schreven toen hun succesverhaal.

De ontmoeting met andere culturen was ons handelsmerk in de beginjaren. Vanzelfsprekend was dat allerminst, want de jaren van SOS Racisme met de slogan Touche Pas A Mon Pote lagen niet zo ver achter ons. Ik herinner me de Planet Raï-avond op onze tiende verjaardag. ‘Zijn jullie gek geworden,’ klonk het. ‘Wat gaan jullie doen als al de Arabieren komen?’ Soit, het is een groot feest geworden.

Door de verhuis naar Thurn & Taxis in 1994 konden jullie groeien en zijn jullie ook veel breder gaan programmeren, maar daar kwamen jullie de voorbije jaren op terug. Waarom?
Wallens: Op een bepaald moment begon de interesse in global music te verminderen. Dat weerspiegelde zich ook in onze affiche. We zijn toen mee geëvolueerd met de rest van het festivallandschap, waardoor er vaker overlappingen ontstonden. We gingen chanson en rock programmeren, terwijl dat niet onze sterkte was.

Bezoekers identificeerden er zich ook minder mee. Zo zijn we een stuk van onze ziel kwijtgeraakt. Een terugkeer naar de roots moest die terugwinnen. Die hadden we al voor de verhuis naar het Ossegempark ingezet, met meer nadruk op urban music, die aan populariteit had gewonnen bij de stedelijke jeugd, maar dan werden we plots geconfronteerd met de aanslagen en viel onze voorverkoop stil. In de zomer van 2016 hebben we dertig procent van ons publiek verloren.

Na het festival ben ik op reis vertrokken met de gedachte bij thuiskomst een andere job te zoeken. Maar dan hebben we toch nieuwe energie gevonden én een nieuwe locatie én een nieuwe dynamiek.

De stad wilde na de aanslagen het multiculturele festival niet kwijt dat jarenlang de wereld dichterbij had gebracht en tegengif had geboden aan extreme stemmen?
Wallens: Ook onze partners hebben een extra effort gedaan wat de facturen betreft, en de stad, die zich eerst jarenlang verzet had tegen een verhuis naar het Ossegempark, bedacht zich gelukkig. Na de aanslagen hebben we de Brusselse solidariteit echt gevoeld.

Mensen lieten blijken dat ze het niet zouden pikken als we zouden verdwijnen, wat ons een boost gaf. We hebben de genres geschrapt die niet ons ding waren en zijn extra gaan investeren in de inkleding en in een project als Niveau4, dat dit jaar de lokale urban scene met twee jazzbands verbindt en zo nog rijker zal klinken.

Samengevat: eigenlijk hebt u eerst een grote toer langs de wereld gemaakt om uiteindelijk thuis te arriveren. De Brusselse demografische evolutie lijkt daarbij in jullie kaart te spelen.
Wallens: De gemiddelde leeftijd van ons publiek is de voorbije 10 à 12 jaar gezakt van 27 naar 22 jaar. Dat heeft ook met die muzikale keuzes te maken. Een derde van ons publiek wordt elk jaar ververst. In het begin lag ik daar wakker van. Ik vroeg me af waar de achterblijvers zaten, maar die moeten natuurlijk ook gewoon verder met hun leven. De toekomst is aan een nieuwe generatie, die Couleur Café misschien zelfs kent van haar ouders.

Voor mijn kinderen maakt het niet uit of hun klasgenoten Belgische, Afrikaanse of Arabische roots hebben. De couleurs uit onze naam maken nu integraal deel uit van de samenleving. De vrienden van mijn dochter waren vorig jaar laaiend enthousiast dat Damso op de affiche stond.

Zelf ben ik niet gek op zijn muziek en we hebben lang gediscussieerd of we hem na de controverse over zijn vrouwonvriendelijke teksten wel zouden programmeren. Maar mijn dochter stond met haar vrienden dus helemaal vooraan. Het heeft één kwartier geduurd (lacht). Toen waren ze hem beu en hebben ze op het kleinere podium de Togo All Stars ontdekt. Achteraf hadden ze het alleen daar nog over. Dat is echte rijkdom van Couleur Café.

Die rijkdom sluit niet uit dat het als organisator steeds stresserender wordt?
Wallens: Dat klopt, zoals ook de wereld stresserender is geworden. De focus ligt nu meer op veiligheid. Op Thurn & Taxis hebben we eens een brandje gehad waarbij we mensen moesten evacueren. Ooit werd de zondagrecette werd gestolen. We hebben daar niet over gecommuniceerd, maar het maakt wel duidelijk dat je niet achterover kan leunen. De concurrentie wordt elk jaar groter. Op menselijk vlak is dit enorm verrijkend, maar organisatorisch is het een constante strijd.

Volg Couleur Café live op BRUZZ radio, BRUZZ tv en BRUZZ.be
Bezoek ook de BRUZZ-bus tegenover the Red Stage

Couleur Café, 28-30/6, Ossegempark, Laken, www.couleurcafe.be